We zijn zo onzeker. Over onze toekomst, over ons uiterlijk, over de punten die we zullen hebben… We zijn zo onzeker dat we niet meer weten wat zeker is. Wat is in ons leven nog een absolute zekerheid? Dat België zal splitsen? Dat het weer altijd gematigd zal zijn in ons land? Dat F.C. de Kampioenen wekelijks nog op televisie zal komen, ook al snapt niemand nog waarom? Het is een zwartgallige tijd om te leven voor mensen die zekerheid nodig hebben. Naast het feit dat we voortdurend beoordeeld worden op ons uiterlijk, lijkt alles in het leven ook constant te veranderen. Je moet maar een maand weg zijn of je mist een revolutie in de technologie. Het leven is allemaal zo flou geworden dat we in feite niet meer kunnen inbeelden hoe het is om in een starre wereld te leven.
Een belangrijke vraag die hier beantwoord moet worden is echter; is er ooit zo’n wereld geweest? Hebben mensen ooit genoten van een moment waar zo goed als alles zeker was? Onzekerheid is in feite de emotionele component van verandering. De geschiedenis toont ons dat verandering van alle tijden is, waardoor onzekerheid dit ook moet zijn. Je moet maar een historisch werk lezen van de hand van Thomas More, Niccolò Machiavelli of Jean-Jacques Rousseau om te geloven in deze stelling. Net zoals onzekerheid altijd heeft bestaan, zijn er eveneens altijd manieren geweest om dit gevoel tegen te gaan. Religies, filosofieën en politieke ideologieën maakten immers gebruik van de veranderingen in de samenleving door deze te willen bevorderen of net te stoppen. Deze ideële constructies wilden dus oftewel streven naar een moment van absolute zekerheid, oftewel die zekerheid opleggen aan de wereld door gebruik te maken van verschillende instrumenten. De Katholieke Kerk probeerde bijvoorbeeld haar praktijken en ideeën als onveranderlijk voor te stellen, waardoor deze het idee gaf aan mensen dat de kerk een zekerheid was in het leven. Het gevoel van onzekerheid wordt dus door de mens ontweken, maar waarom?
Ik geloof niet dat mensen gemaakt zijn om een staat van volledige zekerheid te bereiken. Het is immers een overlevingsmechanisme om te twijfelen aan je omgeving, je huidige situatie en je eigen vaardigheden. In de natuur kan je niet anders dan situaties inschatten op basis van zekerheden en je te hoeden voor de onzekerheden. Voor de moderne mens is dit niet anders, alleen is de context veranderd. Wij moeten situaties niet enkel inschatten op hoe gevaarlijk ze zijn, maar ook hoe wij daar sociaal kunnen inpassen. Als we naar de bakker gaan, kijken we niet alleen naar het verkeer, maar ook naar ons uiterlijk en wat de correcte manier is om zichzelf te gedragen. Dit is echter onderhevig aan de chaotische en onvoorspelbare invulling van de sociale leefwereld. We kunnen immers onzeker zijn over de meest kleine aspecten van de kleren die we dragen, als over onze intelligentie en de overtuigingen die we aanhangen. Dit maakt van onzekerheid een abstracte condition humaine, waardoor mensen veel moeite kunnen hebben om hiermee om te gaan.
We kunnen dan ook niet streven naar een gelukzalige zekerheid. Niet alleen zorgt een dergelijk streefdoel voor ondoordachtheid, maar het is eveneens volledige waanzin om de wereld naar je hand te zetten om een absolute vastheid te verkrijgen in iets waar geen zekerheid over kan bekomen worden. Absolute zekerheid is niet meer dan een utopische constructie die het beeld van de werkelijkheid bedwelmt met valse mogelijkheden. Het zorgt voor ijdelheid, obsessie en paniek en is een verspilling van moeite en materialen om een illusie te voeden die ons uiteindelijk geen zekerheid zal verschaffen. Onzekerheid moet dan ook niet gemijd worden. We moeten net strijden met onze omgeving, vechten met onszelf. Er is niets zo vernietigend als vertwijfeling in de zaken die je als zeker beschouwt, maar het is een noodzakelijkheid voor onze persoonlijke ontwikkeling. Het is niet eenvoudig om te doorworstelen en voor de één al moeilijker dan voor de ander, maar het is een waardevolle gebeurtenis. We moeten op deze momenten het heft in eigen handen durven nemen en die oorzaken van fundamentele onzekerheid aanpakken of aanvaarden. Als mens moeten wij onszelf over onzekerheid durven zetten, want een obstakel mag je niet opzijschuiven zonder het te overwinnen.
Zeger Verleye
Hoofdredacteur bij ZENIT Magazine
