Circus als antigif tegen de bezetting

Er heerst een gezellige drukte in en rond het gebouw van de Palestinian Circus School (PCS). Met man en macht wordt er gewerkt aan de laatste voorbereidingen voor hun optreden in Jeruzalem. In de zelfgemaakte circustent maken de artiesten en technici zich op voor een laatste generale repetitie. Even verderop leggen lassers de laatste hand aan hun eveneens zelfgemaakte tribune. In blote bast en zonder veiligheidsmasker, want ook vandaag hangt er een verzengende hitte in Birzeit.

Ook binnen gaat het er druk aan toe. Voor het optreden moeten de Palestijnse jongeren de stad uit en bijgevolg langs enkele checkpoints passeren. Zonder toestemming van de bevoegde instanties geraakt een Palestijn niet uit zijn stad of dorp en dit heeft heel wat voeten in de aarde. Later zal blijken dat een vijftienjarige jongen geen toestemming kreeg om deel te nemen aan de circusvoorstelling in Jeruzalem …

Met open armen worden we ontvangen door Jessika Devlieghere, een enthousiaste Vlaamse vrouw die samen met haar Palestijnse echtgenoot zes jaar geleden deze circusschool oprichtte.

“In 2006 vatte een groepje mensen het idee op om Palestijnse jongeren van het circusleven te laten proeven. Eerder dan bijvoorbeeld ‘Clowns without Borders’, die enkele dagen of weken voor vertier komen zorgen en daarna weer vertrekken, wilden we een structureel project uitwerken, waarbij de lokale jongeren helemaal centraal komen te staan. Het beeld waarbij de rijke, blanke Europeaan sukkels van kinderen in het Zuiden gaat opvrolijken, wilden we koste wat het kost vermijden”, klinkt het.

De dagdagelijkse realiteit moest worden omgekeerd: de Palestijnse jongeren moesten zelf de motor worden van het hele gebeuren. Jessika benadrukt dat het de ambitie is van de PCS om niet de zoveelste ‘lost generation’ bezig te houden. Ze willen dat de kinderen en jongeren fier zijn op hun Palestijnse identiteit en dat deze trots hen op termijn in Palestina houdt.

Steun vanuit Vlaanderen

Dus werden enkele jaren terug in Vlaanderen subsidies aangevraagd voor de aankoop van basismateriaal en de onkostenvergoedingen voor personeel. Enigszins tot verbazing van de initiatiefnemers werd de aanvraag goedgekeurd.

Terwijl het project stilaan vorm kreeg, sloeg Israël weer eens toe met een aanval op Libanon op 12 juli 2006. Dit leek het circusproject in gevaar te brengen, want een aantal reeds gerecruteerde circusleerkrachten uit Vlaanderen kreeg schrik en trok zich terug.

Ook al werd het hen afgeraden, de initiatiefnemers zetten toch door en op een korte periode werden acht Palestijnse jongeren opgeleid. Zes jaar later zijn enkelen van hen nog steeds aan de circusschool verboden. Twee anderen trokken dan weer naar gerenommeerde circusscholen in Europa.

Na vele jaren rondzwerven van de ene locatie naar de andere, vond de circusschool haar droomhuis in Birzeit. Met de steun van de Belgische overheid werd het omgebouwd tot een volwaardige circusschool. Inmiddels werken er elf vaste medewerkers in de school: zowel trainers, technici als administratief personeel.

Psychisch leed bij kinderen wordt onderschat

Wanneer we dieper ingaan op de bestaansredenen van de PCS worden we geconfronteerd met een bittere realiteit. De gevolgen van de Israëlische militaire bezetting van Palestijnse gebieden halen niet zelden de media. Kranten, nieuwssites, opiniestukken en blogs hebben het dan uitvoerig over hongerstakingen van Palestijnse gevangenen, economische gevolgen van de bezetting of over de houding van Europa en de Verenigde Staten tegenover dit alles.

Het psychische leed dat Palestijnse kinderen in bezette gebieden treft, is dan wel minder tastbaar. Minder erg is het allerminst. Jessika voegt eraan toe: “Tijdens en na de tweede Intifada werden veel kinderen en jongeren geconfronteerd met het verlies van vrienden of familieleden, met beledigingen en gevoelens van frustratie. In vele gevallen leidde dit tot trauma’s, afhaken op vlak van sociale contacten, wantrouwen en een gebrek aan interesse, hoop of zin in positieve actie.”

Waar het onderwijs stopt, start de circusschool

Daar waar het onderwijs in Palestina voorlopig nog te kort schiet, ziet de PCS voor zichzelf een grote uitdaging: jongeren leren omgaan met stresssituaties, hun psychisch welzijn beschermen en hen vaardigheden aanleren die de jongeren toelaten om in hun leven bij te dragen aan een ‘gezonde’ maatschappij. Ook wil de PCS de tendens een halt toeroepen waarbij dorpen door de militaire bezetting veranderen in getto’s, waardoor jongeren letterlijk én figuurlijk van elkaar worden afgescheiden en ervoor zorgt dat een normale sociale, culturele en economische ontwikkeling binnen de eigen gemeenschap en met de buitenwereld onmogelijk wordt.

Hierbij gelooft de PCS sterk in culturele en artistieke expressie. Ze zijn ervan overtuigd dat de verschillende aspecten van een circusopleiding een grote rol kunnen spelen in de ontwikkeling van een identiteit bij de jongeren. Ze willen een ruimte creëren waar vaardigheden kunnen worden aangeleerd die hen de kansen geven om gevoelens van verlies, frustratie en onrust te uiten op een positieve en constructieve manier.

Familiegevoel in het circus

Jessika: “Het is de bedoeling dat iedereen zich hier thuis voelt en dat er een warm nest wordt gebouwd. Dit vertaalt zich dan ook in onze dagelijkse werking: alle beslissingen worden in samenspraak met de jongeren genomen, in de cirkel (zie de fotos)! Op deze manier kunnen zij tot volledige ontplooiing komen.“ In Palestina heerst er immers een patriarchale dominante cultuur en moeten jongeren vooral luisteren. In de circusschool is het net de bedoeling dat ze meepraten en mee beslissen over de inhoudelijke en praktische aspecten van de circuswerking.

Jessika merkt dat de kinderen steeds meer voor hun mening durven opkomen. Dat is ook nodig in Palestina! Ze stelt vast dat jongeren die al een tijdje komen minder aandacht besteden aan hun imago. Ze zijn heel open, hebben een grote innerlijke vrijheid en geven niet langer om hun status.

Voorstellingen in het buitenland

De PCS treedt op geregelde tijdstippen op in het buitenland. Zo komen ze in het najaar langs in Antwerpen (Roma).

David Knockaert is burgerjournalist bij De Wereld Morgen en nam deel aan deze inleefreis van Palestina Solidariteit. Met dank aan Cien Van Ranst.