De kranten zitten al jaren in de problemen. Dalende verkoopcijfers zorgen voor de achteruitgang van de inkomsten uit verkoop en advertenties. Vlaanderen lijkt aan die trend te ontsnappen, maar schijn bedriegt. Jaar na jaar verliezen de kranten lezers, de kwaliteitskranten blijven nog redelijk stabiel, maar de populaire kranten (Het Laatste Nieuws, Gazet van Antwerpen, Belang van Limburg, Het Nieuwsblad, De Gentenaar) zien hun oplages langzaam maar zeker teruglopen.

Het gaat niet om een typisch Vlaams fenomeen. Overal ter wereld dalen de oplages, behalve in landen als India en China, waar de kranten gouden tijden beleven.

Wie wil weten hoe marktverstorend openbare media al dan niet zijn, kan best eens een kijkje gaan nemen in de Verenigde Staten. In de VS is de situatie ronduit dramatisch. Dagbladen worden opgedoekt waardoor hele regio’s (soms groter dan België) zonder krant zitten. In 2009 verloren bijna 15000 Amerikaanse krantenjournalisten hun job in de eerste maanden van 2010 staat de teller al op 1039. Niet alleen kleinere, lokale kranten zitten in de problemen, ook The New York Times, The Washington Post en andere kwaliteitskranten krijgen het moeilijk.

Hoe kan dat dan? In de VS hebben de kranten en andere commerciële media immers niet af te rekenen met openbare omroepen. Geen www.deredactie.be, www.bbc.co.uk, www.rtbf.be die lezers en advertenties afsnoepen van de commerciële spelers.

Het probleem voor commerciële media en vooral de kranten is dat hun zakelijk model niet werkt. Voor media die niet gesubsidieerd worden, zijn de inkomsten uit reclame de belangrijkste financieringsbron. Die inkomsten gaan er echter serieus op achteruit.

Dat heeft te maken met de crisis, maar ook met de komst van het internet.  Op het internet is alles perfect meetbaar. Je weet wat elke lezer al dan niet gelezen heeft of hij al dan niet doorklikte op een reclameboodschap, …

Voor dagbladen en de geschreven media gelden andere spelregels. Zo gaat men ervan uit dat elk verkocht exemplaar van De Morgen gelezen wordt door ongeveer vijf mensen. Als je dus een advertentie wil in De Morgen betaal je voor 250.000 lezers. Op de website van De Morgen betaal je als adverteerder enkel die lezers die ook echt jouw advertentie hebben gezien. Sommige adverteerders betalen zelfs enkel voor die lezers die ook klikten op de banner. In de krant betaal je voor het aantal potentiële lezers, ongeacht of die al dan niet naar jouw advertentie keken.

Bovendien hebben de krantenwebsites op het internet af te rekenen met allerlei nieuwe concurrenten die ook een deel van de advertentie-inkomsten inpikken. Google bijvoorbeeld, maar ook Facebook en blogs gaan met een aanzienlijk deel van advertentie-inkomsten aan de haal.

Kort samengevat: het is crisis in medialand 

Je zou dan verwachten dat de mediabazen met creatieve oplossingen komen aandraven. Niets is minder waar, ze grijpen naar de klassieke oude recepten: besparingen op personeel, herstructureringen en overnames.  Volgens diezelfde klassieke logica gaan de mediabazen in de aanval tegen die media die het wel goed doen: de openbare omroepen.

Ze willen hun falend businessmodel redden door de openbare omroepen te kortwieken. De Franstalige kranten schreven een gezamenlijke brief naar de RTBF en de betrokken ministers om te eisen dat de omroep alle internetactiviteiten zou stopzetten. De RTBF mag wel video- en audiofragmenten op haar website plaatsen, geschreven artikels op het internet mogen niet meer.

In Groot-Brittannië is het Rupert Murdoch die al maanden op die nagel klopt en met succes. De BBC gaat haar internetactiviteiten met de helft inkrimpen.
 

In Vlaanderen zijn het Christian Van Thillo (De Morgen, Het Laatste Nieuws, VTM, …) en Peter Vandermeersch (De Standaard, Het Nieuwsblad) die al maanden dat deuntje zingen. De Morgen bijvoorbeeld vond niet meteen een mediaprofessor in Vlaanderen om die stelling te ondersteunen. Dus voeren ze er vandaag maar één op uit Nederland.

Maar wat vinden u en ik daarvan?

Vinden wij dat de VRT moet inbinden zodat VTM goedkopere soaps kan maken?

Vinden wij dat de VRT geen goede website mag maken zodat de krantenwebsites de lat niet te hoog moeten leggen?

Vinden wij dat de VRT zich moet beperken tot nieuws en duiding en geen ontspanning mag maken omdat de omroep dan in concurrentie treedt met de commerciële zenders?

Het wordt hoog tijd dat u en ik zich gaan mengen in dat debat. Want zoals Ann Demeulemeester (ACW & Verenigde Verenigingen) aangaf op het lanceringsfeest van DeWereldMorgen.be: “Media zijn in een democratie veel te belangrijk om over te laten aan de markt.”