Het Robin Hood-scenario voor de G20 lijkt trouwens danig verstoord door de Griekse sirtaki van premier Papandreou. De man zet de bom onder de euro nu wel echt op scherp. Merkel en gastheer Sarkozy hebben Papandreou hier op het appel geroepen. Veel lieve woorden zullen er niet vallen.

Wij willen alvast de ‘Robin Hood-taks’ op de internationale agenda houden. En er is veel nieuws. De taks verschijnt steeds meer op onverwachte plaatsen. Op de strategievergadering over de Financiële Transactie Taks hier op het alternatief forum vertelden activisten uit de VS hoe de Occupy Wall Street-beweging het discours over de financiële sector in de States grondig heeft veranderd.

Ook de grote en niet erg linkse kranten zoals The New York Times en de Washington Post hebben stevige artikels over de Financiële Transactie Taks opgenomen. Ook in Groot-Brittannië is er beweging. De aartsbisschop van Canterbury liet, al dan niet onder invloed van de positieve uitlatingen van het Vaticaan, een artikel publiceren op de frontpagina van de conservatieve Daily Telegraph. De titel was ‘Tax the bankers’.

Op dag twee van het alternatief forum vergaderde het netwerk voor de financiële transactietaks. In frigo 16 van het oude slachthuis dan nog wel. Alle continenten waren er vertegenwoordigd, met mensen uit Brazilië, Zuid-Afrika, India, de Verenigde Staten, en een hele reeks Europese landen.

Boeiende maar complexe tijden

Het netwerk beleeft boeiende, maar complexe tijden. Onze zaak ligt op tafel op het hoogste politiek niveau. Zeker het concreet voorstel van de Europese commissie dat commissievoorzitter Barroso onlangs aankondigde tijdens zijn State of the Union zorgde wat dat betreft voor een doorbraak. Dat is op zich een succes.

Maar het maakt ook dat de gang van het spel nu grotendeels bepaald wordt door de ‘grote olifanten’. Welke strategie volgen we dan als kleine muizen? Kunnen we de zaak nog mee op de juiste rails houden? Kunnen we het commissievoorstel toch uitbreiden tot de munttransacties?

Slagen we erin om een deel van de latere opbrengsten te doen gebruiken voor sociaal beleid, ontwikkeling en de strijd tegen de klimaatopwarming? Kunnen we maken dat er een taks uit de bus komt die niet alleen geld opbrengt, maar die ook zorgt voor een stuk regulering van de financiële markten? Het kan, maar het is niet vanzelfsprekend.

Maar ook op het hoogste niveau blijven de standpunten erg verdeeld. Bij de harde tegenstanders verschuift er weinig. De VS en Groot-Brittannië blijven rabiaat tegen. Ze worden daarin voorlopig gevolgd door Australië, Canada, Mexico, Rusland, India en Saoedi-Arabië. Ook Zuid-Korea sprak duidelijke.taal. Ze zijn voor als ook de VS zich voor de taks uitspreekt.

Andere belangrijke landen zijn niet noodzakelijk tegen, maar stellen voorwaarden of kijken liever de kat uit de boom. Het gaat dan bijvoorbeeld om Brazilië en Argentinië. Argentinië zou zelfs uitgesproken voorstander zijn, maar wil niet in de boot zonder buurland Brazilië, kwestie om de Latijns-Amerikaanse alliantie niet te verstoren. Daarbij willen een aantal van deze opkomende economieën een groot deel van de verwachte opbrengst niet laten verdwijnen in de putten van de eurocrisis, maar reserveren voor ontwikkeling.

En dan zijn er de echte verdedigers. Zoals Frankrijk en Duitsland.

De olifanten dansen, de muizen knagen voort

Een belangrijke vraag blijft op welk niveau de taks kan worden doorgedrukt? In principe is het globaal niveau ideaal. Iedereen in de val, en geen ontsnappen mogelijk. In de praktijk moeten we de eerste tien jaar geen wereldwijde eenstemmigheid verwachten.

