Rich Wiles is deze week op uitnodiging van Oxfam in België voor een reeks lezingen over de situatie in de Palestijnse vluchtelingenkampen. Rich Wiles woont nog steeds in het vluchtelingenkamp Aida en werkt er voor het Lajee Center, het jongerencentrum van het kamp. 

Hij was maandagavond in de Antwerpse boekhandel De Groene Waterman voor de voorstelling van zijn boek Behind the Wall – Life, Love, and Struggle in Palestine en de fototentoonstelling ‘Our dreams & nightmares‘. We vroegen hem meer uitleg over de fototentoonstelling.

Waarom deze fototentoonstelling?

Rich Wiles: “De tentoonstelling ‘Our dreams & nightmares’, die nu in het fotomuseum in Antwerpen loopt, is een combinatie van eigen foto’s en foto’s die ik gemaakt heb met Palestijnse jongeren van het Lajee centrum.”

“Het is een project van 2007-2008 en ik werkte samen met tien jongeren tussen 14 en 20 jaar. De foto’s zijn genomen in het Aida-vluchtelingenkamp en de wijde omgeving van Bethlehem. Elke jongere heeft op het einde van het project twee foto’s geselecteerd. De ene foto illustreert hun droom en de andere hun nachtmerrie.”

“Daarnaast is op de tentoonstelling ook een selectie van mijn eigen werk te zien waar ik vooral een beeld geef van de verschillende vormen van cultureel verzet van Palestijnen. Dat kan gaan van foto’s van graffititekeningen tot muziek en traditionele Palestijnse dans.”

Was het makkelijk voor die jongeren om hun ervaringen te uiten via fotografie?

“Jonge mensen in Palestina hebben miljoenen verhalen te vertellen. De jongeren in mijn project zijn geboren in een vluchtelingenkamp. Ze worden constant geconfronteerd met een militaire bezetting. Militaire invallen ook ‘s nachts, traangas, beschietingen, familieleden die voor hun ogen worden vermoord of gearresteerd, … Ze willen die verhalen ook vertellen.”

“We zochten naar manieren om deze verhalen wereldwijd bekend te maken en fotografie is daar een manier van. Met fotografie kunnen ze makkelijk  communiceren ondanks het feit dat ze niet kunnen reizen. Hun ideeën en ervaringen kunnen zo door die muur, door die checkpoints, de wereld rond gaan. Zulke beelden maken ook meer lawaai dan een geweerschot en reiken veel verder dan een rubberen kogel.“

Hoe hebben ze hun dromen en nachtmerries gesymboliseerd?

“Hun dromen zijn net als de dromen die alle jongeren overal in de wereld hebben. Dromen van een gelukkig gezin, een diploma behalen, voetballer worden, trouwen. Het zijn dingen waar iedereen zich mee kan identificeren.”

“De nachtmerrie-foto’s daarentegen tonen een heel andere realiteit. Hun nachtmerries gaan vooral over geweld, beschietingen door Israëlische soldaten, opgroeien zonder ouders, in de gevangenis belanden, hun huis dat vernield wordt, …”

“Het is een enorm contrast, aan de ene kant jonge Palestijnen met dezelfde hoop en dromen over het leven en toekomst, net als iedereen. En aan de andere kant zie je hoe de nachtmerries enorm beïnvloed zijn door de gewelddadige situatie van de bezetting.”

Zijn het dan shockerende beelden?

“Ik heb een aantal jaren met deze jongeren gewerkt voor we dit project hebben gestart en ik ken de verhalen achter de foto’s. De foto’s zijn shockerend voor veel mensen die de situatie niet kennen. Zo is er een foto van een kind in een donkere kamer geboeid met de handen op de rug. Mohamed, die deze foto nam, zei dat zijn nachtmerrie is om gearresteerd te worden midden in de nacht en meegenomen te worden naar een gevangenis. Het is een straffe foto.”

