De populaties van adélie- en stormbandpinguïns op de Zuid-Shetlandeilanden daalden sinds de jaren zeventig met meer dan de helft. De NAS-studie ziet als hoofdoorzaak het dramatische verlies van krill, een verzamelterm voor garnaalachtige ongewervelde diertjes die zee-ijs nodig hebben om zich voort planten. Het aantal adéliepinguïns nam jaarlijks met 2,9 procent af in het afgelopen decennium, terwijl dat voor de stormbandpinguïns in diezelfde periode zelfs 4,3 procent was.

Sommige wetenschappers voorspelden dat het afkalvende zee-ijs op Antarctica door de stijgende temperaturen van lucht en water een grotere impact zou hebben op de adéliepinguïn. Die is namelijk erg aangewezen op het zee-ijs als habitat. Verwacht werd dat de populatie stormbandpinguïns, die open water verkiezen, zou toenemen in vergelijking met de adéliepinguïns. Nu is aangetoond dat de hoeveelheid krill meer invloed heeft op de dalende populaties van beide pinguïnsoorten.

Krill voedt zich met fytoplankton onder het zee-ijs. Volgens andere recente studies zijn de krillbestanden in de Zuidelijke Oceaan met 80 procent gekelderd sinds de jaren zeventig.

Zuidpool warmt op

“Voor pinguïns en andere diersoorten is krill de basis van de voedselketen”, verklaart onderzoeker en auteur Wayne Trivelpiece van de afdeling Antarctisch Ecosysteem van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). “We zien een link tussen klimaatverandering en pinguïnpopulaties doordat het leefgebied van hun belangrijkste voedselbron verloren gaat. Als de opwarming blijft duren, zal het verlies aan krill diepgaande gevolgen hebben voor het hele Antarctische ecosysteem.”

De Zuidpool is een van de snelst opwarmende ecosystemen op aarde. De gemiddelde wintertemperatuur steeg er met 5 tot 6 graden sinds de jaren zeventig. Daardoor verkleinde de omvang en de levensduur van zee-ijs in de winter, met gevolgen voor het fytoplankton en bijgevolg voor het krill en dus ook voor de pinguïns. “Als de temperaturen blijven stijgen, kan zee-ijs in de winter tot het verleden behoren in deze regio, met een nog groter verlies van krill en pinguïns tot gevolg”, aldus de studie.

Pinguïn als indicator

Krill heeft echter niet alleen te lijden onder het verdwijnen van zee-ijs alleen, verduidelijkt de studie. Ook de commerciële visvangst met speciale trawlers die al bijna veertig jaar aan de gang is, en herstellende walvis- en zeehondpopulaties die zich ook met krill voeden, laten zich gelden. Het klopt dat de aantallen van adélie- en stormbandpinguïns gestaag groeiden tussen de jaren dertig en zeventig, omdat de mens toen nog op beide concurrenten van de pinguïn joeg.

“Pinguïns zijn een ideale indicator voor veranderingen aan bredere ecosystemen. Ze zijn gemakkelijk toegankelijk wanneer ze broeden op het vasteland, maar hangen volledig af van voedsel uit de zee”, zegt Trivelpiece. “Omdat er niet op pinguïns wordt gejaagd, weten we dat er een ruimer ecologisch probleem is als hun populaties dalen.”