Vandaag kreunt het arbeidsbestel. Bijna Vierhonderd Duizend mensen in het statuut langdurig zieke. Een hoofdreden lijkt dat het nieuwe woord Werkbaar Werk veel en veel te laat is ‘uitgevonden’. Onwerkbaar werk is al een hele tijd voor velen de regel, op sluipende manier . Onwerkbaar werk moeten meemaken, dat maakt mensen haatdragend, wraaklustig en destructief. Vandaag komen creatieve analisten zoals historicus Rutger Bregman met voorstellen de kinderen meer te laten spelen. Dat is terecht, maar die kritiek moet uitgebreid naar volwassen. Met onderaan een uitgebreide reactie op dit stuk van een voorname expert in de menselijke geest en in arbeidsdruk. (Ca. acht minuten leestijd).
De westerse mens is in feite een beetje een masochist die zijn fijne menselijkheid beschadigt door zich over te geven aan zijn on-werkbaar werk. Hij lost de onbewuste frustratie en boosheid wel vaak op door anderen én het Leven, de Grote Natuur te beschadigen.
De voornaamste Wet waaraan zijn – haar levenshouding & gedrag tijdens en na het werk dan ook beantwoordt, is: WRAAK! Dat vind ik niet zelf uit, dat is een stelling die de grote schrijver Kurt Vonnegut suggereert in een van zijn werken.
Immers, die mens die zich gekweld voelt, en die zichzelf bijgevolg ook (op subtiele manieren) pijn doet, zijn fijnzinnige menselijkheid beschadigd, verstikt, zijn fijne zielskwaliteiten kapot maakt, gaat vinden dat hij dat kapot gemaakt worden mag verhalen op anderen en op Moeder Natuur. Door bijvoorbeeld in ‘suv’ automobielen rond te rijden zonder nadenken, door à volonté vliegtuigreizen te maken, door afvalfraude, door brandstichting van afvalbakjes (eindejaar zeventien in Brussel), door auto’s in brand te steken (honderden gevallen in de Banlieus in Franse steden, was het in 2005?)…
Zowel rijden als andere activiteiten die enkel kunnen doorgaan indien met een saus uiterst giftige, verbrande petrol opgediend. Vonnegut wijst slim op een veel voorkomende verslaving die bijna nooit wordt gekend en benoemd: die aan olie.
En hier houdt het lichtjes wraakzuchtig gekleurd misbruik niet op. Ook een waaier aan geweld naar medemensen, is als in en land van blinden, vrij vaak ‘aanvaard’.
Van ondankbaarheid naar de kok, beledigingen naar de ober en de juf, seksueel misbruik in de competitieve sport, thuis, op het werk, in de media… pesterijen allerhande, teveel aanrekenen in de garage…
Is het niet zo dat het volgende speelt? Mensen nemen wraak voor hun verloren, gestolen, opgeofferde humaniteit & harmonie door zich over te geven aan Overconsumptie… Dat zie ik ook in de ijdelheid die de boventoon gaat voeren in de klederdracht, voor wie het enigszins kan begaan…
En zelfs in de huiselijke kring gaat het onmenselijk, kwetsend gedrag vaak door. Het gaat om subtiele vormen van agressie. Met ruzies, verkrachtingen in het gezin, of gewoon onmenselijk stom zwijgend naast elkaar bij de schermen zitten… Tot op een dag bij sommigen de vruchten van die Vervreemding plots openbarsten, zoals in coma zuipen, zelfdoding bij jongeren, en een hele waaier andere gevallen van agressie en wanhoop.
De “familiedrama’s”, waarbij mensen elkaar doodmaken, zijn in die zin niet anders dan het topje van een grote, veelal onzichtbare, onbewust gehouden ijsberg!
Dit wangedrag put zijn negatieve energie vaak uit een geest van represaille, nadat elke mildheid in het hart is uitgebannen door, onder meer het wrede, genadeloze arbeidsregime. Of door structurele manieren waarop mensen zich “gebruikt” weten.
De meeste werkende mensen in onze tijd zijn een beetje verslaafd. Dat mogen we zeggen ook nadat we kennis mogen maken met ‘minder beschaafde” groepen mensen, beter gezegd, die niet door het industriële virus zijn besmet. Georganiseerde Arbeid is een van de ergste én een van de tot vandaag het minst zichtbaar gebleven Drugs en dito vorm van Verslaving.”
Tijd om ons leven te beteren…
Stefaan Hublou Solfrian V.