“Er is een andere foto genomen door Lajam. Die zei dat haar nachtmerries vol bloed zijn. Haar broertje werd door de Israëlische soldaten beschoten terwijl hij in haar kamer aan het spelen was. Een beeld dat op haar netvlies is gebrand. Ze symboliseert het met een schoen in het midden van een plas bloed en daarrond een aantal kogels. Dit is de realiteit van deze jongeren.”

Het is nu al de vierde generatie die opgroeit in de vluchtelingenkampen dat laat toch zijn sporen na?

“Ja, je ziet heel veel stress bij die kinderen en jongeren. Toen ik pas in het Aida-vluchtelingenkamp was, in 2005, werd het kamp bijna dagelijks binnengevallen en schoten de Israëlische soldaten op kinderen die buitenspeelden. Ze schoten op mensen in hun huizen. Er waren heel wat kinderen die niet meer in hun bed durfden slapen, maar zich onder het bed veiliger voelden voor de kogels.”

“Zo is bijvoorbeeld het woordje ‘soldaat’ één van de eerste woordjes die het dochtertje van mijn beste vriend kon uitspreken. Andere vrienden zeiden me dat hun kind ‘tok tok tok’ de nabootsing van geweerschoten kon uitspreken voor het mama en papa kon zeggen.”

“Een andere vriend heeft een dochter van drie die aan iedereen tot in de details het verhaal doet van de arrestatie van haar oom en hoe de soldaten het huis binnenvielen en traangas gebruikten. Kinderen horen dergelijke ervaringen niet te hebben. En horen niet zo te leven.”

Je woont er nu al vijf jaar. Er verandert niet veel. Word je er niet cynisch van?

“Politiek wordt het er inderdaad niet beter op. Het is gemakkelijk om cynisch te worden. Maar ik krijg veel hoop en kracht van de Palestijnen zelf. Ze leven al 60 jaar onder de bezetting en blijven strijden tot ze bereikt hebben waar ze recht op hebben. Dat inspireert me om verder te gaan met fotoprojecten.”

“De expositie ‘Our dreams & nightmares’ is al de hele wereld rondgegaan de afgelopen twee jaar. Van Australië, VS tot Europa. Vorige week nog in Frankrijk en nu in België. Ze is een succes omdat ze op een simpele manier communiceert. Ze gaat over een universeel thema. Iedereen in de wereld heeft dromen en nachtmerries, ze doorkruist de barrières van taal en cultuur. Iedereen kan er zich mee identificeren. De reacties zijn positief. Mensen zijn heel verontwaardigd dat kinderen en jongeren zo moeten leven.”

‘Behind the Wall – Life, Love, and Struggle in Palestine’

Richard Wiles was oorspronkelijk naar Palestina gegaan om fotoprojecten op te zetten, maar het voortdurende geweld van de bezetting waarmee hij geconfronteerd werd en de erbarmelijke omstandigheden waarin de vluchtelingen moesten leven, heeft hem in de pen doen kruipen. Hij schreef verschillende artikels waarin hij vooral de Palestijnen aan het woord laat. Die artikels zijn nu gebundeld in een boek: Behind the Wall – Life, Love, and Struggle in Palestine.

Rich Wiles: “Het is een verzameling van artikels die ik geschreven tussen 2006 en 2007 over de situatie. Het is geen academisch of politiek boek, maar een soort platform om Palestijnse verhalen wereldkundig te maken. Het gaat over het dagelijks leven van de Palestijnen in de verschillende vluchtelingenkampen, het geweld van de bezetting, maar er zit ook humor in. Hét Palestijns wapen bij uitstek om met de situatie om te gaan. Het leven van de vluchtelingen is een van de meest ondergerapporteerde onderwerpen van de bezetting, terwijl de meerderheid van de Palestijnen vluchteling is.”

De fototentoonstelling ‘Our dreams & nightmares’ is nog tot 12 december te zien in het Fotografiemuseum van Antwerpen.

Rich WIles is een boeiende verteller. Hij geeft de komende dagen nog lezingen:
– Woensdag 24 november – 20 u in Het Geuzenhuis, Kantienberg 9, 9000 Gent
– Donderdag 25 november – 20 u in De Pianofabriek, Fortstraat 35, 1060 Sint-Gillis, Brussel