Eerste enigszins realistische mogelijkheid is de volledige EU met 27 landen. Maar ook daar waait harde tegenstand van Groot-Brittannië, Polen, Tsjechië, Malta, Zweden, enz. Onverwachte problemen komen er uit Denemarken. De steun die iedereen verwachtte van de nieuwe sociaaldemocratische regering kwam er niet. De Denen willen een taks op globaal niveau. Voor wie de politieke code kan ontcijferen, betekent dit zoveel als we stemmen tegen.

Een trapje daaronder zit de eurozone. Je hebt er niet het veto van het VK. En de jarenlange tegenstand van Nederland lijkt gebroken. Sterk voor zijn Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk, België, Finland en zelfs Griekenland. Een moeilijke klant wordt Spanje. De socialistische regering is voorstander, maar premier Zapatero moet na de verkiezingen van 20 november waarschijnlijk de macht overdragen aan de christendemocratische Partido Popular. Die is echt niet voor de taks gewonnen.

Lukt het niet op niveau van de eurozone is er misschien nog kans op een ‘coalition of the willing’. Een groep landen sluit een akkoord om samen een taks toe te passen. Daar zijn er verschillende mogelijkheden: Een alliantie van de EU-voorstanders, aangevuld met Noorwegen bijvoorbeeld.

Maar je kan ook een akkoord hebben tussen Europese voorstanders en enkele van de zo belangrijke nieuwe groeilanden, zoals Brazilië, Argentinië of Zuid-Afrika. Het zou de steun voor en het belang van de taks alvast spectaculair verhogen.

Maar goed. Haalt de Financiële Transactie Taks, ondanks de Europese schuldencrisis, de officiële G20-agenda? De hoge heren en dames zijn alvast verplicht om Bill Gates te horen. Sarkozy vroeg hem enkele maanden geleden op het rijkemensenforum van Davos om voor de G20 een rapport te maken met voorstellen voor financiering van ontwikkeling.

In zijn rapport pleit Gates voor drie soorten taks: een heffing op tabaksproducten, op stookolie voor maritiem transport, en een taks op financiële transacties. Het bewijst alweer dat technische haalbaarheid van de Financiële Transactie Taks niet echt meer een punt is. Economische olifant Bill Gates misstaat niet tussen de politieke zwaargewichten en krijgt ongetwijfeld een slotje in de vergadering.  

De muizen knagen intussen voort. We kregen de voorbije maanden niet alleen steun van regeringsleiders en internationale instellingen. Er kwam een steunverklaring ondertekend door 1000 economen met Nobelprijswinnaars Paul Krugman en Joseph Stiglitz. De oefening werd nog eens overgedaan met 1000 parlementariërs uit 30 landen. Die lijst wordt in de komende maanden voort aangevuld.  

We weten ook dat er in onze strategie nog grote leemtes zitten. Uit het overleg op het forum bleek dat er nog belangrijke gaten zitten in onze aanpak. We hebben te weinig systematisch overleg met sociale bewegingen in nieuwe groeilanden zoals India en China. Maar ook Oost-Europa blijft een zwakke schakel in het netwerk.

Maar voorlopig is er geen reden tot pessimisme. Onder druk van wereldwijde acties en van de harde financiële realiteit deed een liberale politicus zoals Nicolas Sarkozy op 14 oktober op een grote internationale vergadering in Parijs volgende uitspraak: “In alle geval is Frankrijk vastbesloten. Wat wij willen, is dat op zijn minst een groep van landen het voortouw neemt en een belasting op financiële transacties instelt. Ik ben ervan overtuigd dat in de komende weken en maanden de publieke opinie in landen die ons voorbeeld niet volgen hun regering ter verantwoording zal roepen.”

In het Frans klinkt de boodschap zelfs nog harder: ‘’Les opinions publiques des pays qui ne se seront pas dotés de cette règle internationale interrogeront avec beaucoup de violence leur gouvernement en disant: pourquoi refuser de faire ce geste?”

Intussen op straat

Ook op dag twee van het alternatief forum onderwierp de Franse rijkswacht jonge activisten zonder reden aan allesbehalve beleefde identiteitscontroles in de straten van Nice.

Eric Goeman en Rudy De Meyer

Eric Goeman is woordvoerder van Attac Vlaanderen. Rudy De Meyer is diensthoofd van de Beleidsdienst bij de koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging 11.11.11