De Conservatives, Labour en de Liberal-Democrats werden het in de late uren dan toch eens over de vorm die de nieuwe perswaakhond in het Verenigd Koninkrijk moet gaan krijgen. De Conservatives vonden dat de politiek zich niet teveel in mediazaken moet mengen, terwijl Labour voor een perswet pleitte die de perswaakhond beschermt, zodat een toekomstige regering er niet zomaar korte metten mee kan maken.

Na maanden van overleg is een compromis bereikt: er komt geen perswet, maar wel een regeling dat er in de toekomst een tweederde meerderheid nodig gaat zijn om wijzigingen in de perswaakhond aan te brengen.

Uitspraken van de bestaande perswaakhond, de Press Complaints Commission, zijn niet juridisch bindend en kunnen vrij makkelijk genegeerd worden door een medium. Sinds het afluisterschandaal rond de krant News of the World, die de voicemail van een ontvoerd meisje had gehackt waardoor haar ouders dachten dat ze nog in leven was, is besloten dat er meer controle op de pers nodig is.

Een commissie onder leiding van rechter Leveson moest dat gaan onderzoeken en eind 2012 werd het rapport naar buiten gebracht. Naast de conclusie dat er te weinige controle is op de Britse pers, waardoor eerdere afluisterpraktijken zonder repercussies konden plaatsvinden, stelde Leveson ook vast dat politici een te nauwe band hebben met de pers.

Excuses afdwingen

Een van de aanbevelingen uit het rapport van Leveson was dat er een perswaakhond met een wettelijk kader moet komen, met meer macht dan de bestaande perswaakhond.

Zo gebeurde het: de nieuwe perswaakhond kan boetes opleggen die tot een miljoen pond kunnen oplopen, kan rectificaties en excuses afdwingen en zelfs de plaats ervan bepalen – zo moet een grote fout op de voorpagina ook op de voorpagina worden gerectificeerd – en ook derden kunnen voortaan een klacht indienen over een artikel, niet enkel een slachtoffer van de inhoud.

Om media te stimuleren om mee te werken aan de nieuwe perswaakhond, wordt gedreigd dat boetes voor een aangeklaagd medium dat zich niet aansluit bij de perswaakhond vele malen hoger zijn dan voor een medium dat wél meewerkt aan de waakhond.

Ondanks dit aspect zijn er al verschillende media die hebben gezegd dat ze de perswaakhond zullen boycotten, en wordt er onder andere gezegd dat er teveel is geluisterd naar de campagnegroep Hacked Off, die de slachtoffers van afluisterpraktijken vertegenwoordigt.

Like 1984

Conservatief weekblad The Spectator klaagt over de manier waarop het akkoord in elkaar is gezet en spreekt van staatscensuur: “The result is unacceptable, state licensing of the media, something we haven’t had in this country for 300 years. We’ve had a free press. Luckily for us, it’s optional … It’s not something The Spectator feels like signing up to“.

Rupert Murdoch, wiens mediabedrijf diverse grote kranten bezit, waaronder ook News of the World voordat deze werd opgedoekt, bekritiseerde Cameron op twitter. De Wall Street Journal, eigendom van Murdoch, schreef dat het akkoord enkel bedoeld is om media meer onder de invloed van politici te brengen.

The Daily Mirror kopte “Day the press was shackled: Revenge of the politicians“, terwijl tabloidkrant The Sun naar de regeringspraktijken in George Orwells ‘1984’ verwees in een vette kop boven een foto van de drie partijleiders: “Ministry of Truth“. Deze krant vond het akkoord “like 1984“.

Slordig

Een wat meer inhoudelijke kritiek, geformuleerd door The Guardian, gaat over het feit dat in het akkoord onduidelijk wordt gedefinieerd hoe om te gaan met online journalistiek. Worden bloggers nu ook aan banden gelegd? Privacy wordt dagelijks geschonden via allerlei kanalen op internet, zoals Facebook, en de mogelijkheden daartoe zijn op internet ook veel groter dan de mogelijkheden die een krant heeft. Het nieuwe akkoord voor de perswaakhond houdt daar totaal geen rekening mee, luidt het.

Centrum-links weekblad de New Statesman sluit zich hierbij aan: “Downing Street […] failed to explain exactly what was meant by ‘news-related material’. The danger is that bloggers will now find themselves subject to ‘exemplary damages’, imposed by a regulator that they were never originally supposed to join.”

Ook de haastige en rommelige manier waarop het akkoord in elkaar steekt is een veel bekritiseerd punt. Zo spreekt The Economist van “a shameful hash” en noemde het weekblad het rapport van de Leveson-commissie slordig. “We believe society gains more from a free press than it loses from the tabloids’ occasional abuse of defenceless people“, voegde The Economist hier nog aan toe.

En het Britse lezerspubliek?

Die lijken er niet zo een uitdrukkelijke mening op na te houden. Uit een enquête van onderzoeksbureau YouGov blijkt dat de meeste ondervraagden (43 procent) het goed vinden dat er een nieuwe perswaakhond komt, hoewel 30 procent aangaf niet te weten of het een juiste beslissing is.

Ingaande op meer specifieke aspecten van de perswaakhond, gaf 81 procent aan dat het goed is dat deze de locatie van excuses of een rectificatie kan bepalen. 70 procent is het ermee eens dat media die zich niet bij het nieuwe systeem aansluiten, hogere boetes voor laster en dergelijke moeten betalen.

Het idee achter de nieuwe Britse perswaakhond is wellicht nobel, maar de daadwerkelijke uitwerking ervan lijkt nog weinig om het lijf te hebben. Of het akkoord in de praktijk goed gaat uitpakken, nu zoveel media hun kritiek erop hebben geuit, is dus nog maar de vraag.