Zelfgenoegzaamheid dreigt

“Het onderwijs in Vlaanderen is zo sterk als de mensen die het vormgeven. De kwaliteit van ons onderwijs hangt af van de kwaliteit van de mensen. Er dreigt er een zekere mate van zelfgenoegzaamheid: wij zouden in België zeer goed onderwijs hebben. Leraren en directies komen te weinig zelf tot de conclusie dat het ook anders en beter kan. In landen als bijvoorbeeld Finland werken docenten veel meer in teams en staat de leerling centraal.’

Lerarenopleiding aan hervorming toe

‘Binnenkort komt er een evaluatierapport over de lerarenopleiding. Er speelt momenteel een zekere mate van bezorgdheid over deze opleiding. Het startniveau van de instromende studenten is anders dan in het verleden, er stromen meet tso en bso-studenten binnen. De lerarenopleiding is niet aangepast aan die veranderende instroom, heeft geen antwoord op de situatie, en is dus dringend aan hervorming toe. De lerarenopleiding  moet mensen afleveren die er staan, die voorbereid zijn op alle aspecten van de job, op contacten met ouders, ze moeten voeling hebben met onderwijsinnovatie. Kennis volstaat niet. De keuze voor het onderwijs is tegenwoordig vaak een negatieve keuze. Er kleeft nog maar weinig beroepsfierheid aan de job van leerkracht.’

‘In Finland zijn de lerarenopleidingen allemaal masteropleidingen, of je nu voor een klas kleuters, zevenjarigen of zeventienjarigen gaat staan. Leerkrachten worden er gewaardeerd. Wat die waardering betreft zitten we in een soort scharnierperiode. Veel ouders zijn hoger opgeleid dan de leerkrachten en dus ook kritischer.’

Leven is leren

‘Een aspect wat veelal vergeten wordt is een persoonlijke bedenking die ik maak: leren is steeds minder het monopolie van het onderwijs. Andere leertrajecten zijn in opmars. Kinderen leren ook buiten de school, volgen cursussen, gaan naar academies, … Het onderwijs domineert de ‘leermarkt’ niet meer. Scholen concurreren met de vrije tijd, vrije tijd waarin er ook veel ondernomen en dus geleerd wordt. Of een leerling leert op school van een leerkracht of elders maakt niet uit. De leerling en zijn leerproces zou centraal moeten staan. Nu heerst er vaak een negatieve kijk op leerlingen. Maar leerkrachten moeten begaan zijn met hun leerlingen en hun persoonlijke groeiproces als prioriteit nemen. Vandaar ook de nood aan differentiëren, aan maatwerk.’

Nood aan navorming

“Een ander pijnpunt is het gebrek aan navorming voor docenten, het gebrek aan professionalisering. De budgetten die hieraan worden besteed zijn zeer laag. Het Vlaamse onderwijs kent simpelweg geen cultuur van navorming. Er zijn ook geen wettelijke bepalingen om docenten hiertoe te stimuleren. Toch ben ik op dat vlak hoopvol voor de toekomst. De geplande schaalvergroting biedt kansen.’

“Er zijn al een aantal scholen die stappen zetten op het vlak van navorming en professionalisering. Sommige scholen van nijverheidstechnische opleidingen stellen leerkrachten vrij om zich te specialiseren. Maar helaas worden pedagogische studiedagen voor docenten nog al te  vaak gebruikt als een gezellig onderonsje.”

De rol van de directie

Die professionalisering geldt net zo goed voor schooldirecties. Er is best veel aanbod, maar het moet wel gegrepen worden. Directies moeten kansen grijpen. Directies en besturen spelen een cruciale rol in de visie van een schoolbeleid. Zij kunnen een schoolcultuur maken of kraken. Daar ligt dus veel verantwoordelijkheid, maar ook kracht. Dat de onderwijskoepels ook een grote rol spelen spreekt vanzelf.’

“Directies moeten zich ook meer inspannen om nieuwe docenten te begeleiden. Bij Klasse willen we het komende schooljaar meer aandacht vragen voor de positie van startende docenten. Wie start als leerkracht heeft ondersteuning en feedback nodig.’

Lessen trekken uit PISA

“De verwachting is dat Vlaanderen in de resultaten van het volgende PISA-onderzoek (nvdr: PISA staat voor Programme for International Student Assessment: het is een grootschalig internationaal onderzoek dat de kennis en vaardigheden van 15-jarigen test) nog verder zal dalen op de ranglijst. Hopelijk worden hier serieuze lessen uit getrokken.”

Overheid moet ruimte bieden

“De overheid moet in de eerste plaats ruimte scheppen voor scholen om zelf met verbeteringen te komen. Zo was er in het verleden sprake van een proeftuinenproject waarbij er regels werden versoepeld. Helaas is dit project stilgevallen.  Er zijn nu concrete plannen voor schaalvergroting, waardoor er meer ruimte kan ontstaan voor een middenkader tussen docent en directie. Dit biedt kansen voor de professionalisering en kan het management versterken, hoewel het natuurlijk niet de bedoeling is dat er mastodontscholen ontstaan.”