MMXVII
Post Scriptum
Een experten-reactie die via persoonlijke boodschap binnen liep. P. Quisquater is een geneesheer verbonden aan het Riziv, het instituut dat arbeid en gezondheid controleert, een man dagelijks uitgeputte mensen beluistert en tracht aan te moedigen:
“Zeer Geachte Heer Hublou
Heel hartelijk dank voor uw correcte toelichting van dit nieuw maatschappelijk fenomeen en mode – begrip : werkbaar werk .
Zeer hoogstaande en duidelijke analyse van het huidige Westers ( Vlaams ) werk – systeem .
Het [concept] “ werkbaar werk “ komt véél te laat voor meer dan 400 000 langdurig arbeidsongeschikten, mensen met leefloon , … .
Bijna 33 % van de 21 – 65 jarigen heeft in 2017 geen inkomen uit werk ( leefloon , RVA , arbeidsongeschikt RIZIV … )
Er is dus inderdaad iets ernstig verkeerd met ons systeem van arbeid of “ on- werkbaar werk “.
Met de Combinatie werk – gezin enz Gevolg : Wij en vooral onze jeugd nemen inderdaad steeds meer en meer wraak ;
Wraak op Moeder Natuur, wraak op onze familie, wraak op onze eigen gezondheid .
Sommigen noemen dit masochisme en zelfdestructie, automutilatie, suïcide en suïcidaal gedrag, roekeloos autorijden,gokken , binge drinking enz … .
Destructie en zelfdestructie
De Geschiedenis herhaalt zich keer op keer .
Wat zou toch de oorzaak kunnen zijn ?
Misschien is er een ( deel van ) het antwoord te vinden in de theorieën en ideeën van Erich Fromm ? Bvb in zijn boek : “ ANGST VOOR DE VRIJHEID “ ?
——————————————————————————————-
Biografie van Erich Fromm
Fromm werd in 1900 in Duitsland geboren in een orthodox-joods gezin, studeerde psychologie, sociale psychologie en filosofie. Emigreerde naar de VS in 1934, verhuisde in 1950 naar Mexico ten behoeve van de gezondheid van zijn vrouw, en in 1974 naar Zwitserland, waar hij stierf in 1980.
De angst voor vrijheid
Fromm analyseert het begrip vrijheid in zijn psychologische betekenis.
Alle mensen koesteren een diep verlangen naar vrijheid, maar paradoxaal genoeg zijn ze tegelijk ook bang voor die vrijheid.
De evolutie en de geschiedenis hebben ons tot vrije autonome individuen gemaakt, die eigen keuzen kunnen maken.
En sinds de Renaissance is ook ons bewustzijn veranderd.
De mens is psychologisch meer zichzelf geworden.
Fromm noemt dat proces ‘individuatie’, een term die hij aan Jung ontleende.
(In andere boeken gebruikt hij ook wel de term ‘individualisatie’)
Die individuatie laat zich aardig herkennen in het kind dat zich in zijn groei ontdoet van zijn primaire bindingen met zijn opvoeders, en uitgroeit tot een volwassene.
En ook als volwassene kan die individuatie doorgaan.
(Zie mijn artikel over Het spectrum van ons bewustzijn)
Die drang naar vrijheid ligt diep in ons verankerd.
Onze intuïtie zegt ons dat ons denken, voelen en willen in wezen vrij zijn,
dat wij alleen zelf onze gedachten en gevoelens naar believen kunnen vormen en sturen.
Maar dan komt Fromm met zijn historische analyse, die ons leert dat de praktijk weerbarstig is.
In de Middeleeuwen beperkten de begrenzingen in maatschappelijke klassen en de gilden bijvoorbeeld die vrijheid, maar ze leverden wél ook veiligheid en steun.
De mensen hoorden ergens bij. Na de Renaissance kwam de mens los van de feodale structuren en gildeverbanden. Hij werd politiek en economisch meer zelfstandig en vrij. Maar werd ook minder beschermd dan vroeger.
Hij werd op zichzelf teruggeworpen en moest zelf zijn weg zoeken in het opkomend kapitalisme, met weinig winnaars en veel verliezers.
Zijn vrijheid werkte beangstigend, want zelfs zijn levensonderhoud was minder zeker geworden. Het gaf de gemiddelde mens een onzeker en machteloos gevoel.
We vinden dat o.a. weerspiegeld in de theologieën van Luther en Calvijn.
Daarin is de mens onzeker, zondig en angstig, en voor zijn heil afhankelijk van een buiten hem gelegen God. Dat proces van individuatie maakte alleen een elite sterker.
De gemiddelde mens voelde zich door de nieuw gewonnen vrijheid verzwakt.
