27 juni 2013: de Gentse gemeenteraad beslist met 29 stemmen voor en 21 tegen om het sinds 2007 bestaande verbod voor loketbeambten op het dragen van levensbeschouwelijke symbolen (beter bekend als “het hoofddoekenverbod”) op te heffen, nadat een petitie ondertekend door meer dan tienduizend Gentenaars het stadsbestuur wettelijk had verplicht het onderwerp op de agenda te plaatsen. Is dit, zoals het bij de voorstanders van de afschaffing klinkt, het begin van een Gentse zomer of eerder het terugdraaien op waakvlam van de idealen van de Verlichting, zoals de tegenstanders beweren ? Het minste wat je ervan kan zeggen is dat het onderwerp weinigen onberoerd laat.

Men zal mij niet horen beweren dat dit een makkelijk debat is: de scheiding tussen Kerk en Staat, de seculiere samenleving die we voorstaan, zijn geen dingen die je zomaar te grabbel gooit of waar je licht overheen gaat. Niettegenstaande de opheffing van dit verbod, zullen er toch nog altijd duidelijke spelregels van toepassing moeten blijven, waarvan het achterwege laten van ideologische en religieuze propaganda achter het loket er zeker een is. De opheffing van het hoofddoekenverbod is en mag geen carte blanche zijn voor iedere beambte om nu ongegeneerd zijn of haar “ding” te gaan doen op de werkplaats. Die werkplaats is nog steeds een omgeving waar bepaalde administratieve en andere diensten aan de bevolking worden verleend, zonder onderscheid des persoons, en die dienstverlening moet uiteraard zo neutraal mogelijk blijven verlopen. Vanuit dat oogpunt, ben ik er mee akkoord dat de nieuwe maatregel het er voor de Gentse overheidsdiensten niet makkelijker op maakt om duidelijke lijnen te trekken tussen wat kan en wat niet. En toch steun ik de afschaffing, omdat de bestaande situatie gewoon niet eerlijk en discriminerend was … EN … indruiste tegen een van onze andere dada’s waar wij, als westerse maatschappij, onszelf nogal eens voor op de borst durven te slaan: de gelijkheid tussen man en vrouw.

Een maatschappij is niet blind en maakt het zichzelf graag gemakkelijk. Dus wanneer een “verbod op het dragen van levensbeschouwelijke symbolen” wordt doorgevoerd in een stad waar je één keer om de twee jaar een stadsbewoner met een keppeltje ziet en waar die andere gelovigen met een schapulier onder hun marcelleke rondlopen, dan beseft die maatschappij vrij snel dat degene die door het verbod werkelijk in het vizier worden genomen de moslima’s zijn, die hun geloofssymbool niet kunnen verbergen en vrij talrijk aanwezig zijn in het stadsbeeld. Vandaar dus de naam “hoofddoekenverbod”. De naam legt de vinger op de wonde. De naam IS de wonde. Want dit is pure discriminatie op basis van geslacht, aangezien die hoofddoek een uitsluitend vrouwelijk symbool is. Op deze manier schiet het vroegere verbod volledig aan het verkondigde doel, namelijk volledige neutraliteit in de dienstverlening naar de burger, voorbij. Want wat bijvoorbeeld met een mannelijke ambtenaar van moslimorigine, die geen varkensvlees eet, maar wel een milieuvergunning moet uitreiken aan de zaakvoerder van een varkenskwekerij ? Die man mag wel achter dat loket zitten, want geen uiterlijke tekenen van deze of gene levensbeschouwing, maar aan de perfecte neutraliteit in dergelijk geval van dienstverlening mag mijns inziens ook getwijfeld worden. Of wat te denken van de Getuige van Jehova die het vorige weekend een scheldtirade over zich heen heeft gekregen aan de voordeur van de man die nu aan het raam van zijn loket staat ? De gehoofddoekte moslima vanachter het loket weren geeft misschien wel de indruk dat men er alles aan doet om de seculariteit ten strengste te bewaken, maar lost het (ingebeelde ?) probleem niet op. Neutraliteit mag dan misschien een steuntje in de rug krijgen met het achterwege laten van levensbeschouwelijke symbolen, gegarandeerd erdoor is het zeker niet, maar middels dat excuus discrimineren we wel een hele hoop vrouwen (Belgen !) die op die manier een gelijkwaardige kans op werk wordt ontzegd.

