Maandag bleek uit een rapport van de belangrijkste belastingwaakhond van de Amerikaanse overheid dat Amerikaanse bedrijven belasting betalen op minder dan de helft van hun aangegeven inkomsten, veelal door tientallen belastingvoordelen. Volgens het Government Accountability Office (GAO) kostten die voordelen in 2011 een slordige 181 miljard dollar aan de schatkist, iets meer dan wat aan belastingen werd betaald.

Misbruik

Een groot deel van die belastingvoordelen heeft te maken met wettelijke bepalingen waardoor Amerikaanse bedrijven geen belasting moeten betalen op inkomen dat ze in het buitenland hebben verdiend, zolang het geld niet naar de VS versluisd wordt. De bedrijven worden er steeds vaker van beschuldigd dat mechanisme te misbruiken en geld te parkeren in landen met een soepele belastingwetgeving.

De belastingvoordelen krijgen steeds meer aandacht nu de Amerikaanse overheid op zoek gaat naar manieren om de begroting meer in evenwicht te houden. “Het is bijzonder belangrijk dat de belastingvoordelen evenveel aandacht krijgen als andere besparingen”, zegt Dan Smith, onderzoeker bij de consumentenorganisatie U.S. PIRG. “Dergelijke zaken worden vaak op het laatste moment toegevoegd in zittingen achter gesloten deuren, en de bevolking kan niet nagaan of ze in het algemeen belang zijn. Sommige bedrijven gebruiken de achterpoortjes om te laten uitschijnen dat het geld dat ze hier verdienen in het buitenland is verdiend.”

Het resultaat is een verlies van naar schatting 150 miljard dollar per jaar voor de Amerikaanse schatkist – een enorm verlies in een tijd van harde besparingen die voelbaar zullen worden in heel wat overheidsprogramma’s.

Wetsvoorstel

Tegelijk met het verschijnen van het rapport van de GAO stelde volksvertegenwoordiger Lloyd Doggett een pakket maatregelen voor dat al door 45 collega’s wordt gesteund, om de achterpoortjes te sluiten.

“Over een periode van drie jaar hebben dertig bedrijven meer geld uitgegeven aan lobbycampagnes in het Congres dan aan belastingen voor de schatkist”, zegt Doggett. “Sommige bedrijven hebben zelfs een negatieve belastingsvoet. Veel bedrijven betalen minder dan 10 procent.”

De Stop Tax Haven Abuse Act wil van alle in de VS geregistreerde multinationals een aangifte van de inkomsten per land waar ze actief zijn. Op die manier zou snel duidelijk worden of er een discrepantie is tussen de activiteiten op het terrein en de inkomsten. De wet zou het ook voor ontwikkelingslanden makkelijker maken om te controleren of bedrijven er wel de juiste belastingen betalen.

In februari werd ook in de Senaat al een gelijkaardig wetsvoorstel ingediend. Hoewel eerder al pogingen ondernomen zijn om de belastingswetgeving te verscherpen, denkt Smith dat de kansen nu veel hoger zijn. “Het thema wint aan populariteit nu het Congres naar manieren zoekt om de publieke dienstverlening te houden maar het tekort terug te schroeven. Het is gewoon niet meer mogelijk om het misbruik via belastingparadijzen te blijven negeren”, zegt hij. “Politici van beide partijen zien dat het niet in het publieke belang is als bedrijven die achterpoortjes gebruiken. Het kost een hoop geld, en de eigenaren van kleine bedrijven betalen de rekening.”

Volgens recente opiniepeilingen volgt zo’n 80 procent van de Amerikaanse bevolking die redenering. Onder eigenaren van kleine en middelgrote bedrijven zelfs 85 procent.

1000 miljard dollar per jaar

De VS zijn lang niet het eerste of het enige land waar de discussie over de belastingontwijking steeds nadrukkelijker gevoerd wordt: in hoofdsteden over de hele wereld gaan stemmen op om de belastingregels strikter te maken voor multinationals.

Vorige week nog kwamen Frankrijk, Duitsland, Italië, Spanje en Groot-Brittannië overeen om het eerste multilaterale systeem van belastingsinformatie op poten te zetten, gevolgd door België, Tsjechië, Nederland, Polen en Roemenië.

“Er is heel wat aan het bewegen, zowel in de VS als internationaal”, zegt Clark Gascoigne van de waakhond Global Financial Integrity. “Dit is een flinke klap voor het internationale bankgeheim en leidt ertoe dat belastingambtenaren over een pak meer informatie beschikken. Dit kan een nieuwe internationale standaard worden voor informatie-uitwisseling.”

De gevolgen voor ontwikkelingslanden zijn groot. Vorige maand stelde de commissie van de Verenigde Naties die een opvolger zoekt voor de millenniumdoelstellingen nog dat de strijd tegen belastingparadijzen en illegale geldstromen een van de belangrijkste ontwikkelingsprioriteiten is. Een rapport door Global Financial Integrity schat het jaarlijkse verlies voor de ontwikkelingslanden op 1000 miljard dollar per jaar – ongeveer het tienvoudige van de ontwikkelingshulp. “Dit heeft een vernietigende impact op de wereldwijde ontwikkeling”, zegt Gascoigne. “Het is fantastisch dat dit eindelijk erkend wordt.”

“Er is momenteel een ernstig gebrek aan transparantie in de manier waarop multinationale bedrijven zijn gestructureerd, en dat maakt enorme illegale geldstromen vanuit ontwikkelingslanden mogelijk”, zegt hij. “Het wetsvoorstel zou er niet alleen voor zorgen dat dergelijke misbruiken niet meer toegelaten zijn in de VS, maar verplicht bedrijven ook om hun winsten aan te geven zoals het hoort in ontwikkelingslanden waar ze hun producten produceren of verkopen.”