De snelheid waarmee de Griekse overheid heeft gereageerd na de moord op Pavlos Fyssas is indrukwekkend en staat in schril contrast tot de inertie van de voorbije maanden. Het is namelijk niet de eerste keer dat er een dodelijk slachtoffer is gevallen na een gewelddadige actie van leden van Gouden Dageraad. Maar de vorige slachtoffers waren steeds migranten. Dit keer was het Grieks bloed, dat is vergoten.

Waarom duurde het zo lang?

Er doen in Griekenland op dit ogenblik twee versies de ronde waarom de overheid zo lang getalmd heeft om actie te ondernemen tegen de leden van Gouden Dageraad.

De eerste versie is dat men een onderzoeksdossier aan het samenstellen was, en dat men niet overhaast te werk wilde gaan, om er voor te zorgen dat de aanklacht sluitend was, zodat de beschuldigden geen gaatje zouden vinden om er onderuit te komen. Dat kan echter niet goedpraten waarom er voordien gewoon niet werd opgetreden tegen de praktijken van de aanhangers van Gouden Dageraad.

En het doet toch ook vraagtekens rijzen bij het feit dat pas in de laatste week van september hooggeplaatste politieofficieren werden overgeplaatst en een onderzoeker bij de speciale intelligentiedienst van het onderzoek tegen de partij werd gehaald nadat bleek dat hij een familielid was van een parlementslid van Gouden Dageraad.

Een tweede versie luidt dat de overheid best wel gediend was met de acties van de partij. Gouden Dageraad nam de zwakke bevolkingsgroepen in het vizier, in het bijzonder de illegale vluchtelingen. Deze groep van mensen, die blijft groeien door de aanhoudende conflicten in Irak, Egypte, Aghanistan en nu ook Syrië, was ook hinderlijk voor Antonis Samaras, zoals bleek uit de retoriek die hij hanteerde tijdens zijn verkiezingscampagne vorig jaar. Hij wilde de straten van Athene heroveren op de migranten, die door hun aanwezigheid een ware tirannie vormden.

Meer dan een jaar geleden startte operatie Xenios Zeus (de oud-Griekse god van de gastvrijheid) die mensen zonder papieren oppakte en in omstandigheden opsloot die tot heel wat protesten leidden van mensenrechtenorganisaties. Gouden Dageraad was zelf ook met zijn eigen schoonmaakoperatie gestart in de Griekse steden.

In bepaalde wijken waar een hoge concentratie van migranten was, stuurde de partij knokploegen de straat op, die angst en terreur zaaiden. De Griekse buurtbewoners zagen vooral het resultaat: de straten waren ‘schoon’ en zij zagen dat Gouden Dageraad vooral werk leverde, daar waar de overheid te kort schoot.

De politie zelf verwees mensen met klachten over migranten door naar de partij. Daardoor ontstond er een gevoel van legitimiteit van deze acties. Toen in januari van dit jaar de Pakistanees Shehzad Lukhman werd vermoord, omdat hij met zijn fiets de doorgang van twee aanhangers van Gouden Dageraad verhinderde, werden de daders wel opgepakt, maar een reactie van de overheid kwam er niet.

Het waren zelfs tegenstanders van de partij die geviseerd bleken te worden. Na een antifascistische betoging in oktober vorig jaar werden een aantal actievoerders opgepakt en aan vernederingen en folteringen blootgesteld in het centrale politiekantoor van Athene. De politieagenten zouden daarbij hebben gezegd dat ze tot Gouden Dageraad behoorden en dat de gearresteerden niet zouden kunnen ontsnappen.

Toen de Britse krant The Guardian gewag maakte van dit voorval, dreigde minister van Openbare Orde Nikos Dendias de krant een proces aan te doen. Twee reporters maakten een opmerking over de zaak op de toenmalige openbare omroep ERT (ondertussen op twijfelachtige manier gesloten) en hun programma werd onmiddellijk geschorst. Maar toen een Griek werd vermoord, kwam er heel wat meer reactie dan tot dan toe. En dit keer kon de overheid niet meer met de handen over elkaar blijven zitten.

Hoefijzermodel

De regerende Nea Dimokratia partij van premier Samaras kon ondertussen de positie van Gouden Dageraad in het parlement goed gebruiken om de theorie van het hoefijzermodel te verdedigen. Die theorie zegt dat de politiek uitersten in het halfrond meer met mekaar gemeen hebben dan het centrum. Op die manier kon Nea Dimokratia de ideeën en praktijken van de voornaamste oppositiepartij SYRIZA op een zelfde hoop gooien als Gouden Dageraad.

Een aantal van de naaste medwerkers en adviseurs van Samaras lijken trouwens banger te zijn voor SYRIZA dan voor Gouden Dageraad. Zo schreef de persoonlijke adviseur van de premier, de advocaat Failos Kranidiotis, op de ochtend dat de partijtop van Gouden Dageraad voor de aanklager verscheen op zijn Facebookprofiel dat hij de patriotten en de nationalisten niets verweet, maar dat hij zijn kogels behield voor de echte vijand. Waarmee hij op SYRIZA doelde.

Ook economisch adviseur Chrysanthos Lazaridis had zich al vergelijkbaar uitgelaten in het verleden: op de avond na de moord op Pavlos Fyssas, toen al duidelijk was dat de moordenaar een aanhanger van Gouden Dageraad was, vertelde hij op televisie dat de praktijken van SYRIZA in het parlement te vergelijken zijn met dit soort acties van Gouden Dageraad.

