Geen enkele vrouw hoeft zich niet langer onder druk gezet te voelen. In haar nieuwe guidelines stelt de WHO dat de minimale tijd tussen twee zwangerschappen voor vrouwen boven de 35 jaar 12 maanden is en voor vrouwen onder de 35 jaar op 18 maanden. In een toelichting aan de BBC stelt onderzoeker Dr. Wendy Norman dat dit bemoedigend nieuws is voor vrouwen boven de 35 die aan kinderen willen beginnen. ‘Older mothers for the first time have excellent evidence to guide the spacing of their children.’ (bron: https://www.bbc.com/news/ health-46017789). 

Koop’ een kind 

Berichten over wat goed en slecht is voor de vruchtbaarheid scoren goed in de media, maar vallen vaker in de categorie sensatie dan in de rubriek adequate wetenschappelijke berichtgeving. In het dagelijkse actualiteitenmagazine ‘De Wereld Vandaag’ op Radio 1 stelde de bekende Vlaamse gynaecoloog Hendrik Cammu op 30 oktober tegenover de interviewer dat als je als vrouw kinderen wilt ‘kopen’, dat echt wel tussen 25 en 35 moet gebeuren. Anders wacht de vrouw in kwestie niet minder dan hel en verdoemenis. Pardon? 

Terwijl de interviewer de door Cammu gebruikte uitdrukking ‘kindjes kopen’ charmant vindt, is dit symptomatisch voor Cammu’s benadering van het gezin. In onze laat-kapitalistische samenleving is commodificatie van gezinsplanning binnen een patriarchaal normaliseringsdiscours het allerlaatste waar we – vrouwen én mannen – op zitten te wachten. Een kind is geen statussymbool – zoals een auto of een groot huis – dat hoort bij een ‘geslaagd’ leven. 

Fertiliteitsklif 

Cammu schroomt echter niet om dat pad in te slaan en zijn sterke normerende visie wordt door de interviewer niet kritisch bevraagd, terwijl de realiteit in Vlaanderen intussen zeer divers is geworden. De ‘gemiddelde Vlaamse vrouw’ studeert volgens Cammu af op haar 25ste en gaat dan een stabiele toekomst tegemoet met een liefdevolle partner en voldoende inkomsten om een gezin te onderhouden. Dus best ‘neemt’ ze kinderen tussen haar 25ste en 35ste. ‘Domme’ vrouwen daarentegen, die wachten tot na hun 35ste voor het moederschap, zien hun fertiliteit van een klif donderen en kunnen onverminderd rekenen op medische risico’s voor moeder en kind. Een kind krijgen boven je 35ste is niet minder dan een apocalyptisch ‘extreem’ in de woorden van Dr. Cammu. En die extremen moeten eruit volgens hem. 

Bovendien ging het bericht van de WHO an sich niet over leeftijd en kansen op een voldragen zwangerschap, maar werd het ‘deskundig’ omgekeerd tot dit vraagstuk. Zo werd een geruststellend bericht van de WHO plots niet minder dan een giftige cocktail van statistische tunnelvisie, paternalistische normering en stigmatisering. Een vrouw die na haar 35ste haar eerste kind baart, is niet normaal. 

‘Normaal’ 

Cammu’s perceptie van wat een ‘normale’ leeftijd is om kinderen te krijgen is wellicht gevormd tijdens zijn opleiding in de jaren 1960. Juist in die periode was de leeftijd van de vrouw met 24 jaar bij de geboorte van een eerste kind historisch gezien ‘abnormaal’ laag. In de 19de eeuw en tot en met het interbellum was dat gemiddelde 27 jaar. Na de Tweede Wereldoorlog daalde die leeftijd tot circa 24 jaar in 1960 om vanaf 1985 sterk te stijgen tot 27 jaar in 1995, gevolgd door een tragere stijging tot 28,7 jaar in 2015. 

Deze ‘verkleurde’ perceptie van wat normaal én ideaal is, werd wederom niet bevraagd. Bij het voorbereiden van een dergelijk item had dit de eerste reflex van de redactiemedewerker moeten zijn: juist over leeftijd bij life events zijn veel historisch- epidemiologische gegevens bekend bij de nationale overheden en bij EUROSTAT. Wat vervolgens normaal én ideaal is in medisch, individueel en maatschappelijk opzicht en hoe die elementen zich in elk tijdsgewricht naar elkaar toe bewegen, legde epidemioloog Luc Bonneux al helder uit in De Standaard in 2014. Oude percepties blijken dus hardnekkig te zijn. (bronnen: https://www.nidi.nl/shared/ content/output/2008/bwm-2008-3-overbevolking-beets.pdf, https://www.nidi.nl/ shared/content/output/reports/nidi-report-59.pdf, http://www.standaard.be/cnt/ dmf20140703_01166278, https://ec.europa.eu/eurostat) 

