Foto Luc Janssens
Opinie, Nieuws, Samenleving, Politiek, België, Onderwijs, OESO, Uit de marge, Onderwijshervorming - Robert Crivit, Jeroen Robbe

Onderwijshervorming? Versterk de leerkracht!

In de onderwijsdiscussie hoort men zelden de stem van kinderen en jongeren onderaan de waterval. De organisatie 'Uit De Marge', steunpunt voor jeugdwerk met maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren, pleit voor de versterking van de opleiding en de ondersteuning van leerkrachten, in het belang van zowel de leerkrachten als van de jongeren uit kwetsbare groepen.

dinsdag 4 september 2012 15:11
Spread the love

Het is een bekend fenomeen: jongeren gaan minder graag naar school naarmate ze ouder worden: waar 37 procent van de 11-jarigen – toch al een minderheid – graag naar school gaat, is dat bij de 15-jarigen nog maar 13 procent. Ongeveer 1 op de 7 jongeren verlaat de school zonder diploma. Elk jaar groeit het aantal kinderen in het buitengewoon onderwijs.

Dan is er nog de schoolse achterstand: 38 procent in het secundair onderwijs in Gent  of 46 procent in Antwerpen. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) signaleert dat het Vlaamse onderwijs goed scoort in wiskunde voor de toplaag maar ver onder het gemiddelde zit voor sociale ongelijkheid tussen de leerlingen. Dat is onrustwekkend: het onderwijs dreigt de sociale uitsluiting eerder te versterken dan te corrigeren.
Wat is er aan de hand en kan het anders?

Dat vroeg ‘Uit De Marge’ aan kinderen, tieners en jongeren die, omwille van een aantal risicofactoren, kwetsbaar zijn in hun relatie met maatschappelijke instituties zoals het onderwijs. Wat blijkt? Dat de relatie tussen leerkracht en jongeren van cruciaal belang is. Om die meer kansen te geven is er naast de hervorming van het secundair onderwijs wellicht ook een andere herstructurering nodig.

Voor jongeren uit maatschappelijk kwetsbare groepen is de school al te weinig een plek waar ze succeservaringen opdoen, eigen talenten ontdekken en ontwikkelen. Het watervalsysteem (waarbij kinderen na elke mislukking naar een ander ‘lager’ onderwijsniveau worden doorverwezen, van algemeen secundair naar technisch naar broeps …) is voor velen een harde realiteit.

Er bestaat blijkbaar een hardnekkig verband tussen het behoren tot een etnisch-culturele minderheid en een oriëntatie naar handels- of beroeprichtingen zonder veel perspectief op de arbeidsmarkt of tussen het opgroeien in armoede en het belanden in het buitengewoon onderwijs of het verlaten van de school zonder diploma.

De cruciale rol van de leerkracht

Of je als jongere kansen krijgt, heeft veel te maken met de leerkracht die voor je staat. Komt het tot een constructieve pedagogische relatie of niet? Jongeren noch leerkrachten kiezen vrijwillig voor elkaar. De “keuze” van de jongere voor een bepaalde school of richting is meestal het gevolg van een samenspel van externe factoren.

Ook de leerkracht kiest er niet altijd voor om in die bepaalde school of die bepaalde richting voor een onbekende groep jongeren te staan. De jongere, de ouders en de maatschappelijke omgeving moeten echter kunnen rekenen op de deskundigheid van professioneel opgeleide leerkrachten en de kwaliteit van een onderwijssysteem dat ook steun moet geven aan de leerkracht.

De relatie met de leerkrachten is dus cruciaal: zonder een goede binding stokt het leerproces. Al te dikwijls gaat het daar mis. Veel verhalen van de jongeren wijzen op een kloof tussen hun leefwereld en die van de leerkrachten.

Veel leerkrachten lijken zich niet te kunnen voorstellen in welke situatie die jongeren opgroeien. Ze lijken onbekend met de realiteit van de dagelijkse overlevingsstress in vele gezinnen. Als 140.000 kinderen in Vlaanderen opgroeien in armoede, heeft dat ook invloed binnen de school. Als het niet klikt met de leerkracht die maar blijft klagen over “tekortkomingen” zonder de “goede dingen” te “zien”, krijgen jongeren het gevoel dat de school – en bij uitbreiding de gevestigde samenleving – niets voor hen is.

Om zich goed te ontwikkelen hebben kinderen en jongeren een veilige hechting nodig met hun naaste omgeving en om iets te hebben aan de school is het nodig dat kinderen en jongeren zich veilig en aanvaard voelen bij de leerkracht.

Het goede nieuws is dat de jongeren heel graag praten over die leerkrachten waar het wel mee klikt: die vertrouwensfiguren maken het verschil tussen uitval en volhouding. Zij genieten veel respect en warme dank van leerlingen en ouders. Het gaat om leerkrachten met een breder referentiekader die niet bevooroordeeld zijn, die voeling hebben met en inzicht in de leefwereld van de jongeren en die in de les een verband weten te leggen met die leefwereld.

Engagement én opleiding

Hangt dan alles af van het engagement van de leerkracht? Er is meer. Jeugdwerkers beseffen best dat sommige jongeren erg veel energie en geduld vragen. Zelf werken zij in team, krijgen vorming en kunnen investeren in een vertrouwensrelatie met de jongeren.

Leerkrachten staan er echter alleen voor en van mentoring door meer ervaren collega’s lijkt er amper sprake. Altijd is er de druk van het schoolsysteem en de eindtermen. Velen komen onvoldoende voorbereid voor een klas te staan die al snel de stempel “moeilijk” meekrijgt. Zelf zijn ze opgeleid in het algemeen secundair onderwijs (ASO) wiens geldende normen dikwijls als “de” norm gehanteerd en wordt een lesopdracht in dat ASO een nobel streefdoel. Aan naschoolse vorming voor leerkrachten wordt daarentegen niet meer dan anderhalve dag per schooljaar besteed.

Ook leerkrachten zelf lijden onder de gevolgen van de onvoldoende investering in maatschappelijke opleiding en permanente ondersteuning op de werkvloer. Noch de leerkrachten, noch de jongeren zijn gebaat met de toename van stress, burn out, uitval en escalerende conflicten op school.

Opleiding en ondersteuning

Kan de discussie over de hervorming van het onderwijs ook aandacht besteden aan de opleiding en de ondersteuning van de leerkrachten? Dat doet niets af aan de noodzaak voor structurele bijsturingen, maar zonder de versterking van het “basisinstrument” van het onderwijs, de leerkracht, door middel van een doorgedreven opleiding en permanente omkadering dreigt elke poging tot herstructurering haar doel voorbij te schieten.
 

Robert Crivit is coördinator van Uit De Marge vzw
Jeroen Robbe is communicatiemedewerke Uit De Marge vzw

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!