Zijn vrijheid had hem niets positiefs opgeleverd, zeker geen geluk. Het leek wel of hij de vrijheid niet aankon. In de 19e en 20e eeuw werd dat probleem alleen maar nijpender. Hij werd in theorie steeds vrijer door economische en technologische ontwikkelingen.
Maar hij vervreemdde van zijn arbeid, voelde zich een te verwaarlozen radertje in het geheel, buitengesloten en nietswaardig, speelbal van een wereld waar hij niet meer scheen bij te horen.
Psychologisch gezien resulteerde de nieuwe ‘vrijheid’ van de mens in eenzaamheid, isolement en angst.
En angst doet rare dingen met een mens.
De mens wil zich koste wat kost ervan bevrijden. Als er geen echte oplossing is, dan wil hij de angst verdringen met een pseudo-oplossing, voor desnoods tijdelijk soelaas.
Hoe hij dat doet, hangt volgens Fromm af van zijn karakterstructuur. De drie ontsnappingsmogelijkheden zijn dan:
Autoritairisme
Een veel voorkomende vlucht is in het zgn. ‘autoritaire karakter’
Autoritair niet in de zin dat het individu voor zichzelf uit is op macht of anderen wil overheersen, maar in de zin dat het individu met macht gepreoccupeerd is.
Het houdt van een sterk gezag, omdat dat van buitenaf de gevoelens van zekerheid levert die het individu ontbeert. En het maakt niet uit of men die gevoelens krijgt door uitoefening ván of onderwerping áán gezag. Als het gevoel van isolement maar verdrongen wordt.
Die onderwerping vindt plaats aan personen en/of instellingen, maar evenzeer aan fundamentalistische religies en ideologieën. Als een van de meest schrijnende voorbeelden van deze ‘sado-masochistische’ tendens noemt Fromm de opkomst van het nationaal-socialisme in Duitsland toen hij zijn eerste boek schreef. Hij wilde begrijpen hoe het kan dat een heel volk zo gemakkelijk een vrijheid prijsgeeft die het eerder moeizaam had verworven.
Destructivisme
Een ander mechanisme als pseudo-oplossing is destructivisme.
Weinig mensen kiezen daarvoor omdat ze weten dat het geen echte oplossing biedt,
maar in extreme gevallen ziet de psyche soms geen andere uitweg dan de boel kort en klein slaan.
Conformisme
Maar het meest voorkomende mechanisme is wel het conformisme.
De conformistische mens durft niet alléén te staan, geen sterk afwijkende mening te hebben,
of iets anders te willen dan de mensen waar hij mee leeft.
Hij past zich liever aan bij de wereld om hem heen, want dan word je geaccepteerd en sta je niet meer alleen.
Dat is niet best voor de samenleving, want juist door gewetensvolle daden en onafhankelijk en creatief denken van individuen wordt een cultuur op hoger plan gebracht.
Die tendens van de mens om zich over te geven aan de wil en opvattingen van anderen zien we niet alleen in het maatschappelijk leven, maar ook in het persoonlijke leven.
Een liefdesrelatie kan zo ontaarden in een afhankelijkheidsrelatie, ten koste van de geestelijke groei en vrijheid van de afhankelijke partner.
Liefde kan dan frustratie en zelfs wanhoop of haat worden.
Geen vicieuze cirkel
Het boek beschrijft een cirkelgang: bevrijding van primaire bindingen — verlies van zekerheid — nieuwe zekerheid in ruil voor nieuwe horigheid. Fromm is overtuigd dat het geen vicieuze cirkel is en dat de mens vrij en toch niet eenzaam kan zijn, kritisch en toch niet vertwijfeld, onafhankelijk en toch integraal deel van de mensheid.
Door zelfverwerkelijking, ontplooiing van alles wat de mens in zich heeft. Een voornaam ingrediënt ervan is spontaniteit, naar zijn mening een van de moeilijkste problemen van de psychologie.
Als voorbeelden van mensen die spontaan zijn, wier denken, voelen en handelen uitdrukking van hun Zelf zijn, noemt hij echte kunstenaars en enkele filosofen en wetenschappers.
En uiteraard ook personen die wel spontaniteit bezitten, maar niet het vermogen om zich uit te drukken.
Liefde is er de voornaamste component van.
Niet als een zich oplossen in een andere persoon, maar als een activiteit die leidt tot eenheid zonder verlies van individualiteit.
De Times rekent het boek De angst voor de vrijheid
mijns inziens terecht tot de honderd belangrijkste werken van de 20e eeuw”.
————————————————————————————————————
Stef Hublou Solfrian
Creative Commons van toepassing.
Citeren enkel met bronvermelding (schrijver en site) en zonder wijzigingen
