(5) Kennis werd geaccumuleerd en gereproduceerd
De mens reproduceerde zich net als dieren door middel van (1) seksuele reproductie en (2) door middel van het verwerven van voedsel en alles wat daarbij hoort zoals het maken van werktuigen, schuilplaatsen enzovoort. Hij had over zeer lange tijd gesproken taal en grote hersenen ontwikkeld. Het product van beide was dat ideeën konden geuit worden in woorden. Ze maakten het mogelijk dat mensen kennis onderling konden delen en accumuleren over ontelbare generaties. Die geaccumuleerde kennis werd over een zeer lange periode steeds uitgebreider. Ze strekte zich uit over de belangrijkste terreinen die noodzakelijk waren voor de reproductie: jagen – verzamelen – de menselijke maatschappij. Die evolutie leidde er toe dat de mens zich uiteindelijk niet meer op dezelfde manier zou kunnen reproduceren indien hij al zijn (3) kennis niet zou reproduceren.
Kennis van jagers
De kennis van dieren en hun gedrag was een noodzaak voor een succesvolle jager aan de top van de voedselketen. Die kennis was enorm.
Jagers beschikken over een groot aantal jachttechnieken. Kaplan e.a. zagen volgende technieken bij de Aché , Hiwi, Machiguenga en Yora.[1] Dieren die in bomen leefden werden van op de grond of van in een boom met pijlen geschoten. Ze werden opgejaagd door in bomen te klimmen, van de takken geschud, schrik aangejaagd zodat ze naar de grond sprongen, naar beneden gehaald door de boom te vellen, gelokt met imitatieroepen, gelokt door gevangen jongen hulproepen te laten maken. Ze werden ook gevangen door kleverige hars aan takken te smeren, door platformen in bomen te maken. Op de begane grond levende prooien werden geschoten met pijlen, opgejaagd naar andere jagers of allerhande vallen, dood geslagen, gewurgd aan de nek, verstikt door er op te trappen. Onder de grond vluchtende of levende prooien werden uitgegraven uit boomtronken, geslagen of gehakt, gestoken met speren, uitgerookt, met een lasso gevangen. Met netten hield men drijfjachten. Dieren die in het water leefden werden gevangen met een speer, een pijl, naar vallen gedreven, vergiftigd. Er werd met speren systematisch in de bodem gestoken als men op dieren jaagde die zich verscholen in de modder. Alhoewel groepen zich specialiseren in de meest voorkomende en kwetsbare dieren in hun gebied, is het aantal soorten dat ze vangen indrukwekkend. Het totaal aantal verschillende soorten buit is groot en is waarschijnlijk groter dan gelijk welke gewervelde predator vangt. De Aché vingen tussen 1980 en 1996 niet minder dan 78 soorten zoogdieren, 21 soorten reptielen en amfibieën en waarschijnlijk meer dan 150 soorten vogels en meer dan 14 soorten vis. Het aanleren van succesvolle jachttechnieken duurt een lange tijd. De tijd die in het leren geïnvesteerd wordt brengt ten volle op als mannen 30 a 35 jaar geworden zijn. Zelfs chimpansees hebben veel tijd nodig om de hun eigen jachttechnieken aan te leren.[2] Kennis van dieren en jachttechnieken was niet de enige kennis.
Kennis van planten
De San[3] kennen 500 soorten planten waarvan ze er 150 gebruiken. In het Dobe-/Du/da-deel van de Kalahari eet men 30 soorten knollen en wortels, 30 soorten bessen en fruit en daarnaast een assortiment meloenen, noten, bladgroen en eetbare gommen. De meloenen bevatten veel water waardoor ze als reservewatervoorraad nuttig zijn. Belangrijkst als voedsel is de mongongonoot die een groot deel van het jaar kan verzameld worden en tot 50% van het plantaardig dieet uitmaakt. Ze levert circa 600 calorieen per 100 gram. Ze heeft een proteinegraad van 27%, ongeveer even veel als sojabonen en pindanoten. Fruit van de baobabboom levert vitamine C, calcium en magnesium. 23% van de planten leveren 90% van het vegetarisch voedsel. “(…) in het algemeen komt plantaardig voedsel relatief overvloedig, gevarieerd en gemakkelijk te lokaliseren en te verzamelen voor terwijl groot wild zeldzaam, moeilijk te vinden en hard om te doden is. Het resultaat is dat vegetarische voeding het hoofdaandeel van het dieet levert terwijl vlees er zelden meer dan 40% van uitmaakt.” !Kung branden soms land af om de groei van het groen te bevorderen. Vrouwen gebruikten graafstokken bij het verzamelen. Knollen en wortels werden tot 70 cm diep uitgegraven. “Vrouwen vertrekken meestal in een grote groep om te verzamelen en verspreiden gedurende het verloop van de tocht maar meestal houden de individuen stemcontact.” [4]
Er waren veel andere terreinen waar jagers en verzamelaars kennis hadden opgebouwd: medische, chirurgische, technische waaronder steen- bot- en houtbewerking, astronomische, medicinale planten en veel meer.[5]
[1] Vier Zuid-Amerikaanse stammen. Meer in: Marc Vermeersch, De geschiedenis van de mens. Deel I, Jagers en verzamelaars. Boek 2, de maatschappij van jagers en verzamelaars, p. 350 e.v.
[2] Hillard Kaplan, Kim Hill, Jane Lancaster, A. Magdalena Hurtado, A Theory of Human Life HistoryEvolution: Diet, Intelligence, and Longevity, Evolutionary Anthropology, 9, 2000, p.170-172.
[3] San zijn jagers en verzamelaars van zuidelijk Afrika. Vroger bekend als Bosjesmannen.
[4] John E.Yellen, Settlement Patterns of the !Kung, in Richard B.Lee and Irven DeVore, eds., Kalahari Hunter-Gatherers. Studies of the !Kung San and their Neighbors, p.67.
[5] Zie: Marc Vermeersch, De geschiedenis van de mens. Deel I, Jagers en verzamelaars. Boek 2, de maatschappij van jagers en verzamelaars, De uitgebreide kennis van jagers en verzamelaars, p.383-399.
