Onschuldig a.u.b.

De laatste dagen word ons land opgeschrikt door verontrustend nieuws. Verontrustend, terwijl de meeste mensen u zullen vertellen dat dit helemaal geen slecht nieuws is. Sta mij toe u even uit te leggen hoe onze rechtstaat werkt en hoe hij zou moeten werken.

Hoe het werkt:

U wordt verdacht van een misdrijf. De politie behandeld u op voorhand als een crimineel (waar rook is, is immers ook vuur). Dat is begrijpelijk, doch niet logisch. Begrijpelijk omdat de politie een pluim krijgt wanneer ze u “pakken”. Een flik wordt niet beloond om aan te tonen dat er géén bewijzen zijn, wel integendeel. Hij wordt beloond om iets te vinden. Sommigen durven daar héél ver in gaan. Ontmoetingen met onze blauwe vrienden kunnen zo heel intimiderend worden.

Gaat het om een serieus misdrijf dan komt de Procureur des Konings erbij kijken (ofte de P.K.). Hij kan onderzoeksdaden verrichten die geen inbreuken leveren op uw grondrechten (rechten gewaarborgd in de Grondwet). In sommige gevallen kan dat echter wel (wanneer u op heterdaad is betrapt). In elk geval vertegenwoordigt de P.K. de maatschappij. Dat is niet de Staat, noch de Natie. De maatschappij. U en ik, uw buur, uw vader, nicht, collega, baas, … En om de een of andere reden zijn ze erop uit u te pakken. De maatschappij wil uw vel! Ook de P.K. zit te vaak in de mentaliteit dat waar rook, ook wel vuur zal zijn. Het doel heiligt soms te vaak de middelen.

Hoe het zou moeten werken:

Dit is veel eenvoudiger en sneller uitgelegd. Het is samen te vatten in de zin: het vermoeden van onschuld. Politie en P.K. zouden ervan moeten uitgaan dat u beticht wordt, maar dat u onschuldig bent zolang er niks gevonden is. De omgekeerde bewijslast (waarbij u zelf uw onschuld moet bewijzen zoals in fiscale zaken) wordt vaker en vaker gehanteerd.

1. EEN PROCEDURESLAG

Laatst mocht men in De Standaard aankondigen dat de nietigheidsverklaringen bij procedurefouten aangepast wordt. Het volk (de maatschappij?) is van gedacht dat vele criminelen op basis daarvan vrijgesproken worden. Maar wat is dat nu eigenlijk zo’n nietigheid en waarom bestaat ze?

Zoals eerder gezegd zijn de blauwe vrienden, onder leiding van de P.K., er vaak op uit iemand te pakken. Intimidatie is daaraan niet vreemd. Een beetje druk op de ketel, zoals wordt gezegd. Dat is helemaal niet erg, zal u denken, tenzij u daar zelf zit en u heeft daadwerkelijk niks gedaan. Een huiszoeking is een inbreuk op uw privéleven. Onbekenden komen niet gewoon binnen, ze komen ook alle kasten inkijken, uw computer inkijken, welke websites u bekijkt, welke boeken u leest, …
Het vermoeden van onschuld zorgt ervoor dat zo’n huiszoeking eigenlijk bij iemand gebeurt die onschuldig is (onschuldig zolang iemand niet veroordeeld is) maar waarvan men wel zegt dat er heel wat bezwaren bestaan tegen die onschuld. Vermoedelijke bewijzen zeg maar. Omdat een inbreuk op de ziel van uw privé-leven (huiszoeking) niet lichtzinnig op te vatten is moet zoiets met grote zorg gedaan worden.
Is er, anders gezegd, wel héél goed nagedacht over deze huiszoeking en wát zoeken we daar nu eigenlijk? Om ervoor te zorgen dat dit gebeurt moet een Onderzoeksrechter (een onafhankelijke rechter belast met het onderzoek) uitmaken of de huiszoeking doorgaat of niet. Als hij zijn handtekening vergeet is de huiszoeking nietig. Zonder handtekening kunnen we niet zeggen of hij het wel goedkeurde. Vergeet hij zijn zegel erop te plaatsen maar is de handtekening wél aanwezig dan is de huiszoeking NIET nietig. Er is hier dus geen sprake van overbodige kommaneukerij.

Het is frappant dat de meeste mensen het niet ok vinden dat een contract geldig is zonder hun handtekening (geen handtekening = niet goedgekeurd); maar dat ze voor een inbreuk op het privé-leven van iemand het wel ok vinden dat er niet bewezen wordt dat een Onderzoeksrechter zich akkoord verklaarde. Tenzij u natuurlijk die persoon bent die misschien wel eens onschuldig zou kunnen zijn.

