De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Opvoeden? Zo hoort dat!

Opvoeden? Zo hoort dat!

woensdag 19 mei 2021 12:15
Spread the love

Vanuit etnocentrische houding zijn wij het vaak die normen en waarden van andere culturen in vraag stellen. Maar hebben wij altijd gelijk? Tijdens mijn stage in het derde jaar werd ik geconfronteerd met een vader van een migrantengezin die er Spartaanse opvoedingsprincipes op nahield. Hij vergoeilijkte niet alleen zijn hardhandige aanpak, maar veroordeelde ook scherp onze Westerse opvoedingsmethoden. Ik bleef verwonderd achter. Heeft die man misschien niet helemaal ongelijk? Moet ik daarom zijn gedrag tolereren? Maar waar ligt dan de grens? Of kunnen wij er misschien wat uit leren? Maar hoe geven we hem dan een stem? Of is zijn manier van handelen voorbijgestreefd en is het toch beter onze opvoedingsmethoden door te drukken?

Ik ben me ervan bewust dat dit opiniestuk ervan uitgaat dat elke cultuur of gemeenschap het beste wil voor zijn kinderen.

Er valt wel wat te leren van andere culturen.

Volgens M.J. Haan (2008) hanteren niet-Westerse culturen bij het kanaliseren van het gedrag van kinderen veelal de directe controle door middel van straffen, in tegenstelling tot de Westerse culturen waar eerder gebruik gemaakt wordt van indirecte controlemiddelen zoals het stellen van regels of het belonen van gewenst gedrag. De sociaal- economische achtergrond speelt hierbij een cruciale rol.

Als culturen of gezinnen vechten voor overleving zijn hiërarchie en collectiviteit belangrijke waarden die de opvoedingsmethoden beïnvloeden. Vanuit een luxepositie, waarin de basisbehoeften worden bevredigd, bepalen individuele ontwikkeling en zelfrealisatie de opvoedingsmethoden. Juist het missen van die cohesie, verbondenheid, solidariteit is volgens de structuralisten het bewijs van onze ontspoorde Westerse cultuur. Wij zorgen niet meer voor onze ouders, de jeugd toont nog weinig respect voor ouderen.

Wanneer een gezin moet overleven is er vaak geen ruimte voor emotie of zelfverwezenlijking en ligt de nadruk op conformiteit, het zich kunnen aanpassen aan de omstandigheden. Het overgrote deel van onze Westerse jeugd kan zich geen armoede meer voorstellen. Dat is goed, en het kan nog beter. Maar is het fout dat een opvoeding rekening houdt met mogelijk moeilijkere tijden in de toekomst? Zijn onze kinderen emotioneel nog voorbereid om een grote tegenslag te verwerken, zonder een doemdenker te willen zijn?

Bovenstaande argumenten geven in ieder geval aan dat het ongenuanceerd veroordelen van de opvoedingsmethoden van niet- Westerse gezinnen in vraag kan gesteld worden. Meer nog, als directe opvoedingsmethoden de cohesie binnen een maatschappij verhogen en de weerbaarheid van haar leden versterkt, zou het goed zijn dat we niet-Westerse migrantengezinnen een stem geven in de discussies. Maar hoe kunnen we dan zover komen? Gerespecteerde personen uit de migrantengemeenschap een plaats te geven in instellingen die zich over opvoedingsvraagstukken buigen, lijkt alvast een goeie optie.

We gaan toch niet terug in de tijd?

Maar is het niet beter dat migrantengezinnen, zich best zo snel mogelijk aanpassen aan onze waarden en normen, ook over opvoeding, teneinde hun sociale inclusie te versnellen?

En is het niet zo dat de opvoedingsmethoden van de Westerse wereld de resultante zijn van massa’s wetenschappelijke analyses en empirisch onderzoek die nog moeilijk in vraag te stellen zijn?

En is zelfontplooiing dan niet het allerhoogste te bereiken niveau in de behoeftepiramide van Maslow en is het dan niet zo dat opvoedingstechnieken die streven dit niveau te bereiken verder geëvolueerd zijn dan opvoedingstechnieken die gericht zijn op basisbehoeften vervullen?

