Bron: YouTube
Europa, Economie, Politiek -

Onderwijsstaking Polen: “Na de politie beseften veel leerkrachten dat het nu onze beurt was”

Je moet maar durven. Op het moment dat leerlingen aan hun examens beginnen, leggen duizenden Poolse leerkrachten en ander onderwijspersoneel het werk neer voor onbepaalde duur. Voor de ene is dit een reden om de stakende leerkrachten extra te beschimpen, voor anderen een aanzet om na te gaan wat deze mensen drijft. Want leerkrachten over heel de wereld weten dat als hun collega’s zo massaal het werk neerleggen op zo’n belangrijk moment, er iets grondig mis is in het Poolse onderwijs.

vrijdag 12 april 2019 15:05
Spread the love

“Om de staking te begrijpen moet je rekening houden met de economische en sociale situatie in Polen”, zegt Fabian Szóstkiewicz. Hij is een stakende leraar Engels in Olecko, een stadje van 18.000 inwoners in het noordoosten van Polen. “Het belangrijkste probleem voor ons is dat wij weinig verdienen.” Daarom zijn ze sinds maandag 8 april in staking.

Trickle down?




In tegenstelling tot de meeste Europese landen zet de Poolse economie al jaren sterke groeicijfers neer, soms tot boven de 5 procent. In economische kringen wordt Polen daarom beschouwd als een succesverhaal. Verschillende economen gewagen zelfs van een Poolse ‘tijgereconomie’ (naar analogie met de grote groei van ‘Aziatische Tijgers’ zoals Zuid-Korea, Singapore en Taiwan eind 20e eeuw). Het land slaagt er inderdaad in om industrie aan te trekken. Recent nog kondigde Unilever aan zijn fabriek in Brussel te sluiten en de activiteiten naar Polen te verhuizen om zo haar Europese theeproductie in Katowice te centraliseren. 

Volgens de liberalen van Open Vld en N-VA zal na economische groei de rijkdom van boven naar onder druppelen zodat iedereen hiervan profiteert. Het Poolse geval is nochtans het zoveelste bewijs van het tegendeel. Hier leidt economische groei helemaal niet automatisch via marktmechanismen tot eerlijke lonen. Volgens het World Inequality Database is Polen het meest ongelijke land van de EU. Zelfs in heel Europa is de ongelijkheid enkel in Turkije en Rusland nog erger.

Grafieken tonen vanaf 1990, na de herintroductie van het kapitalisme, een steile klim voor het inkomensaandeel van de allerrijksten. (1) De sterke groei komt er vooral doordat veel bedrijven Polen met zijn centrale ligging gebruiken als exportplatform naar de rijkere West-Europese landen, in de eerste plaats Duitsland. De investeringen komen in belangrijke mate door de lage arbeidskosten, 10,1 euro per uur tegenover een EU-gemiddelde van 27,4 euro. (2) De grootste onderwijsstaking sinds de val van de stalinistische dictatuur in 1989 speelt zich af tegen deze sociaal-economische achtergrond.

Voorbereid én massaal

Net zoals in België stijgt het loon van leerkrachten volgens een aantal schalen. Het nettoloon varieert van 1.800 tot 3.000 z?oty per maand, dat is van 420 tot 700 euro. (3) “Wij staan 18 uur per week voor de klas en worden alleen daarvoor betaald”, legt Fabian uit. “De rest van ons werk, zoals testen verbeteren, contact met de ouders, schooluitstappen, lesvoorbereidingen, personeelsvergaderingen enzovoort, is vrijwilligerswerk. Net daarom hebben wij zo’n laag loon.”

“De staking wordt georganiseerd door ZNP, de oudste en grootste onderwijsvakbond in Polen. Om legaal te mogen staken, moest elke school een peiling houden waarbij meer dan 50 procent van de stemmen voor een staking diende te zijn. Niet alleen leerkrachten ook ander personeel mocht deelnemen. En je moet geen vakbondslid zijn.”

Ondanks die hindernissen was het enthousiasme groot. “75 procent van de scholen neemt deel aan de staking. In sommige scholen zelfs 100 procent van de leerkrachten, in andere minder”, vervolgt Fabian.

