De in Little Rock, Arkansas geboren onafhankelijke Amerikaanse filmmaker David Gordon Green (° 1973) is een vertrouweling van de ook vanuit (het nieuwe filmeldorado) Austin, Texas opererende Terrence Malick (Days of Heaven, Tree of Life). Maar in tegenstelling tot zijn leermeester wil hij vooral constant aan de slag blijven. Daardoor wisselt hij iets te vlot sterke films af met onbenullige werkstukken.

Personages met een voedingsbodem

David Gordon Green is op zijn best wanneer hij sfeervolle karakterstudies kan maken. Getuige George Washington (2000), All the Real Girls (2003), Untertow (2004), Snow Angels (2007), Prince Avalanche (2013) en Joe (2013). Films die verbonden zijn met de cultuur en natuur van het Zuiden van de Verenigde Staten en waarin de auteur op kritische maar begripvolle wijze (vooral) rednecks fileert.

Met dit soort spirituele roots cinema houdt Green (die ook verwant is met streekgenoten Jeff Mud Nichols en Richard Boyhood Linklater) zich doorgaans mijlenver van Hollywoods kunstmatigheid. Niet toevallig werkt hij met wijde, horizontale beelden die personages zowel een voedingsbodem als ademruimte verschaffen. Hij focust op streekgebonden slackers, antimaterialistische ‘nietsnutten’ of getraumatiseerde individuen en contrasteert hun sombere levens met een rijk gesatureerd kleurenpalet.

“Ik wil een glimp tonen van menselijke psychologie zonder mijn personages volledig te verklaren” vertelde Green ons in Deauville. Helaas vormt die verbondenheid met personages en menselijke fragiliteit ook zijn achilleshiel. Green gaat steevast in de mist wanneer zijn filmpersonages te ver van hem afstaan of te onbenullig zijn zoals in het drama Manglehorn (2014) en de komedies Pineapple Express (2008), Your Highness (2011) en The Sitter (2011). Zeker wanneer hij zich tevens buiten zijn vertrouwde wereld en cultuur waagt.

Amerikanen in Latijns-Amerika

We hielden ons hart dan ook vast voor het in Bolivië spelende, door Peter Straughan geschreven en op Rachel Boyntons gelijknamige documentaire gebaseerde, Our Brand is Crisis (2015).Terecht want het is een politiek geladen screwball komedie met enkele hoogtes en veel laagtes geworden. Een interessante mislukking met enkele stevige uitschuivers.

Our Brand is Crisis belicht de rol van Amerikaanse consultants bij de Boliviaanse verkiezingen van 2002. Een campagne waarbij de onpopulaire Amerikaanse marionet Gonzalo Sanchez de Lozada door allerlei machinaties aan de macht kwam. Als president trachtte Sanchez de Lozada het populaire verzet van 2003 bloedig te onderdrukken maar hij moest ontslag nemen en naar de V.S. vluchten waar hij asiel kreeg.

David Gordon Green vertelt echter vooral het verhaal van de consultants. Zijn hoofdpersonage, ‘Calamity Jane’ Bodine (Sandra Bullock), is een legendarische consultant gespecialiseerd in (marketing en communicatie) strategieën bij verkiezingscampagnes. Deze professional heeft zelf psychologische schade opgelopen. Ze worstelt met een burn out (in haar afgelegen woning houdt ze zich bezig met pottenbakken) en het trauma te wijten aan een aartsrivaal (de door Billy Bob Thornton vertolkte cynische consultant Pat Candy) die haar steeds weer aftroeft.

Crisis is een merk

De fragiliteit van dit hoofdpersonage en de morele crisis waarin ze verwikkeld geraakt zorgt er mede door Bullocks ijzersterke vertolking voor dat Our Brand is Crisis lange tijd een aangenaam kijkstuk is dat een kritische blik werpt op de machinaties achter de schermen. Manipulatie, propaganda, bedrog, framing; de politieke consultants schrikken voor niets terug. Het doel (winnen) heiligt de middelen.

