Opinie -

Over de ware betekenis van de Marslandingen

vrijdag 19 februari 2021 18:17
Spread the love

 

We are as gods and might as well get good at it.’ Het citaat houdt me al weken bezig. Het was het eindsalvo van een hooggestemd, zelfs hoog gegrepen opiniestuk van de Leuvense geoloog Manuel Sintubin (De Standaard  16/12/20). Omdat de antropogene massa groter wordt dan de biomassa, is er volgens hem geen twijfel meer mogelijk: we zijn een geologische kracht geworden. Daar moeten we niet beschaamd over zijn, maar het brengt een plicht met zich mee: “Net doordat wij een geologische kracht zijn die mee de toekomst van onze planeet bepaalt, rust er een grote verantwoordelijkheid op onze schouders.” Daarom moeten we ons vernuft “maximaal inzetten om mee een positieve toekomst te schrijven voor mens en planeet. In dat opzicht moeten we meer dan ooit geloven in ons eigen kunnen(…)”. Ergo – met een citaat van ene Stewart Brand, ‘ecopragmaticus’: ‘wij zijn als goden en we kunnen er maar beter goed in worden.’

Het stuk was wellicht ecologisch bedoeld, maar toch leek het mij een bijna onverholen pleidooi voor geo-engineering. Klimaatswijziging? Geen probleem, we zijn al altijd met de planeet aan het knutselen geweest of althans daartoe voorbestemd. Dus, wat snippers in de lucht gooien om het zonlicht te weerkaatsen, en hupsakee, een parasol van hier tot aan de evenaar. Vertrouwen in eigen kunnen, toch? In elk geval lijkt het stuk van Sintubin een pleidooi voor ‘theo-engineering’: een theologie van de ingenieurskunst, de mens als ingenieur, als ingenieuze koning van de schepping, als heer en meester van de natuur, kortom: de mens als (beeld en gelijkenis van die ene) God.

U mag mijn term ‘theo-engineering’ gerust een flauwe woordspeling vinden, maar het lijdt geen twijfel dat er een soort van theologie, een bepaald ‘techno-messianisme’, een ‘technotheosofie’, bij sommigen zelfs een ‘technopantheïsme’ –  de technologie als god in wording – aan het werk is in het wetenschappelijk-technologisch-kapitalistisch bestel, kortweg WTK-bestel, zoals de Gentse filosofen dat eertijds noemden – toen ze er nog niet aan verknocht waren. Je moet maar aan de transhumanisten denken, of doodgewoon aan Elon Musk.

Nu, ja doodgewoon… He’s your man, collega Sintubin! Ziedaar iemand die vertrouwt op eigen kunnen. Hij is als een god, niet alleen in het diepst van zijn gedachten maar ook in zijn daden: niet alleen de rijkste man op aarde, maar ook de visionairste. Volgens mij is hij echter heel slecht nieuws voor de planeet. Waarom? Hij wil uitwijken naar Mars als plan en planet B. Bruno Latour noemde hem op Arte onlangs, toen het over de Marslandingen ging, onomwonden – maar niemand ging erop in – een “politieke vijand”. Ook Bill Gates, Richard Branson en Tom Cruise – die niet toevallig ook aanhanger is van scientology- willen dat. Big History, you know.

Big History

In het tijdschrift EOS schrijft diezelfde collega Sintubin daar aanstekelijk, ja laaiend over. Hij beweert dat deze big history, die de mens plaatst in een geschiedenis van astronomische afmetingen, als kosmische kracht, de steun heeft van Bill Gates en het een schande is dat ze nog niet op ons middelbaar wordt onderwezen. Maar big history die de mens ten tonele voert als een god in wording, is misschien eerder grootheidswaanzin (mensen die denken dat ze Napoleon zijn, weet je wel), een psychotische  ideologie voor grote ondernemers.

Vandaar het enthousiasme van Bill Gates natuurlijk. Weet nog zo niet of het een goed idee is om onze adolescenten daarmee te indoctrineren, maar goed, ik hou mij verre van de eindtermencontroverse. Toch dit: is dat de leerlijn ecologisch besef die we nodig hebben? Het lijkt wel of dergelijk big-history-vertrouwen-in-eigen-kunnen dan min of meer samenvalt met de leerlijn ondernemerschap, die sinds bijna een decennium per decreet in heel Vlaanderen van de kleuterschool tot de doctoraatsopleiding is uitgerold.

Ik moet die ondernemende goden niet die – ik vrees tevergeefs als leerling-tovenaars – trachten te leren hoe je dat doet, god spelen. De mens als god is een extraterrestrial. Alleen de aardsen – om met Latour te spreken – kunnen de ‘kritische zone’, die de biosfeer is, misschien redden. Misschien. Optimistisch eco-pragmatisme met een onmiskenbaar theologisch randje dreigt ongewild terecht te komen in het kamp van de buitenaardsen, zoals Musk. Dat de happy few zich als goden uit de voeten willen maken when the shit hits the fan, is werkelijk een veeg teken. Dat is, in het licht van big history, de ware politieke – ja kosmopolitieke – draagwijdte van de Marslandingen van dit jaar, het jaar van de os. De Marslandingen hebben in het licht van de ecologische en humanitaire noodtoestand waarin onze planeet zich bevindt, iets obsceens.

Daarover, collega Sintubin, zijn we het toch eens? Dit plan B op planet B is een ontsnappingsroute voor de weinigen, die al dan niet aanhangers zijn van technotheosofie en Big History. Als we echt ‘rentmeester’ van de planeet willen zijn, zoals u het noemt, moeten we eerst hier de boel redden.

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!