En, meer fundamenteel nog, ging het bij dit verbod uiteindelijk wel om het bewaken van de neutraliteit, of hebben we niet eerder uiting gegeven aan onze schrik voor een veranderende wereld, voor een wereld die wij, ondanks bijna drie generaties samenleven, nog altijd niet begrijpen ? Een wereld die maar blijft bestaan uit “wij” en “zij” en waar het water tussen de twee maar te diep blijft. Een wereld waarbij iemand die met een hoofddoek achter een loket zit nog wordt gezien als een soort bedreiging, eerder dan als iemand die u gewoon, op uw vraag in het Nederlands aan haar gericht, aan een “Bewijs van Goed Gedrag en Zeden” of een nieuwe reispas zal helpen. Terwijl er een steeds luider discours opgaat om bij aanwervingsprocedures in bedrijven meer aandacht te laten gaan naar de werkelijke capaciteiten die een persoon ter tafel brengt, eerder dan de diploma’s, deden wij hier bij loketbeambten net het tegenovergestelde: vervang “diploma” door hoofddoek, keppel of kruisje en u krijgt het plaatje. Minstens tienduizend mensen in Gent hebben ingezien dat dit niet langer verdedigbaar is en haaks staat op een wereld die geen statisch snapshot is van een realiteit op een bepaald moment maar wel een constante “stream” van steeds nieuwe en veranderende beelden.

We zullen er toch moeten mee leren leven: de moslimgemeenschap is hier en gaat niet meer weg. Integendeel, het is een veilige prognose, denk ik, te stellen dat ze alleen maar gaat aangroeien. Daar kunnen we twee kanten mee op: ofwel gaan we verder in de huidige trend en schreeuwen “l’Enfer, c’est les autres”, ofwel streven we naar een doorgedreven integratie in de maatschappij van iedereen die zich Belg mag noemen. Optie een is Gent anno 2007. Optie twee is Gent anno 2013.

Ik zou graag de vergelijking maken (uiteraard, zoals het elke zichzelf respecterende vergelijking betaamt, steeds mank lopend) met een voorbeeld uit het buitenland dat, naar ik meen, een beetje licht kan werpen op de situatie waarin België zich heden ten dage bevindt met betrekking tot de multi-culturele samenleving (of zoals professor Jan Blommaert het herdefinieert: de super-diverse samenleving).

Laat ik eerst eens ver terug gaan in de tijd en geografie: China en zijn befaamde Lange Muur. Het is pas vrij recent dat China de reusachtige monoliet (nu ja …) is zoals het er op een moderne wereldkaart uitziet. Gedurende grote stukken van zijn lange geschiedenis is het een los verbond geweest van allemaal aparte staatjes, dikwijls geregeerd door warlords, en constant onder druk van verschillende “barbaren” stammen, de meeste aan de noordelijke en noordwestelijke grenzen. Tot in de Qin dynastie (221 to 206 voor Christus) de eerste keizer van het “ge-unificeerde” China er genoeg van had en besloot een muur te bouwen om de barbaren buiten te houden. Het resultaat kennen we allemaal en ik kan u garanderen: als men er bovenop staat, is het nog vele malen indrukwekkender dan wanneer men het enkel op foto ziet. Alleen, het ding heeft nooit het doel bereikt waarvoor het gebouwd was, want China is verschillende malen in de geschiedenis onder de voet gelopen door de barbaren die de Muur verondersteld was tegen te houden. Zo werd China van 1271 to 1368 geregeerd door de Mongolen van Kublai Khan en van 1644 tot het einde van het keizerrijk (1911) door de Manchu’s, die blijkbaar allemaal die hindernis van die muur hadden weten te omzeilen omwille van een militaire superioriteit. Echter, niet een van die vreemde overheersers is er in geslaagd de rijke Chinese cultuur te vernietigen en uitsluitend zijn (vreemde) cultuur op te leggen aan het Rijk van het Midden. Wel integendeel: de Chinezen hebben alle indringers keer op keer geassimileerd in hun levenswijze en gewoontes, tot op het punt dat bijvoorbeeld Manchu-vrouwen (i.e. vrouwen van krijgers, ijzervreters) de Chinese vrouwen met hun gebonden voetjes gingen naabootsen door op een soort koturnen te gaan lopen, wat enigszins in hetzelfde effect resulteerde.

