(foto 'Ons Recht', LBC-NVK)
Opinie, Nieuws, Economie, Samenleving, België, Zondagrust, Kleinhandel -

Overvloed aan zondagopeningen geen cadeau voor winkelpersoneel

Steden en gemeenten vragen almaar vaker om bepaalde zones te laten erkennen als ‘toeristisch centrum’. Dat heeft voor een deel te maken met de inspanningen van de Vlaamse overheid om stadskernen te versterken via een aangepast winkelbeleid. Maar is het hek nu niet van de dam? Werkt straks iedereen in de kleinhandel op zondag?

donderdag 6 februari 2014 14:30
Spread the love

Als een zone als toeristisch centrum erkend is, kunnen de winkels daar zo’n 40 zondagen per jaar open zijn. Er wordt gegoocheld met toeristische argumenten maar snijden die wel echt hout? Sommige stads- en gemeentebesturen willen zich graag profileren. Er zijn ook fenomenen zoals ‘citymarketing’. Zo wordt de Wet op de zondagsrust steeds meer uitgehold.

Er zijn nu al 57 gemeenten erkend als toeristisch centrum, alle badplaatsen buiten beschouwing gelaten. Sinds de jongste aanpassing van het Koninklijk Besluit over de toeristische centra (van 7 juli 2009) kwamen er al twaalf erkende steden en gemeenten bij. Het heeft er alle schijn van dat het aantal erkenningen nog zal aanzwellen. Voor steeds meer winkelpersoneel wordt de meer dan honderd jaar oude Wet op de zondagsrust (van 1905) dus iets uit de geschiedenisboekjes.

Zon, zee, strand én shoppen

Aan de zee is elke badplaats al sinds lang erkend als toeristisch centrum. Uiteraard is de situatie aan de Belgische kust anders dan in het binnenland. Toch verschilt de aanpak soms sterk van kustgemeente tot kustgemeente. Oostende en de andere traditionele badplaatsen blijken best om te kunnen met de bestaande wettelijke regels. Zij respecteren wat er in het Koninklijk Besluit staat over het aantal zondagopeningen en over de periodes waarin zulke openingen mogen.

Andere badplaatsen, die zich recenter ontwikkelden, ontpoppen zich steeds vaker tot een ‘winkelparadijs op zondag’. Nieuwpoort is een goed voorbeeld. Daar zijn bijna alle winkels, meestal zaken uit de zelfstandige kleinhandel, ’s zondags open. Het ergste van al: het is goed geweten welk winkelbeleid kustgemeenten als Nieuwpoort voeren maar geen enkele overheid tikt de lokale besturen op de vingers. Wie in Nieuwpoort in de verkoop wil werken, weet maar al te goed dat hij of zij heel vaak ’s zondags zal moeten werken. Zonder toeslag.

Afspraken nodig

Het grootste probleem is niet dat er in het toeristisch hoogseizoen winkels open zijn aan onze kust. Wel dat hierover in veel gevallen geen goede afspraken worden gemaakt. Alleen in enkele grote ondernemingen kunnen regels worden afgesproken over een extra verloning voor het vele zondagwerk. Daar wringt dus vooral het schoentje.

“Mij stoort het dat werkgeversverenigingen luid roepen dat ze zo moeilijk verkooppersoneel vinden”, zegt Jörgen Meulders, LBC-NVK-secretaris in Oostende. “Zeg nu eens eerlijk: zou jij elke zondag willen werken voor acht of negen euro per uur?” Het valt ook op dat sommige baanwinkels in de toeristische centra aan de kust iedere zondag open zijn en zich niet aan de wettelijke beperkingen houden, net zoals in de toeristische centra in het binnenland. Met toerisme heeft dat niets meer te maken.

De vakbond merkt dat er in heel wat bedrijven een toenemende druk is om meer en meer zondagopeningen te aanvaarden. Vaak hangt dat samen met dalende verkoopcijfers. Is het echter wel zo slim voor een bedrijf om de kosten nog te verhogen door een dag extra te openen zonder dat hiertegenover een gegarandeerde omzet staat?

