Augustus is in Pakistan het seizoen van de moesson. Dit jaar blijft de regen stromen, en dus houden ook de overstromingen niet op. De balans: bijna tweeduizend doden en meer dan 20 miljoen daklozen. Alsof door de mens veroorzaakte rampen – de oorlog in Afghanistan, die naar Pakistan is overgewaaid – nog niet erg genoeg waren, krijgt het land nu zijn ergste natuurramp ooit te verwerken. De meeste regeringen zouden met zo’n situatie al moeilijk overweg kunnen, maar het huidige regime kijkt helemaal werkloos toe.

Gedurende de laatste zestig jaar is de heersende elite in het land nooit in staat geweest een sociale infrastructuur voor haar volk op te bouwen: een diepgewortelde, structurele tekortkoming die het merendeel van de bevolking ernstig benadeelt. Tegenwoordig volgen de leiders van het land gretig de bevelen van het neoliberale IMF op – als de leningen maar blijven komen. In goede tijden betekenen die leiders dus al niet zoveel, nu het land zijn ergste humanitaire crisis in tientallen jaren doormaakt, zijn ze compleet waardeloos.

De respons in het Westen was niet bepaald gul te noemen, waardoor er in Islamabad paniek ontstond: pro-Amerikaanse journalisten jammerden dat, als er niet snel hulp kwam, terroristen het land zouden overnemen. Onzin. Het Pakistaanse leger houdt de touwtjes van de hulpverleningsacties stevig in handen. Religieuze en andere groepen zamelen geld in om de daklozen te helpen. Dat is normaal.

Sinds 11 september heeft een groeiende islamofobie Europa en delen van Noord-Amerika in een houdgreep. Uit een recente opiniepeiling in het zogezegd multiculturele Groot-Brittanië bleek dat het eerste woord dat bij meer dan de helft van de ondervraagden opkwam toen ze het woord ‘islam’ hoorden, het woord ‘terrorist’ was. In Frankrijk, Engeland, Nederland en Denemarken is de toestand niet veel beter.

Die behandeling van de islam als permanente ‘andere’ hangt natuurlijk samen met de oorlogen in Irak en Afghanistan, maar die houding is even verkeerd als het antisemitisme dat tijdens de eerste helft van de twintigste eeuw aan de basis lag van vooroordelen, en uiteindelijk een genocide ontketende. Sinds het begin van de bezetting zijn een miljoen Iraki’s omgekomen: wie kan het wat schelen? Elke dag komen Afghaanse burgers om: eigen schuld! Pakistani verzwolgen in overstromingen: onverschilligheid. Ongetwijfeld is dat een reden voor het gebrek aan respons.

Een andere reden is van binnenlandse aard. Veel burgers van Pakistaanse origine die ik in de voorbije weken gesproken heb, willen geen geld sturen omdat ze vrezen dat het in de zakken van de corrupte leiders van het land terecht zal komen. Op het moment dat in Pakistan de vloed begon op te rukken, vertrok de president bijvoorbeeld naar Europa. Hij moest er zijn eigendommen inspecteren, en zijn zoon moest op een bijeenkomst in Birmingham gekroond worden tot de toekomstige leider van Pakistan.

Toen beelden van het verdrinkende land op de Europese televisie getoond werden, was de Pakistaanse president onderweg naar zijn zestiende-eeuwse kasteel op het Franse platteland. De kroning in Birmingham werd uitgesteld – dat was zelfs voor de president en zijn medestanders te kras. In de plaats daarvan hield Zardari een walgelijke redevoering. Een bejaarde man uit Kashmir werd kwaad om zoveel onzin, greep naar zijn voeten en smeet één van zijn schoenen naar de zakenman-president, terwijl hij hem een “corrupte dief” noemde. Zardari verliet kwaad de zaal. “Zardari wordt lid van Bush’ schoenenclub”, was de titel van de grootste Pakistaanse krant.

Sommige manifestanten hielden schoenen vast vóór afbeeldingen van Zardari, anderen borden met daarop “Duizenden mensen sterven, president viert vakantie”, “Duizenden doden, miljoenen daklozen” en “Bevalt het in Engeland, Zardari’s, nu Pakistan verdrinkt?” Geen van die borden hielp bij het inzamelen van geld.

Op het eigenste moment dat de Europese televisie beelden werden vertoond van Pakistan dat worstelde met de crisis, en van de hulpbehoevende Pakistani zelf, vloog een helikopter van de Franse luchtmacht de rijkste man van Pakistan naar zijn meest extravagante Europese eigendom, het zestiende-eeuwse kasteel Manoir de la Reine Blanche met bijbehorende twee hectaren parkland, meren en wouden, orspronkelijk gebouwd voor de weduwe van koning Philippe VI, maar nu het eigendom van de Pakistaanse weduwnaar. Hoe hij dat kan bekostigen? Dat is publiek geheim. Met compensaties van bedrijven die in het land investeren.

Toen hij weer thuis was, gaf de regering de Jang-groep, ‘s lands grootste media-imperium, de raad zich discreet op te stellen, en de beelden van het voorval met de schoen niet op Geo TV te tonen. De journalisten verwierpen de suggestie, en interviewden in plaats daarvan de schoenwerper.

Omdat ze YouTube niet kon controleren, haalden Zardari’s mannen in Karachi en sommige delen van Sindh vervolgens Geo en ARY, een ander televisiekanaal, uit de ether. Honderden van Zardari’s leeghoofdige partijgetrouwen, in Pakistan jiyala’s genoemd, kwamen bijeen aan het kantoor van Geo in Karachi, terwijl ze het gebouw met stenen en schoenen bekogelden, allemaal als reactie tegen Geo’s beslissing om het voorval met de schoenwerper te verslaan.

In heel Karachi werden kranten van de nieuwsgroep in brand gestoken. Van de politie geen spoor. Als tegenreactie begon Geo filmpjes waarin Benazir Bhutto de persvrijheid verdedigt, opnieuw uit te zenden. En intussen blijven de overstromingen voortduren…

Tariq Ali

(Vertaling uit het Engels: Steven Haerens)