Hoe we partnergeweld graag zien

Het thema partnergeweld is een ‘geliefd’ onderwerp in vele sectoren: de hulpverlening, de media, de filmwereld, justitie, de medische wereld, … en over al deze domeinen heen lijkt iedereen het eens te zijn over een aantal steeds terugkerende zaken:

• Het gebeurt ongelooflijk veel: 1 op 7 vrouwen kreeg in het voorbije jaar minstens 1 keer te maken met geweld door haar (ex-)partner [1]. In 2013 kwamen in België162 mensen om het leven door partnergeweld. Liefst 39.746 keer ontving de politie dat jaar een melding [2].
• Het is vaak onzichtbaar voor de buitenwereld, of het wordt genegeerd, omdat getuigen zich niet durven inlaten met het privéleven van een ander [3].
• Het gaat schijnbaar altijd om één persoon die slaat, een dader, en een andere persoon die slachtoffer is van dit geweld. Het lijken ook altijd mannen te zijn die slaan en vrouwen die slachtoffer worden.
• Wie met partnergeweld te maken krijgt, praat daar niet over. Amper 13,9 procent van de vrouwelijke slachtoffers dient een klacht in. Bij minderjarigen praat 23% nooit met iemand over de feiten [4].
• Partnergeweld is levensgevaarlijk: Geweld en dan vooral geweld binnen vertrouwensrelaties is wereldwijd één van de voornaamste doodsoorzaken voor personen tussen 15 en 44 jaar [5].

Partnergeweld is een onderwerp dat beroert. Mensen worden er ongemakkelijk van, zijn erdoor gefascineerd, doen erg hun best om het een ‘ver van mijn bed’ onderwerp te houden, schamen zich over eigen ervaringen, worden kwaad op wie het gebruikt, … Wat ons raakt, proberen we beheersbaar te maken door te trachten het te begrijpen en buiten onszelf te plaatsen. Aan de hand van oorzaak-gevolg-analyses zoeken we in de dagelijkse omgang naar oplossingen om de moeilijkheden snel en definitief de wereld uit te helpen. We stellen echter vast dat dit vaak niet lukt.

Er bestaan vele verklaringsmodellen, theorieën over uitlokkende factoren, ideeën over persoonlijkheidsprofielen en ziektebeelden die verband zouden houden met partnergeweld, uiteenlopende behandelingsprogramma’s voor betrokkenen. In deze theorieën zit vaak veel waarheid vervat. Hoewel ze nooit de complexe en dynamische realiteit van partnergeweld kunnen omvatten, zijn het verdienstelijke pogingen om een moeilijk en emotioneel beladen fenomeen te vereenvoudigen, te bevatten en controleerbaar te maken.

In de benadering van (partner)geweld snakken we naar een duidelijke opsplitsing tussen goed en kwaad. Justitie neemt daarin de rol op die we in onze samenleving aan justitie toebedelen. Ze oordeelt en spreekt recht over dader en slachtoffer en neemt zo de vergelding uit handen van de rechtstreeks betrokkenen. Dit versterkt deze opsplitsing in goed en kwaad. Een markante en pittige vaststelling daarbij is dat niemand zichzelf bij de slechten indeelt.

Hoe partnergeweld er in realiteit uitziet

Als uw gemoedsrust u lief is, leest u misschien beter niet verder. De realiteit van partnergeweld ziet er namelijk anders, genuanceerder uit dan hoe we het graag zouden geloven:

• Het komt voor in de beste families en kan dus ook u overkomen. Geweld binnen vertrouwensrelaties komt voor in alle sociaal economische klassen en binnen alle culturen [6].
• Geweld is niet voorspelbaar. Het zit niet in de genen.
• Slachtoffers zijn in de meeste gevallen vrouwen en kinderen, maar het geweld treft ook mannen, ouders en ouderen [7].
• Ook vrouwen gebruiken geweld.
• Partnergeweld komt vaak van twee kanten, is vaak wederzijds.
• Het overgrote deel van partnergeweld is niet de excessieve vorm ervan. Nochtans is de beeldvorming vooral op deze extreme vormen gebaseerd, en dit versterkt de neiging om in gepolariseerde dader- en slachtoffertermen over het fenomeen te spreken. In de overgrote meerderheid van de situaties waarin er een vorm van partnergeweld voorkomt, komt het echter nooit zover.
• Wie geweld meemaakt, verlaat zijn/haar partner niet per definitie. En wie dat toch doet, keert vaak heel snel terug.
• Wie geweld gebruikt, is daar in 99% van de gevallen niet blij mee of trots op. Wie geweld ondergaat, is meestal niet de stereotype “arme duts”.
• “Nu is het de laatste keer geweest!” is een vaak gehoorde uitspraak bij koppels waar geweld gebruikt werd. En dit zowel na de 1^ste als na de 100^ste Het kan een relationele gewoonte worden als de spreekwoordelijke wonden niet degelijk verzorgd worden, maar het kan ook stoppen. Soms is geweld een ‘eye opener’. Soms beslissen mensen dat het genoeg geweest is. Soms leren koppels hun slechte gewoontes af. En wanneer het hen zelf niet lukt, dan kan therapie wonderen doen.