De reden van de nietigheid van zo’n procedure is duidelijk. De rechter die over de schuld of onschuld van iemand oordeelt gaat na of de onderzoekers (bv. gerechtelijke politie) niet lichtzinnig te werk zijn gegaan. Zelfs als ze bewijzen hebben gevonden maar ze respecteren de procedure niet, moet de rechter in de frappantste gevallen (de regels dienaangaande zijn versoepeld sinds de Antigoonrechtspraak) de bewijzen negeren. Hij krijgt ze niet eens te zien omdat ze uit het dossier verwijderd worden. Waarom zouden we zoiets doen als er bewijzen gevonden zijn?
Stel dat we dat niet zo zwaar zouden bestraffen dan kan de politie uw huis binnenkomen zonder zo’n Onderzoeksrechter zijn toestemming om u te “pakken”. Blijken ze achteraf fout te zijn is er niks aan het handje voor Justitie; maar uw privé-leven is wel zwaar geschonden geweest. De nietigheid van zo’n procedure is dus niet om een crimineel te beschermen maar wél om te eisen dat het Justitie-apparaat de regels van de democratie en rechtstaat respecteert. Het vermoeden van onschuld; weet u wel?
Wanneer politici beginnen te dwepen met populisme om deze regels te versoepelen word ik bang. Bang omdat ik wél onschuldig ben… Wanneer dus zo’n nietigheid wordt uitgesproken (en de rechters doen dat niet graag) is dat zodat ú straks van uw vrijheid kan genieten wanneer iemand met zijn vinger naar ú wijst. Laats ons de heksenjachten van weleer niet terug invoeren.

2. SCHULDIG TOT ONSCHULD BEWEZEN

Het tweede dat mij verontrust, naast de onlangs aangekondigde versoepeling van nietigheden bij procedure, zijn de verklaringen van P.K. DAMS (Antwerpen) in De Standaard van 12 en 13/01 . In een door hem gegeven interview is het duidelijk dat hij een P.K. is die mensen wil “pakken”. Dat hij daarbij onomwonden zegt dat hij “problematische gezinnen zal opvolgen tot achter de voordeur, figuurlijk inbreken in hun privé-leven” dan valt mijn mond open van verbazing. Staatsgevaarlijk vind ik zoiets. Dat een man als DAMS het ok vindt dat mensen ronduit lastiggevallen wordt omdat hij denkt dat er iets aan de hand is gaat in tegen elk idee van de rechtstaat. In hetzelfde interview redeneert de P.K. even voort: “Dit betekent niet noodzakelijk dat iemand onschuldig is, het betekent dat wij zijn schuld niet kunnen hard maken”.

Laat dat nu even de kern zijn de rechtstaat. Zolang men uw schuld niet kan “hard maken” (en onder hard maken verstaat u het beste: bewijzen) bent u dus onschuldig. Het gedacht dat dhr. DAMS procureur is en er anders over nadenkt doet mij huiveren. Zo gaat het in een democratie; u is onschuldig OMDAT niemand kan bewijzen (ofte hard maken) dat u schuldig bent.

Als we afwijken van deze manier van denken kunnen we net zo goed zeggen: “Het betekent niet noodzakelijk dat de aarde plat is, het betekent gewoon dat we dat niet kunnen bewijzen”. Als u niet kan bewijzen dat de aarde plat is, is ze rond. In wetenschappelijke kringen bestaat deze techniek al veel langer. We zeggen niet dat we dé waarheid in pacht hebben, maar zolang we niets anders kunnen bewijzen moet we verderdoen met wat we wél hebben. We proberen zo dicht mogelijk tegen de waarheid aan te leunen. Tot op het moment dat we nieuwe bewijzen hebben. Er is geen buitenaards leven zolang het niet bewezen is. Komen er morgen bewijzen dat er waarschijnlijk wél buitenaards leven is, moeten we dat verder onderzoeken tot op het moment dat de balans naar de ene of andere kant overhelt. De balans hangt in een wetenschappelijke ratio steeds naar de kant van de bewijzen. In een rechtstaat ook. Aangevuld met het vermoeden van onschuld (gelukkig maar) betekent een gebrek aan bewijzen gewoonweg onschuld. Dat dhr. DAMS iets niet hard kan maken betekent dus wel degelijk onschuld.

3. LASS UNS AUSPLAUDERN

P.K. DAMS laat het daar niet bij. Hij vind dat, wanneer uw buur met een té mooie auto op de oprit staat, u hem ook maar aan moet geven. Technisch gesproken is zwart werk illegaal. Wat u daaruit verdient is ook illegaal. Gaat u even bijklussen bij uw vader of zoon en beslist die u daarvoor te vergoeden waardoor u toch maar weer die mooie auto kan kopen; dan wordt u aangegeven en weg is de auto. Niet alle “illegaal” geld is drugsgeld of bloedgeld.

Dit soort mentaliteit waarbij u maar de buurt in moet kijken schept zelfs tussen buren argwaan. Waar dhr. DAMS wil dat we een maatschappij willen zonder kleine criminaliteit, vindt hij het sociaal bindmiddel van onze maatschappij maar een kleine opoffering. Dat mensen elkaar niet meer gaan vertrouwen is dan maar het ei dat moet breken voor het omelet.

Ik vind dat dhr. DAMS daarentegen meer zou moeten pleiten voor een maatschappij waar mensen elkaar kennen. Vooroordelen worden zo verkleind en als u Ahmed wat beter kent wéét u gewoon waar zijn auto vandaan komt… Dan hoeft u het niet meer te verklikken bij de politie. Misschien zal u hem dan ook meteen toevertrouwen hoe het komt dat u zo’n grote televisie in huis hebt of waarmee u net dat ene reisje naar Schotland mee betaald heeft…

Aan dhr. DAMS zou ik willen zeggen: u mag dan wel de maatschappij vertegenwoordigen, u heeft ze nog niet helemaal begrepen…