Debunking 

Een tweede gevaarlijke mythe – die evenmin kritisch wordt bevraagd tijdens De Wereld Vandaag – is die van de afnemende vruchtbaarheid na 35 jaar. In haar betoog ‘Marriage by this age! Babies by that age! When will we stop giving women deadlines?’ stelt Guardian-opiniemaker Hadley Freeman recent nog maar eens zuchtend vast dat de studie over afnemende vruchtbaarheid boven de 35 intussen voldoende debunked is want gebaseerd op slechts één enkele studie met data uit de periode 1670 – 1830 in Frankrijk. (bron: https://www.theguardian.com/ lifeandstyle/2018/oct/27/marriage-by-this-age-babies-by-that-age-when-will-we- stop-giving-women-deadlines) 

De studie is dus nauwelijks representatief voor onze huidige situatie. De hoger aangehaalde Belgische epidemioloog Luc Bonneux zag vier jaar geleden weinig problemen inzake fertiliteit, zelfs voor jonge veertigers. Cammu ziet als gespecialiseerd gynaecoloog wellicht vooral risico-zwangerschappen in zijn praktijk, en dat verklaart zijn huiver en vermanend vingertje maar onderbouwt die niet. 

Stigmatisering 

Deze uitspraken zijn schadelijk voor alle vrouwen met een kinderwens die telkens opnieuw met deze patriarchale ‘normering’ worden geconfronteerd. En het is teleurstellend dat de interviewer hem daar niet op aanspreekt. 

De toxische mythe van snel afnemende vruchtbaarheid na 35 jaar in combinatie met het aanhoudende normering heeft net als in Hadley Freemans vriendenkring in mijn omgeving al veel vrouwen tot depressie gebracht. En tot zo mogelijk tot een nog destructiever keuze: nou ja dan maar de eerste de beste. 

De paternalistische visie van dr. Cammu bevatten nog een andere subtext: de samenleving geeft je het recht om je als vrouw op je keuzes aan te spreken, zeker als je een beroep wilt doen op kostbare vruchtbaarheidstechnieken. Ook de klassieke scheiding tussen lichaam en geest wordt van stal gehaald: wil je een beroep doen op vruchtbaarheidstechnieken wegens een eerdere medische behandeling, dan gunnen we je dat (ook nog maar recent); heb je te lang gewacht omdat je de juiste partner niet tegenkwam en je liever niet een ongelukkige, overbelaste moeder in een relatie bent, dan is dat je eigen verantwoordelijkheid. 

Goed nieuws 

Het is schering en inslag dat populaire media van gortdroog nieuws over 

vruchtbaarheid een sensationeel item maken. Maar van kwaliteitsmedia mag worden verwacht dat ze soortgelijke berichten kunnen duiden zonder vrouwen boven de 35 die niet aan de ‘norm’ voldoen, te stigmatiseren. 

Blijkbaar trok ook op de VRT-nieuwsdienst iemand heel hard de wenkbrauwen op over deze tendentieuze berichtgeving. Een uur later werd in het journaal gynaecoloog Roland Devlieger van UZ Gasthuisberg aan het woord gelaten die feitelijk het goede nieuws voor alle vrouwen benadrukte. Ik had ook graag de mening van bijvoorbeeld fertiliteitsexpert Petra De Sutter of van WHO-deskundige inzake reproductieve gezondheid Marleen Temmerman gehoord. 

Want deskundige toelichting behoeft helemaal geen keuze tussen positieve discriminatie op basis van sekse (gender) enerzijds en competenties anderzijds, zoals de tenenkrullende vraag luidde die de interviewer een dag later stelde aan Rik Van Cauwelaert die terecht de genderdispariteit bij de Nationale Bank aanklaagde. Hij kreeg er nog een ‘Dankjewel, mijnheer de feminist’ achteraan geslingerd. Misschien was het gekscherend bedoelt maar het toont aan dat men in sommige geledingen bij de VRT nog lang niet ‘woke’ is. Hopelijk wordt in de toekomst een voorbeeld worden genomen aan het uitstekende BBC-programma Woman’s Hour. 

Ruth Timmermans is historica en auteur van ‘Het Convent van Betlehem: Een half millennium vrouwelijke spiritualiteit en bedrijvigheid’ Ze leverde bijdragen aan ‘Er is leven voor de dood. 200 jaar gezondheidszorg in Vlaanderen. is leven voor de dood. 200 jaar gezondheidszorg in Vlaanderen’ en publiceerde recent over genderdispariteit in de muziekindustrie en de media.