Winkelbedienden boos in Kortrijk

In Kortrijk mogen de inwoners opnieuw op zondag hun gras afmaaien. Het stadsbestuur ziet ze op die dag nog liever shoppen in K-shopping[1].

Mick Verbandt is vakbondsafgevaardigde van de LBC-NVK. Hij werkt, samen met 43 collega’s, in een winkel in Kortrijk. Samen met de 500 andere winkelbedienden in het centrum van de stad zijn ze nog altijd kwaad over het besluit van het stadsbestuur om een erkenning als toeristisch centrum aan te vragen. “Het nieuws dat Kortrijk een dossier zou indienen om te worden erkend als toeristisch centrum, sloeg hier in als een bom”, onderstreept Mick.

Het jonge winkelcentrum K-in-Kortrijk ligt pal in de binnenstad en lonkt, zeker op zondag, ook naar mogelijke klanten uit Noord-Frankrijk. De stad investeerde miljoenen euro’s om de winkelwandelzone heraan te leggen en wil die investering graag laten renderen. Als de historische binnenstad wordt erkend als toeristisch centrum, kan K-in-Kortrijk ook op zondag open. In tegenstelling tot het andere plaatselijke shoppingcentrum, aan de ringweg.

De federale minister van Werk, Monica De Coninck, keurde de aanvraag goed. Haar collega van Middenstand, Sabine Laruelle, vroeg bijkomende inlichtingen. Heel toeristisch kan je de Kortrijkse economie niet noemen. Textiel, metaal, handel en onderwijs wegen veel zwaarder door. In de voorbije jaren nam het aantal jobs zelfs af in het toerisme en de horeca.

Weinig volk

Momenteel zakt er op zondag weinig volk af naar de Guldensporenstad. De Kortrijkse winkelbedienden snappen dan ook niet wat hun werkgevers hopen te bereiken met meer zondagopeningen. Er bestaan al zes koopzondagen maar dat zijn geen hoogvliegers.

Nog meer koopzondagen invoeren zal vooral de kosten verhogen en de winstgevendheid van de winkels onder druk zetten. Door de aanhoudende crisis draaien er nu al winkels met een minimale bezetting. “Je voelt zo aan dat er voor het personeel geen faire deal in zit”, vindt Mick Verbandt. “In onze ondernemingsraad zal ik zeker vragen stellen over de commerciële strategie van mijn winkel.”

Boetes

Tijdens gesprekken met de betrokken partijen bleek dat bijna alle ketens in K-shopping contractueel verplicht zijn om de openingstijden van het winkelcentrum te volgen, ook bij extra zondagopeningen. Als een keten zondagopeningen weigert, krijgt ze een zware geldboete. Meer zondagopeningen zullen in eerste instantie vooral de kassa van de eigenaar van K-shopping doen rinkelen. Winkels zullen bij voorkeur ’s zondags openen en desnoods verlies lijden omdat dat voordeliger is dan dicht te blijven en de boete te betalen.

Een extra vergoeding voor personeel dat op zondag werkt zit er niet in. “De meeste winkelbedienden werken liever niet op  zondag”, weet Mick. “Wie werkt in de verkoop, heeft al een super-flexibel werkritme van maandag tot zaterdag, in een variabel uurrooster. Die doorgedreven flexibiliteit verklaart ook waarom het winkelpersoneel niet enthousiast toehapt wanneer een werkgever dan toch toeslagen voorstelt voor zondag.”

Sociaal leven

Zelf werkte Mick soms wel 40 zondagen per jaar. “Een geweldige aanslag op je sociaal leven. Nooit kan je op zondag eens mee naar familie of vrienden. Als je midden in de week thuis bent, zijn zij aan het werk. Bovendien wisselt de rustdag voortdurend zodat je in je vrije tijd moeilijk een vast patroon kan opbouwen.”

Na een aantal jaar met zondagwerk aan de kust besloot Mick bewust om in Kortrijk een job te zoeken. “Ook al had ik dan twee uur meer nodig voor de verplaatsingen. Al geven ze me nu 1.000 euro toeslag, dan nog wil ik niet meer werken op zondag. No way!”