Een gedeeld streven

Het goede nieuws is dat iedereen die van ver of van dichtbij met partnergeweld te maken krijgt, uiteindelijk hetzelfde nastreeft. Wat we allemaal graag willen, is dat het stopt en liefst zo snel mogelijk. De mensen over wie het gaat, hun kinderen, hun familie, hulpverleners, politie, rechters, iedereen heeft hierin hetzelfde streven.

Helaas loopt het feit dat we het zo snel mogelijk willen afhandelen een duurzame oplossing voor de voeten. Een te vereenvoudigde kijk, op basis van simplistisch oorzaak-gevolg-denken, leidt in het beste geval tot halve oplossingen en is in het slechtste geval olie op het vuur.

“Zoek de boef en straf hem, en help het slachtoffer om aan hem te ontkomen” blijkt namelijk niet te werken. Nog voor de “dader” zijn straf gekregen heeft, staat het “slachtoffer” vaak alweer in het politiebureau om de klacht terug in te trekken, en nog voor de hulpverlening de kans krijgt om een “slachtoffer” te beschermen en te “empoweren”, is die vaak alweer teruggekeerd naar huis. Straffen en beschermen zijn dus niet de gepaste reacties op partnergeweld.

Een andere kijk en remedie

We moeten dus op zoek naar een andere, nuttigere kijk, benadering en aanpak van partnergeweld. We vertrekken hierbij graag vanuit de vraag “wat is nuttig om het op te lossen?”, eerder dan “hoe komt het?”.

Blijkbaar kiezen koppels bij wie geweld een rol speelt in hun relatie vaak om toch samen te blijven. Stoppen met de relatie wordt niet alleen vaak als een mislukking ervaren, het valt ook zeer zwaar, omdat het je leven en dat van je directe omgeving overhoop haalt. Bovendien zijn relaties waarin geweld een rol speelt vaak zeer passionele relaties, waar geweld de ene uiterste uitingsvorm van is, maar het kiezen voor elkaar en een intense liefde evenzeer. Partnergeweld is op een manier de lelijke en radicale vorm van “meisjes plagen is liefde vragen”. Men wordt alleen maar kwaad op wie je lief is. Niemand gaat conflicten aan met wie je onverschillig laat. De oplossing moet dan ook binnen deze relaties gezocht worden. Koppels die te maken hebben met partnergeweld, willen dan ook meestal liefst verder met elkaar, maar niet met het geweld.

Geweld brengt relationele moeilijkheden nog meer in de taboesfeer. Buitenstaanders worden betrokken als veiligheid in gedrang komt, maar dit brengt het probleem ook naar de buitenwereld. Het gevoel van schaamte is vaak sterk aanwezig. Dit maakt de drempel om te praten over moeilijkheden en zo naar oplossingen te zoeken veel groter. Als samenleving zoeken naar een manier om koppels in moeilijkheden uit te nodigen om over hun situatie te praten, zonder dat ze hierbij nog meer beschadigd worden door de reacties van derden, is dan ook een waardevolle uitdaging. Veiligheid creëren door respectvol met mensen en relaties om te gaan is het eenvoudige antwoord. Hoe dit in praktijk ingevuld kan worden, is niet zo eenvoudig. Praten met mensen in situaties waarin de veiligheid in het gedrang is, veronderstelt bijvoorbeeld dat men de eigen angst niet de overhand laat nemen.

Geweld is een te vergaande vorm van conflict. Conflict is inherent aan relaties en waar relaties onder druk komen te staan, nemen conflicten soms vergaande vormen aan. Wie naar zichzelf kijkt tijdens conflicten, ziet altijd de eigen goede bedoelingen. Hetzelfde zien bij een ander, zeker wanneer die geweld gebruikt, is veel moeilijker. Toch ligt hier een deel van de oplossing.