We hoeven niet eens heel ver in onze geschiedenis te duiken om dezelfde directe opvoedingstechnieken terug te vinden in onze Westerse wereld, gestoeld op dezelfde waarden en in dezelfde socio-economische context. Zo kan je begrijpen dat wij deze evolutie vanuit historisch idealistisch perspectief al hebben doorgemaakt en lijkt het logisch dat zij dezelfde evolutie zullen doormaken. Wij hebben er dan ook alle baat bij de migranten voor te lichten over onze evolutie en inzichten.

 Het heeft niets met cultuur te maken.

Vanuit een superdiversiteitsvisie kan men zich afvragen of het wel zo is dat de verschillen in opvoedingsmethoden hun oorsprong vinden in culturele verschillen. Iedere situatie dient apart te worden bekeken. Twee belangrijke punten kunnen vanuit deze visie worden besproken.

Ten eerste gaven we eerder al aan dat socio-economische verschillen aan de basis liggen en die zijn niet per se cultuurgebonden.  Een opvoedingsmethode gebaseerd op zelfontplooiing kan alleen ontstaan vanuit een situatie waarin aan basisbehoeften wordt voldaan. Evolutie in de opvoedingsmethoden is met andere woorden alleen mogelijk als we er eerst voor zorgen dat de gezinnen waarmee we werken in een situatie verkeren waarin ze zich veilig voelen, een onderkomen hebben en voldoende bestaansmiddelen. Als sociaal werker moet je dus eerst hiermee aan de slag.

Ten tweede is waakzaamheid geboden. Bij aanvang gingen we ervan uit dat elke ouder het beste wil voor zijn kind. Maar is dat wel zo? Elke situatie is uniek. Kindergeweld kan niet ontkend worden en is ook niet cultureel gebonden. Misbruik van culturele- of religieuze argumenten, of etnocentrisme om het eigen gedrag goed te keuren, kan niet worden getolereerd. Een niet-onderhandelbaar kader heeft recht van bestaan. Als straffen een toelaatbare opvoedingsmethode is, dan dient er duidelijke grens te worden getrokken. Fysieke of sociaalpsychologische straffen zijn ontoelaatbaar.

Gemeenschappen willen wel het beste voor hun kinderen. Daarom is inzetten op de hulp van gerespecteerde leiders uit de migrantengemeenschappen een optie, uitgaand van een duidelijk afgebakend kader gebaseerd op de mensenrechten en kinderrechten.

We hoeven niet te kiezen.

Een oprechte discussie over opvoedingstechnieken kan alleen vanuit een gelijkwaardige situatie waarin tenminste aan de basisbehoeften is voldaan. Vanuit een gelijkwaardige situatie kan er dan echte discussie plaatsvinden waarin kritisch wordt gekeken vanuit beide uitgangspunten, directe en indirecte opvoedingsmethoden, om zowel de individuele zelfrealisatie als het collectieve verantwoordelijkheidsgevoel te versterken en waarbij migranten gezinnen of gemeenschappen een stem krijgen door ze te betrekken in deze discussie. Maar dit alles kan alleen binnen een duidelijk afgebakend niet- onderhandelbaar kader.

Slot

Ik onthoud vooral dat het verstandig is om cultuur en context niet te verwarren. Maar al te vaak gebruiken we zogenoemde cultuurverschillen om observaties, normen en waarden te verklaren. Even in onze recente geschiedenis duiken plaatst ze soms in een compleet ander perspectief.

Notes

Bhutani, S. en Van Bellingen, W. (2016). Elke ouder wil het beste voor zijn kind. Conflicten over opvoeden en migratie. Geraadpleegd van https://sociaal.net/achtergrond/elke-ouder-wil-het-beste/

 

De Bruyn, S. (2019). Staat cultuurverschil goede hulp in de weg? Geraadpleegd van https://sociaal.net/achtergrond/diversiteitsgevoelig-hulpverlenen/

Haan, M.J. de (2008). Opvoeden, migratie & cultuur (Education,migration&culture). In W.Koops,M. de Winter & B. levering (Eds.), Opvoeden als spiegel van de beschaving: Een moderne antropologie van de opvoeding (Education as the mirror of civilization. A modern Anthropology of Education). (pp.75-90). Amsterdam, The Netherlands: Uitgeverij SWP.

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!