De les die wij hieruit moeten trekken is dat muren bouwen en hopen dat het gevaar buiten blijft niet helpt. Net zoals de Chinese muur maar een zeer beperkt nut heeft gehad, maken de muren aan de Amerikaans-Mexicaanse grens en de muur rond Gaza de Verenigde Saten en Israël evenmin veiliger plaatsen. Wel bijna integendeel. Dus proberen een spreekwoordelijke muur op te trekken tussen ons “autochtonen” en zij, de “allochtonen”, door hen te verbieden achter een loket te gaan zitten of te solliciteren voor een bepaalde job of door te weigeren dat een van hen jouw nieuwe garagepoort komt installeren, is eveneens contraproductief. Ze komen toch en ze zijn hier al, dus de vraag moet zijn hoe we een gelijkaardig assimiliatieproces als dat welke de Chinezen zo succesvol heeft gemaakt hier ook zo goed mogelijk kunnen implementeren (en waar die Chinezen nu, a propos, weer mee bezig zijn. Bewijs: de gretigheid waarmee de Westerse aanwezigheid in China zich in allerlei bochten wringt om het regime toch maar ter wille te zijn en een graantje van het chinese economisch mirakel te kunnen meepikken. Datzelfde Westen dat anderhalve eeuw geleden nog probeerde China via opium aan zijn wensen te onderwerpen en kanonneerboten in de Chinese havens had liggen. ‘t Kan verkeren). Want, voor alle duidelijkheid: ik zit persoonlijk ook niet te wachten op een toenemende invloed van een islamitisch gedachtengoed en ik geloof absoluut dat het ons recht is om vast te houden aan onze tradities, gewoontes en waarden waarop onze maatschappij is gefundeerd en die te verdedigen, dus Sharia4Belgium-toestanden evenals elke vorm van radicalisme mogen voor mij met hand en tand worden bestreden. Maar nooit heeft een staat op zichzelf bestaan, nooit heeft een staat alle invloeden van buitenaf kunnen weren. Men kan niet vragen aan de buitenwereld om op te houden te bestaan om het eigen interne status quo en zijn eigen comfortzone te behouden. It won’t happen ! En daarom is het van belang dat wij vrouwen met een hoofddoek achter het loket leren zien, eerst als ambtenaar en daarna als moslima, ook en vooral omdat wij zoveel mogelijk mensen vanuit die gemeenschap moeten kunnen mobiliseren om mee te werken aan het oplossen van de talloze grote problemen die er uiteraard nog wel zijn in de samenleving tussen de twee gemeenschappen en die met dit initiatief evenmin van vandaag op morgen gaan verdwijnen. Als wij zo overtuigd zijn van ons eigen gelijk, dan hebben wij in onze strijd voor dat gelijk bondgenoten nodig en geen vijanden. Flagrante discriminatie tegen de groep die mij daar het best voor geplaatst lijkt, is mijns inziens dan ook een zeer slecht idee en strategisch een zeer ongelukkige keuze. Vanuit dit oogpunt is mijn steun om het verbod af te schaffen eerder pragmatisch dan wel ideologisch te noemen.

Gent heeft als eerste stad in Vlaanderen een (controversiële) keuze gemaakt. De stok in het hoenderhok geworpen, de doos van Pandora geopend, zullen velen zeggen. Wat ze er niet bij zeggen is dat die doos al een eeuwigheid op een kier staat, gereed om te ontploffen, en dat de keuze die door Gent nu wordt gemaakt een even legitieme poging is om de lont uit het kruitvat te halen als al het andere wat al is geprobeerd (en vooral niet geprobeerd) om de lokale bevolking en de mensen met een migratie achtergrond een stap dichter bij elkaar te brengen. Zien wat het wordt.