Nog geen twee weken na de algemene staking voor meer koopkracht ligt er een interprofessioneel ontwerpakkoord op tafel. Kan je daar de sporen in terug vinden van de toch wel indrukwekkende staking? Toch wel, de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven ging opnieuw aan het cijferen en puurde 0,3 procent meer opslag uit de strenge contouren van de loonnormwet. Die 1,1 procent ruimte voor loonopslag haalde het ontwerpakkoord. Daarnaast kunnen werknemers ook rekenen op een hogere tussenkomst van de werkgever voor hun trein-, tram- en busticket.
Voor het eerst sinds 2008 gaat ook het minimumloon omhoog. Met diezelfde 1,1 procent, maar de vakbonden stuurden aan op een inhaaloperatie (het ABVV lanceerde zelfs een campagne voor een uurloon van 14 euro, een pak meer dan het huidige 9,69 euro). De kloof tussen mensen die aan een minimumloon werken en de andere werknemers blijft de komende twee jaar dus minstens even groot.
Via het ontwerpakkoord morrelen de vakbonden ook aan enkele beslissingen uit de arbeidsdeal van de regering-Michel. SWT (het vroegere brugpensioen) voor bedrijven die herstructureren kan dit jaar nog vanaf 58. Pas vanaf eind 2020 zou die minimumleeftijd verhoogd worden tot 60. In de arbeidsdeal was sprake van 59 dit jaar en 60 volgend jaar.
Mensen met een zeer lange loopbaan of een zwaar beroep kunnen nog tot half 2021 met brugpensioen op 59. Diezelfde groepen kunnen ook blijven gebruikmaken van de landingsbanen. Vanaf 55 jaar kunnen zij kiezen voor een viervijfdestelsel met een toepassing van de RVA. Vanaf 57 jaar kan dat halftijds. De regering had de minimumleeftijd voor die eindeloopbaanregelingen gebracht op 60 jaar. Het is meteen de enige maatregel waar geen houdbaarheidsdatum werd opgeplakt. Bij alle andere afspraken is er enkel sprake van uitstel van executie.
Niet verdedigen
De komende maand gaat de achterban van de vakbonden stemmen over het ontwerpakkoord. Alleen de liberale vakbond gaat het akkoord verdedigen. Het ABVV gaat de tekst voorleggen, maar niet verdedigen. Het ACV houdt het bij ‘toelichten en informeren’.
In de tekst staat verder één opmerkelijk zinnetje. Het ontwerpakkoord moet leiden tot ‘sereniteit en sociale rust in de sectoren en de bedrijven’. Het wijst er meteen op dat de werkgevers wel degelijk geschrokken zijn van het enthousiasme waarmee veel werknemers twee weken geleden het werk neerlegden. Zonder interprofessioneel akkoord kan in elke sector en in elk bedrijf afzonderlijk de strijd voor meer loon losbarsten.
Bij busbouwer Van Hool is het al zover. Daar moest zelfs een bezoek van het koningspaar worden afgeblazen. Normaal hadden koning Filip en koningin Mathilde daar vandaag handjes moeten schudden, maar een staking die nu al twee weken aansleept, dwarsboomde die plannen. De onrust begon toen de directie de gegeerde werknemers van de dienst na verkoop een loonsverhoging van 1 euro per uur schonk. Dat moest op de krappe arbeidsmarkt voor technisch personeel de leegloop tegenhouden. Toen het nieuws van de loonsverhoging de rest van het personeel bereikte, legde die meteen voor drie dagen het werk neer. Omdat de directie niet inging op hun looneisen gingen de vakbonden over tot een ‘salami-staking’ waarbij telkens een deel van de productie stokt.
In gelijkaardige metaalbedrijven in Nederland weten de werkgevers ondertussen ook hoe laat het is. Na een maandenlange stakingsgolf bij Fokker, VDL Nedcar, ASML, DAF en tal van andere metaalbedrijven gingen de werkgevers overstag. De werknemers krijgen de komende twaalf maanden een loonsverhoging in drie stappen. Vanaf 1 februari komt er met terugwerkende kracht 3,5 procent bij. In augustus en begin 2020 komt daar nog eens respectievelijk 58 en 116 euro bruto per maand bij. Oudere werknemers krijgen ook recht op een kortere werkweek met beperkt loonverlies en volledig behoud van hun pensioenrechten.
Sereniteit?
Of dit ontwerpakkoord zal zorgen voor de ‘sereniteit en sociale rust’ waar de werkgevers op hopen, valt nog te bezien. Zeker is dat de vakbonden ook na de succesvolle staking met een loonnormwet zitten die elke serieuze loonsverhoging uitsluit. De lonen en de belastingen en sociale bijdragen die daarop worden betaald zijn nu nog goed voor 59 procent van het bbp. Dat is maar liefst 7 procent minder dan in 1981. Van de geproduceerde koek in België gaat er dus een steeds kleiner deel naar de werknemers. Dit akkoord zorgt daarbij niet voor een trendbreuk.
Op termijn dreigt dat de sociale onrust net groter te maken. Sommige vertegenwoordigers uit werkgeverskringen beginnen dat te beseffen. In De Tijd zei Koen De Leus, hoofdeconoom van BNP Paribas Fortis dit weekend: “Het kapitalisme bereikt zijn limieten. Mensen zullen er niet meer in geloven en we dreigen een tegenbeweging te krijgen waarbij het kapitaal en de hoogste inkomens zeer zwaar worden belast, wat de economie dreigt te schaden. Bij de Amerikaanse Democraten gaan al stemmen op om de hoogste inkomens aan een belasting van 70 procent te onderwerpen.”
Die tegenbeweging komt er aan. Soms dragen de deelnemers ervan een geel hesje zoals in Frankrijk of een traditioneel rood, groen of blauw hesje zoals bij Van Hool. Voor hun doen zijn de werkgevers na de staking bijzonder snel akkoord gegaan met enkele minimale eisen van de vakbonden. Nadat ze vier jaar in een zetel zaten dankzij de regering-Michel is dat een kleine trendbreuk. Maar of ze daarmee de komst van de tegenbeweging voor onbepaalde tijd uitstellen, is zeer onzeker.