‘Crisis’ is voor deze cynische raadgevers geen pijnlijke realiteit maar wel een ‘merk’, een hefboom om de overwinning veilig te stellen. Bodine reageert op de zwakte van ‘haar’ verkiezingskandidaat (die gezien wordt als een lakei van de V.S.) door “de man niet aan te passen aan het verhaal maar het verhaal aan te passen aan de man”. En aangezien het land in crisis verkeert “is wat we verkopen crisis”.

De verdienste van David Gordon Green is dat hij van de verkiezingen geen ‘goed versus kwaad’ conflict maakt. Ook Bodine is geen heldin maar de speelbal van een systeem dat ze lang denkt te kunnen beheersen. Om uiteindelijk te beseffen dat ze enkel haar waardigheid kan terugwinnen door resoluut uit het systeem te stappen, haar veilige westerse cocon te verlaten en op te gaan in de massa boven wiens hoofden consultants en politici machtsspelletjes spelen.

Een Amerikaans onderonsje

Als karakterstudie die vraagtekens plaatst bij politiek consultancy heeft Our Brand is Crisis zeker enige verdienste. Het wordt duidelijk dat het werk van de Amerikanen niet neutraal is. En weinig met democratie te maken heeft. Maar er zijn helaas ook heel wat tekortkomingen. Zo is de insteek van de film wel heel erg Amerikaans. Het Boliviaanse landschap en de lokale cultuur zijn enkel goed voor folklore en slapstick (Bodine die met hoogteziekte worstelt).

Bovendien is Greens houding t.o.v. de Amerikaanse consultants dubbelzinnig. Hij bekritiseert hun cynisme maar bewondert ook hun cool en vakmanschap. Wanneer Bodine de tegenstander destabiliseert door hem een citaat van nazi propaganda minister Joseph Goebbels aan te reiken wordt haar valstrik eerder geprezen dan bekritiseerd. Door de kandidaten en de kiezers in een bijrol te duwen wordt de strijd een Amerikaans onderonsje.

De consultants en hun vuile trucs worden getrivialiseerd terwijl hun broodheren en bondgenoten buiten beeld blijven. Wanneer Jane haar medewerkster Nell suggereert om “haar andere vrienden” te mobiliseren is dit voor Green geen aanleiding om de rol van de CIA en het Amerikaanse State Department verder uit te spitten.

Niet enkel de inmenging van Washington maar ook de rol van de vrije markt en globalisering op de crisis blijven buiten beeld. Om maar te zwijgen over de gevolgen van het hele gebeuren voor de bevolking. De Bolivianen worden trouwens op clichématige, neerbuigende wijze voorgesteld. Door dit gebrek aan authenticiteit is de humor van Our Brand is Crisis vaak misplaatst. De grens met uitlachen en ridiculiseren is flinterdun.

“Ik probeer me met elk personage te identificeren,” zei David Gordon Green ons naar aanleiding van zijn wel geslaagd drama Snow Angels, “wanneer een personage te ver van me af staat voel ik me niet de geschikte auteur”. Jammer genoeg is het juist dergelijk gebrek aan affiniteit met de Boliviaanse bevolking dat zich hier wreekt. Bovendien mist de filmmaker duidelijk zijn vertrouwde omgeving. Zuid-Amerika is niet het Amerikaanse Zuiden. De Amerikaanse protagonisten van Green zweven daardoor in het luchtledige. Our Brand is Crisis is interessant als karakterstudie en moraliteitsdrama (al is ‘universeel’ hier synoniem met Amerikaans) maar faalt als (onvoldoende in de realiteit verankerd, waarheidsgetrouw) verhaal, geschiedschrijving (te selectief en dus onvolledig) en (tot op het bot gaande) politieke analyse.

OUR BRAND IS CRISIS, David Gordon Green, USA 2015, 103′; met Sandra Bullock, Billy Bob Thornton, Anthony Mackie,Joaquim de Almeida; dvd dis. Warner.