Voor de uitbraak van covid-19 gingen naar schatting 75 miljoen kinderen – waarvan 39 miljoen meisjes – niet naar school als een gevolg van oorlog, geweld of natuurrampen. Dit was het tijdperk waarin we de onderwijskloof voorgoed wilden dichten, maar nu wordt die voor miljoenen kinderen weer groter. Investeren in onderwijs is nu meer dan ooit nodig.

Ook in landen waar zich humanitaire crises afspelen, hebben de afstandsregels (in sommige regio’s geldt ook een uitgaansverbod) geleid tot de sluiting van scholen. Dat betekent in veel gevallen niet enkel het verlies van onderwijs, maar het snijdt kinderen ook af van psychosociale diensten, schoolmaaltijden, hygiëne en bescherming – allemaal componenten van kwaliteitsonderwijs.

Veel van deze landen hebben te kampen met een zwakke infrastructuur, wat het op afstand leren via technologie niet mogelijk maakt. In de meeste delen van Afghanistan, in de Centraal-Afrikaanse Republiek of in Tsjaad, om er maar een paar te noemen, is digitaal leren op afstand tegenwoordig geen optie. Dit draagt verder bij aan de verbreding van de onderwijskloof. Tegelijkertijd weten we dat kwalitatief, inclusief onderwijs (SDG4) een fundamenteel doel is voor duurzame ontwikkeling en een noodzaak om alle andere SDG’s vooruit te helpen.

Kloof gedicht in 2030?

In de woorden van de voorzitter van de Algemene Vergadering van de VN, Tijjani Muhammad-Bande klinkt dat zo: “Gezien het belang van onderwijs voor het bereiken van de doelstellingen van de Agenda 2030, moeten we ervoor zorgen dat we de verstoringen die de pandemie al heeft veroorzaakt, dringend aanpakken … Terwijl het voor ontwikkelde landen vrij eenvoudig was om over te stappen op leren op afstand, was dat voor verschillende andere regeringen moeilijk of zelfs onmogelijk.”

Muhammad-Bande concludeerde: “We kunnen niet toestaan dat deze pandemie de reeds bestaande onderwijskloof verder vergroot. Ik roep u allen op [de 193 lidstaten van de VN] om samenwerking op vlak van onderwijs een sleutelelement te maken in uw reactie op deze pandemie.”

Het klopt dat we verwachten dat de gevolgen van covid-19 op het onderwijssysteem op lange termijn zichtbaar zullen zijn in landen waar tegelijk ook gewapende conflicten en gedwongen verhuizingen plaatsvinden. De schooluitval zal toenemen en daarmee ook de psychologische ondersteuning en andere beschermingsmechanismen waarvoor studenten en in veel gevallen ook leerkrachten terecht konden in hun school. Dit zal uiteindelijk ook impact hebben op de sociaaleconomische ontwikkeling en de uiteindelijke heropbouw van deze landen.

Een trigger voor actie

Een crisis, hoe gecompliceerd ook, moet eerder een trigger zijn voor onmiddellijke actie dan een reden voor vertraging. Een vroege reactie biedt grotere kansen om de impact en het risico op een groeiende kloof in het onderwijs te beperken. Zoals de voorzitter van de Algemene Vergadering van de VN het heeft benadrukt, zou onderwijs een prioriteit moeten zijn binnen de covid-19-reactie.

Dankzij de steun van de strategische donorgroep van Education Cannot Wait werd in april al een gecoördineerde en uitgebreide noodinvestering gedaan aan VN-organisaties en maatschappelijke organisaties die hen in staat moest stellen om snel onderwijsondersteuning te bieden aan kwetsbare meisjes en jongens in 26 door crisis getroffen landen.

Deze noodinvestering hield in: dat ministeries van Onderwijs in staat waren om inhaalprogramma’s en verkorte leerplannen te ontwikkelen om verlies van een heel schooljaar te voorkomen; dat er afstandsonderwijsmateriaal op kleuter-, lager en secundair niveau werd ontwikkeld; er kon worden overgegaan op thuisonderwijs en speciale programma’s voor kinderen met een handicap; een uitbreiding van radio- en televisieonderwijs; bewustmaking rond covid-19-maatregelen voor kinderen, ouders en leerkrachten; het aanleveren van ontsmettingsmiddelen voor scholen; de toegang tot verbeterde water- en hygiënefaciliteiten; psychosociale begeleiding en de doorbetaling van de lonen van leraren tijdens de crisis.

Nog 29 miljoen gezocht

Toch blijven er nog veel dringende behoeften over. Education Cannot Wait zal daarom in juni een tweede keer financiële middelen vrijmaken. Daartoe hebben we een oproep gedaan aan donoren uit de publieke en de private sector voor 50 miljoen dollar. We zijn Groot-Brittannië, Denemarken en de LEGO-Foundation enorm dankbaar voor hun snelle bijdragen, maar op het moment van dit schrijven zoeken we nog steeds 29 miljoen dollar.

Tenzij we nu investeren in onderwijs – ja, te midden van de wereldwijde covid-19-crisis – zal veel van de vooruitgang op vlak van onderwijs die al was geboekt door de gezamenlijke inspanningen van verschillende actoren en organisaties, verloren gaan. Dat kan onomkeerbare gevolgen hebben voor miljoenen meisjes en jongens. Wat ons de komende tien jaar ook overkomt, welke crises we ook tegenkomen, er is één ding dat we niet kunnen doen. We kunnen niet toelaten dat we onze vooruitgang terugschroeven en dat net tijdens het decennium van de actie, de kloof weer groter wordt.

De Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) moeten de planeet op bijna alle terreinen een stuk duurzamer maken. De Verenigde Naties legden 17 doelstellingen vast, met 2030 als deadline. SDG4 draait om onderwijs. Niet alleen moeten alle kinderen naar school tegen 2030, ze moeten ook goed scoren op basisvaardigheden als lezen en rekenen.