Praten over wat in omgang met elkaar moeilijk loopt vergt echter tijd en inspanning. Men moet hiervoor schrappen in agenda’s die overvol zitten met werk, engagementen, ambities, de gezinsorganisatie draaiende houden. Praten in en over je relatie vergt ook moed. Spreken over liefde wordt immers al snel als klef aangevoeld, vasthouden aan positieve gedeelde ervaringen als naïef, en een buitenstaander betrekken als de pogingen tot gesprek vastlopen of uitmonden in spanningen en ruzies als genant en zwak. Onze eigen ervaringen en inschattingen serieus nemen, tijd en ruimte maken voor die van je partner en prioriteit geven aan praten is dan ook niet zo evident, maar tegelijk niet alleen erg waardevol, maar ook de uitweg uit relationele moeilijkheden en zowel de remedie als de preventieve pil tegen geweld.

Een warme oproep

Partnergeweld zit dichter dan iedereen zou willen, en het is dan ook in ieders belang om er zorgvuldig mee om te springen. We hebben er ook allemaal alle belang bij dat geweld niet excessief wordt en dat mensen die ermee te maken krijgen daarom durven en kunnen beroep doen op derden om een constructieve oplossing voor hun situatie te vinden, waarbij de wensen, noden en belangen van alle betrokkenen gerespecteerd worden. Hoe gemakkelijker de toegang tot gepaste hulp gemaakt, hoe sneller mensen geneigd zullen zijn om er beroep op te doen, hoe groter de kans dat de hulpverlening effectief kan zijn en hoe kleiner de kans op excessieve vormen van geweld.

Help in situaties van partnergeweld mee in de richting van herstel, door om te beginnen afstand te nemen van het onderscheid tussen goed en kwaad. Ga er niet van uit dat wie geweld gebruikt sterk en slecht is en wie geweld ondergaat zwak en goed. Deze visie blokkeert namelijk de weg naar herstel.

Luister naar de mensen die expert zijn in partnergeweld, en dat zijn niet de mensen die er boeken over schrijven of als deskundige optreden in Tv-debatten. Dat zijn diegenen die erin leven. Zij vertellen ons dat niet hun relatie het te bestrijden kwaad is, maar wel het geweld dat het af en toe van hen overneemt. Wel integendeel, hun relatie bevat de bouwstenen voor de oplossing en het fundament voor liefdevol herstel.

Om tot een duurzame en herstelgerichte oplossing voor partnergeweld te komen, is het misschien ook nuttig om de rol van de professioneel betrokken partijen, zijnde justitie en hulpverlening, te evalueren en eventueel herdefiniëren met de hier beschreven premissen in het achterhoofd.

Dus…

Praten over partnergeweld helpt, zowel voor de directe betrokkenen om een alternatief en minder schadelijk conflictmodel te vinden als voor de getuigen om de gevolgen van het geweld te verwerken én voor wie er professioneel mee te maken krijgt om een gepaste én nuttige reactie te zoeken.

Guy van der Vurst en Marjan Gryson zijn respectievelijk teambegeleider en hulpverlener in het team partnergeweld van CAW Oost-Vlaanderen (regio Gent-Eeklo).

Meer info?

www.cawoostvlaanderen.be

www.1712.be

[1] Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen

http://igvm-iefh.belgium.be/nl/actiedomeinen/geweld/partnergeweld

[2] De Morgen, 27.01.2015, Elke week drie doden door partnergeweld. Familiaal geweld wordt een van de topprioriteiten van Senaat.

http://www.demorgen.be/binnenland/elke-week-3-doden-door-partnergeweld-a2196151/

[3] Weliswaar, september – oktober 2008. Dossier intrafamiliaal geweld.

http://www.weliswaar.be/modulefiles/magazines/83-intrafamiliaal-geweld/pdfs/dossier-intrafamiliaal-geweld.pdf

[4] De Morgen, 27.01.2015, Elke week drie doden door partnergeweld. Familiaal geweld wordt een van de topprioriteiten van Senaat.

http://www.demorgen.be/binnenland/elke-week-3-doden-door-partnergeweld-a2196151/

[5] vzw Zijn

www.vzwzijn.be/wat-is-geweld/enkele-cijfers

[6] vzw Zijn

www.vzwzijn.be/wat-is-geweld/enkele-cijfers

[7] vzw Zijn

www.vzwzijn.be/wat-is-geweld/enkele-cijfers