Wie straks blijkt te werken in een toeristische winkelzone, pluist best even zijn arbeidscontract en het arbeidsreglement uit. Tot nu toe zijn er nog geen sectorale afspraken voor wie werkt in toeristische zones. Als het arbeidsreglement niets vermeldt over uurroosters voor zondag, kan je op die dag niet aan het werk worden gezet. Wie al in dienst is, kan niet tot zondagwerk worden verplicht als dat niet bepaald is in het arbeidscontract of -reglement.

Arbeidsreglement

“In ons arbeidsreglement staat niets over een uurrooster op zondag”, stelt Mick. “Als de sociale inspectie vaststelt dat de wet op het arbeidsreglement wordt overtreden, moet de werkgever een boete betalen die kan oplopen tot 500 euro per werknemer en per overtreding.”

“Navraag bij het Kortrijkse winkelpersoneel leert dat heel wat arbeidsreglementen momenteel geen uurrooster op zondag vermelden”, zegt LBC-NVK-secretaris Erika Lambert. “Het is dus belangrijk om deze werknemers nu bij te staan. Niemand mag zich onder druk laten zetten om een bijlage te tekenen waarmee wordt aanvaard om meer zondagen te werken. Als de werkgever aanpassingen voorstelt, is het belangrijk om een gesprek te voeren en nieuwe afspraken te maken. Over het behoud van toeslagen, de minimale personeelsbezetting, de beurtrol, de inplanning bovenop of binnen het normale uurrooster, een vaste vrije dag in de week.”

“Koopkracht stijgt niet hé”

In Antwerpen zouden de winkels op de Meir en in de aanpalende straten voortaan ’s zondags moeten openen. “Waarom zouden die zondagopeningen een succes zijn?”, bedenkt LBC-NVK-afgevaardigde Veronique Van Bogaert. “De koopkracht van de mensen stijgt niet hé. Wat ze in de week uitgeven kunnen ze geen tweede keer besteden op zondag.”

Veronique is bijna 30 jaar en werkt bij Forever 21, de grootste kledingwinkel op de Meir. Haar collega’s en hun klanten zijn opvallend jong en hip. Toch ziet het personeel het niet zitten om alle zondagen open te zijn.

Kort door de bocht

“Onze maatschappij wordt almaar veeleisender”, merkt Veronique. “In Antwerpen willen ze het nu mogelijk maken dat de winkels elke zondag kunnen openen. Dat zou zogezegd voor economische groei zorgen. Dat is toch wel kort door de bocht gaan. Winkelketens haken af door de onmenselijke woekerhuurprijzen die de vastgoedsector aanrekent. Bovendien doet de economische crisis de koopkracht van onze klanten zakken.”

“Is ‘open op zondag’ wel een antwoord op een reële vraag?”, oppert de vakbondsvrouw. “De werkgever heeft heel wat extra kosten en voor het personeel is de tol erg zwaar. Ons sociaal leven en ons gezinsleven zullen er zéér zeker bij inschieten. Wie zorgt er trouwens voor kinderopvang op zondag? Bij ons werken heel wat alleenstaande ouders. Of moet het personeel van de kinderopvang dan ook maar op zondag werken?”

Volgens Veronique zijn de koopzondagen in Antwerpen vandaag een voltreffer omdat ze zo uitzonderlijk zijn. “Wanneer winkelen op zondag doodnormaal wordt, zal de aantrekkingskracht hiervan heel wat minder worden. Er zijn genoeg boeiende alternatieven om je zondag door te brengen: geniet van je familie, spreek af met vrienden, doe uitstappen, snuif wat cultuur op, ga lekker tafelen of bezoek bijzondere evenementen. Laten we de mensen in de kleinhandel ook hun welverdiende zondagsrust gunnen.”

Chris Van Droogenbroeck

Dit verhaal verscheen in de editie februari 2014 van ‘Ons Recht’, het ledenblad van de vakbond LBC-NVK, een onderdeel van het ACV. Ontdek meer over de LBC-NVK op www.lbc-nvk.be en via www.facebook.com/vakbondlbcnvk

Voetnoten

  • [1]K-shopping is een samenwerkingsverband van een aantal Kortrijkse winkels en ketens met het nieuwe winkelcentrum K-in-Kortrijk.

take down
the paywall
steun ons nu!