Volgens VRT NWS correspondent Marc Peirs “gaat een golf van stakingen door Polen razen. 600.000 leerkrachten nemen deel, al dagenlang lopen die rond met badges voor ‘Strajk’, zoals het Poolse woord voor staking is. Er hangen affiches in de scholen, kortom het is én goed voorbereid én massaal.” (4)

Die indrukwekkende omvang is grafisch mooi af te lezen aan de kaart met stakingscomités. De eerste stelt hun aantal op zondag 17 maart voor, de laatste die van zaterdag 30 maart. (5) Er zijn ook scholieren die hun leerkrachten steunen. (6) 




De voornaamste eis is een hoger loon. ZNP wil een onmiddellijke opslag van 1.000 z?oty, zo’n 233 euro, ingaand vanaf volgende maand. De regering van de rechts-nationalistische partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) wilde zeker in dit verkiezingsjaar wel wat toegeven aan de druk. Tot zondagavond bleven ze onderhandelen met de vakbonden maar ze beloofden slechts een loonstijging van 15 procent op termijn in plaats van de gevraagde 30 procent onmiddellijk.

Bovendien zouden leerkrachten dan 24 uren les moeten geven in plaats van 18. “Daardoor zou 30 procent van de leerkrachten ontslagen worden”, merkt Fabian op. Daarom besloten twee vakbonden dat ze lang genoeg hadden onderhandeld zonder een rechtvaardig resultaat en dat de staking dus door zou gaan.

“Ze hebben ons verraden”

Wie wel ingaat op het voorstel van de regering, is de legendarische vakbond Solidarno??. Ryszard Proksa, de leider van hun onderwijsvakbond, tekende het aanbod. In het Westen zijn ze nog steeds befaamd omwille van hun heldhaftige stakingen tegen de stalinistische dictatuur. In Polen zelf zijn ze allang veel van hun pluimen verloren, onder meer omdat ze erg nauw aanleunen bij de rechtse PiS.

Ryszard Proksa bijvoorbeeld is niet alleen vakbondsleider, hij is ook verkozene voor PiS. Vakbond en partij vinden elkaar in een ophemeling van het nationale verleden en een virulent anticommunisme dat zich uitspreekt tegen alles wat links is.

Zo wordt S?awomir Broniarz, de leider van ZNP, beladen met alle zonden van Israël. (7) De houding van de Solidarno??-leiding in deze strijd lijkt een volgende nagel aan hun doodskist.

Fabian is ferm in zijn oordeel. “Eenvoudig gezegd: ze hebben ons verraden. Veel mensen hebben deze vakbond verlaten en zijn woest op hun leiding.” Solidarno?? blijkt nu een van de belangrijkste krachten die PiS in het zadel wil houden, samen met de katholieke kerk die zich eveneens uitsprak tegen de staking. “Priesters en nonnen die godsdienst geven, mogen niet meestaken”, zegt Fabian.

Kerk, vakbondsleiders en ook media worden dus gemobiliseerd om de staking te breken. De regering is immers beducht voor een kettingreactie, want het onderwijspersoneel haalde zijn mosterd ook bij andere ambtenaren.

“Een aantal maanden geleden eisten de politieagenten hogere lonen van de overheid (ook 1.000 z?oty). Toen de regering dit weigerde, startten de agenten met zich ziek te melden. Ongeveer 70 procent was ‘ziek’, waardoor PiS akkoord ging om hen het geld te betalen. Daarna beseften veel leerkrachten dat het nu onze beurt was.”

Aangezien veel Poolse arbeiders, bedienden en ambtenaren zuchten onder zwaar werk voor weinig loon, kan een geslaagde onderwijsstaking nog andere categorieën op ideeën brengen. “Leerkrachten zijn met hun 600.000 de grootste groep werknemers in Polen”, benadrukt Fabian.

Het Poolse economische ‘succesverhaal’ was tot nu toe eigenlijk enkel een succes voor de Poolse rijken en voor de aandeelhouders van multinationals. Om hun faire deel van de geproduceerde welvaart te verwerven, willen leerkrachten niet langer wachten tot er via marktmechanismen eventueel wat centen naar onder druppelen. Dat ze zich massaal organiseren om een eerlijke verloning af te dwingen, zal het establishment niet enkel budgettaire zorgen baren. Want als mensen hun geloof in de markt verliezen, wat volgt er dan?

 

Wim Benda, bestuurslid ACOD Onderwijs Antwerpen/Kempen, in eigen naam

Met dank aan Gregory Demeyere, ABVV-afgevaardigde bij McBride, om mij in contact te brengen met zijn schoonbroer Fabian.

 

Bronnen:

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!