Bananenarbeider Francisco Javier Mosquera Ruiz is er al even erg aan toe. Hij vertelt hoe hij acht jaar voordien pijn begon te voelen in de gewrichtskapsels in beide schouders, in de carpaal tunnel in beide polsen en in zijn wervelkolom. De oorzaak? De veel herhaalde bewegingen en overbelasting tijdens het werk.
Francisco klaagt over de slechte behandeling door de dokters, de privé-instellingen van het socialezekerheidssysteem, de werkgever en over de uitzichtloosheid van zijn situatie. ‘Gezondheid is een ramp in Colombia. We worden aan ons lot overgelaten wanneer we ziek worden. We geven niet alleen ons werk maar ook ons leven aan de bananenbedrijven. We vragen de mensen die onze bananen eten om zich ons lot aan te trekken.’
Mooie woorden
Bij FOS trekken we ons het lot van de bananenarbeiders aan. We merken dat vrijwillige initiatieven om bedrijven met hun neus op hun verantwoordelijkheid te drukken niet effectief zijn. Zo konden de richtlijnen van de Verenigde Naties inzake bedrijfsleven en mensenrechten uit 2011 de veelvuldige schendingen geen halt toeroepen. Labels zoals Rainforest Alliance doen de consumenten geloven dat de arbeids- en milieurechten in de landen van herkomst gerespecteerd worden, maar onze lokale contacten getuigen dat dit zeker niet altijd het geval is.
Vaak hebben die schendingen een Europees kantje als we de hele waardeketen bekijken. En dus moeten ook Europese bedrijven én overheden hun verantwoordelijkheid opnemen. Daarom pleiten we met Solsoc, ISVI en de Colombiaanse organisaties waar we mee samenwerken voor een afdwingbaar kader zoals een zorgplichtwet, op Belgisch én Europees niveau. Een wet die mensen-, arbeids- en milieurechtenschendingen moet voorkomen en waar nodig genezen.
Zijn er schendingen, dan moeten die juridische gevolgen hebben. Komen er aanklachten, dan moeten we actie kunnen ondernemen. Gedaan met de straffeloosheid. Wij willen dat die banaan echt honderd procent goed smaakt.
Hoe?
Frankrijk was in 2017 het eerste Europese land dat de zorgplicht wettelijk oplegde. Duitsland volgde in 2021. In april 2021 werd in België een voorstel ingediend voor een zorgplichtwetgeving. Positief is dat bij de bevolking daarover een brede consensus bestaat. Onder leiding van 11.11.11 en CNCD-11.11.11 richtten vakbonden en diverse ngo’s een platform op, waarvan FOS ook deel uitmaakt. Met het platform publiceerden we het memorandum Essentiële bouwstenen voor een Belgische zorgplichtwet.
Samen met Solsoc, ISVI en het onderzoekscentrum CETRI gingen we nog een stap verder. Frédéric Thomas van CETRI trok voor ons naar Colombia om een antwoord te vinden op deze hamvraag: Onder welke voorwaarden kan een Belgische wet over zorgplicht een doeltreffend instrument zijn in de handen van Colombiaanse actoren om respect voor de mensenrechten en het milieu af te dwingen doorheen de waardeketens?
Bananen worden duur betaald
Bananen zijn het op twee na belangrijkste gewas dat Colombia uitvoert, voor het merendeel naar België. Ze worden vooral in Urabá geteeld. Frédéric vernam dat de bananenbedrijven uit die regio de paramilitairen steunden.
Deze illegale gewapende groepen hadden banden met het leger, politici, de zakenwereld en de drugskartels, en waren een belangrijke actor tijdens het gewapend conflict dat Colombia al decennialang teistert. De bananenbedrijven betaalden hen drie dollarcent per uitgevoerde kist bananen. Het was een win-winakkoord voor beide protagonisten, die baat hadden bij de ‘sociale vrede’, de landroof en de productietoename. Dit alles op de rug van de boeren en arbeiders.
De macht van de bananenbedrijven steunt nog steeds op de monopolisering van landbouwgronden en arbeid. De boeren hebben slechts in zeldzame gevallen hun onteigende gronden teruggekregen en de monocultuur van bananen voor de export heeft de lokale landbouw vervangen.