Nea Dimokratia is zo ver naar rechts opgeschoven, sinds Antonis Samaras partijvoorzitter is geworden, dat de partij zelf aan het ene uiterste zit in het Griekse parlement. Tot voor de verkiezingen van 2012 werd die positie ingenomen door het extreemrechtse LA.O.S., maar de meeste van hun politici zijn in de rangen van Nea Dimokratia opgenomen.

Gouden Dageraad moet dus op zijn plaats blijven, anders werkt de theorie van het hoefijzermodel niet meer voor de regeringspartij van premier Samaras.

Polarisering en ‘democratische boog’

De polarisering binnen de Griekse politiek is al langer aan de gang: er wordt niet meer gedebatteerd maar geschreeuwd. Nea Dimokratia tekent de grenzen uit van een ‘democratische boog’ (???????????? ?????), zoals die wordt genoemd. De partijen binnen die boog volgen het pad dat wordt uitgestippeld om aan de eisen van de trojka (Europese Commissie, Europese Centrale Bank, IMF) te voldoen.

Wie daar niet in mee gaat, wordt er van beschuldigd geen democraat te zijn. Door een duidelijk anti-democratische, zelfs openljik fascistische partij in het parlement te dulden, is het makkelijker om de politieke tegenstanders in één kamp te zetten.

Regeringspartner PASOK heeft wel geprobeerd om wetsvoorstellen te doen om Gouden Dageraad af te remmen, maar die werden niet gedragen door de rest van de regering. Voormalig minister van Justitie Roupakiotis, die door vroegere coalitiepartner DIMAR was aangeduid (maar die sinds de regeringscrisis naar aanleiding van de sluiting van ERT werd verwijderd), wilde in maart van dit jaar een antiracismewet voor het parlement brengen, maar die werd afgeschoten door Nea Dimokratia.

Door deze taktiek te hanteren, werd er in de praktijk nooit opgetreden tegen Gouden Dageraad en heerste er een de facto gedoogbeleid. Verder dan een verbale veroordeling kwam het nooit. De Griekse media, die op sensatie uit waren, nodigden regelmatig leden van de partij uit in allerlei programma’s en tijdens de zomer sierden hun gespierde lijven de pagina’s van de lifestyle magazines.

De partij kreeg daardoor het idee dat ze ongenaakbaar werden, en dat ze bij brede lagen van de bevolking geaccepteerd werd. Tot de moord op Pavlos Fyssas dus.

Toch een beperkte aanhang?

Na de arrestaties lijkt het dat Gouden Dageraad uiteindelijk toch niet zulk een fanatieke aanhang heeft, als oorspronkelijk gedacht. Op zaterdag 28 september kwamen er nog een 300-400 mensen opdagen voor het centrale politiebureau met Griekse vlaggen (opvallend genoeg niet één vlag van de partij) om de opgepakte parlementsleden te steunen. Aan het gerechtsgebouw op dinsdag 1 oktober waren het er nauwelijks nog 100.

Toch mag de partij nog niet worden afgeschreven. De aanklacht van openbare aanklager geldt namelijk voor de leden zelf, en is niet gericht tegen de partij. Het ziet er dus voorlopig niet naar uit dat ze buiten de wet zal worden gesteld. En de aanklacht is niet mis: gewapende bendevorming, moord met voorbedachte rade, poging tot moord, afpersing, prostitutie, inbraak, brandstichting, en zo meer.

Het blijkt dat de ‘stoottroepen’ al actief zijn sinds 1987 en wellicht verantwoordelijk zijn voor de verdwijning van rond de 100 migranten (algemeen wordt aangenomen dat ze dood zijn), het intimideren van werknemers op de scheepswerven van Perama (bij Piraeus) in dienst van de reders om op die manier mensen te dwingen akkoord te gaan met lagere lonen, het ronselen en prostitueren van jonge meisjes, het afpersen van nachtclubs in ruil voor ‘bescherming’, stelen en helen van luxewagens en nog heel wat meer.

Leerlingen in de de school waar mijn vrouw les geeft, ook in Perama, zeggen haar dat ze van de partijleden telkens 20 euro kregen om een migrant in elkaar te slaan. Door de arrestatie van de partijleden gaat dit soort mentaliteit niet meteen verdwijnen.

En dat mag blijken uit de laatste opiniepeilingen. Voor de moord op Fyssas, haalde de partij rond de 13 procent van de stemmen en was daarmee de derde partij van Griekenland. De woordvoerder van de partij, Ilias Kasidiaris, die ooit nog 6 maanden in Gent heeft gestudeerd met het Erasmusprogramma, overwoog zelfs om zich kandidaat-burgemeester van Athene te stellen. Hij zou daarbij zelfs 20 procent halen.

De antibesparingsretoriek van de partij, en het feit dat ze tegen de schenen van het establishment schopten, kon heel wat Grieken charmeren. Sinds de arrestaties van afgelopen zaterdag is het percentage teruggevallen tot 6,8 procent en dat is toch nog steeds even veel als de partij haalde tijdens de parlementsverkiezingen in juni 2012, toen 426.025 Grieken voor Gouden Dageraad stemde.

En nog steeds is ze daarmee de derde partij van het land. En dat is misschien nog het meest onrustwekkende.