Een gouden ring. Dit geef je bij een speciale gelegenheid aan je geliefde vriend of vriendin. Je geeft dit als teken van liefde, van gelegenheid. Maar, je deelt tegelijkertijd een klap uit aan de wereld. Bij het afgeven van deze ring, geef je een stukje milieuvervuiling, schending van mensenrechten, bosvernieling, …en tonnen afval mee aan je geliefde.
Groen goud is een vrij recent begrip in de wereld van de fair trade. Dit artikel geeft een overzicht van bestaande initiatieven in de wereld uit de conventionele, niet-coventionele sector en de reeds bestaande internationale campagnes. Een overzicht over hoe ver we staan op de weg naar certificering.
Wat is groen goud?
Alvorens hier aan te beginnen, stellen we ons de vraag wat groen goud precies is? Hier stuitten we reeds direct op een hindernis: Er bestaat nog geen algemeen aanvaarde standaard van waar groene edelmetalen aan moet voldoen. Initiatieven bepalen hun eigen normen en certificeringregels. Wat hierin steeds terug komt zijn: respecteren van de mensenrechten, volksraadplegingen en informeren van de lokale bevolking, veilige en menswaardige arbeidsvoorwaarden, verzekeren dat bewoners hun grondgebied niet moeten verlaten, geen afvaldumping in oceanen, meren, rivieren, grond, arbeiders krijgen een eerlijke prijs voor hun metaal, winsten komen ten goede van de lokale bevolking, installeren van no-go zones voor ecologisch te gevoelige gebieden, reglementering rond gebruik van chemicaliën,.. Het ene initiatief is hier reeds vooruitstrevender in dan het andere. Goud heeft hier een ruimere betekenis, men verwijst er mee naar alle edele metalen.
De omstandigheden waar mijnbouwwerkers momenteel wereldwijd in werken zijn meestal erbarmelijk. Er zijn geen veiligheidsvoorschriften, het gaat om slecht betaalde job, kinderarbeid, vuil werk, geen bescherming, geen arbeidsrechten, …Het aantal armen wereldwijd die in de mijnbouw werken, wordt op een miljoen geschat. Nochtans is dit een zeer winstgevende zaak, althans voor de internationale bedrijven.
Initiatieven naar een meer verantwoorde mijnbouw uit de conventionele en de niet-conventionele sector
In de jaren 90 kwam er ten gevolge van het Kimberly Process en de “Blood diamonds”, dat resulteerde in een systeem van gecertificeerde diamanten, veel reactie vanuit de consument op de mijnbouw wereldwijd. Mijnbouwbedrijven vreesden een forse daling van hun omzet. Consumenten weigerden diamanten uit oorlogsgebied of regio’s waar terrorisme hoogtij vierde. Om hun imago en de diamantensector te redden, was een tegenreactie vanuit deze sector noodzakelijk en dit door middel van een officiële poging om mijnbouw meer ethisch te maken. Bovendien plaatste de oorlogen in Angola en Sierra Leone verantwoorde mijnbouw op de agenda. Voortaan was ook de conventionele sector aanwezig op het debat rond duurzame ontwikkeling. In 1999, als voorbereiding op de internationale top rond duurzame ontwikkeling in Johannesburg (2002),, verenigden 9 mijnbouwbedrijven en metaalbedrijven zich in een platform: het ICMM ( International Council on Mining and Metals). Het ICMM had als doel voor ogen standaarden te creëren voor duurzame ontwikkeling en ontwikkelde “good practices” voor het milieu en de lokale bevolking Een tweede initiatief uit de conventionele sector, was het RJC (Responsible Jewellery Council). Het RJC gaat houdt in zijn ontwikkeling van zijn standaarden met een bredere waaier rekening dan ICMM, zoals mensenrechten, arbeidsrechten, anti-corruptie… Het IRMA (Initiative for Responsible Mining Asurance), dat in 2006 werd opgericht, wil nog verder gaan en zoekt naar een systeem van onafhankelijke controle, gebaseerd op vrijwilligers, door NGO’s, middenveld, mensenrechtenorganisaties,…Het vierde initiatief komt van de retailer Wal-Mart die in 2006 uitpakt met de Love, Earth, Green Jewellery Line, waarbij het zijn eigen standaarden voor meer ethische mijnbouw formuleert. Dit laatste initiatief was een duidelijk voorbeeld van window dressing. Van uit alle kanten kwamen kritische reacties die aantoonden dat deze Line helemaal niet zo milieuvriendelijk was en mensenrechten respecteerde als Wal-Mart beweerde. Deze initiatieven moeten we echter met de grootste voorzichtigheid bekijken. Er schuilt gevaar in het feit dat de conventionele sector zelf de standaarden en de normen van verantwoorde ontginning gaat bepalen en zo de niet-conventionele sector en het middenveld een stap voor tracht te zijn.
De niet-conventionele sector heeft echter ook reeds een aantal stappen naar meer ecologisch verantwoorde ontgonnen metalen en/of eerlijke handel van deze metalen gezet. Deze initiatieven kunnen in twee gedeeld worden, we hebben degene die streven naar eerlijke handel, met een goede prijs voor de arbeiders, mensenrechten, goede werkomstandigheden, sociale rechten, duurzame ontwikkeling van regio,…tot doel en de ecologische initiatieven die enkel gericht zijn op het minimaal beschadigen van het milieu, weinig tot geen gebruik van water, aarde en bos, geen gebruik van chemicaliën, en een volledig herstel nadien eisen. Een combinatie van beide is natuurlijk ook mogelijk, en het ideale.
Het belangrijkste voorbeeld van deze combinatie is het project Oro Verde in de Choco regio op de grens met Columbia, Panama en Ecuador. Oro Verde is een coöperatie van afro-colombiaanse artisanale producenten van gecertificeerd goud en platina. Het is een initiatief van de lokale bevolking, in samenwerking met buitenlandse partners, als tegenreactie op de mijnbedrijven die zich in deze hoog biodiverse regio vestigden en hun inkomen en arbeidsomstandigheden zagen dalen. De coöporatie stelt 700 werknemers te werk over een gebied van 4500 beschermde hectare. Bij het ontginningsproces van goud en platina worden geen chemicaliën gebruikt, enkel de eeuwenoude artisanale methode. Greg Valerio neemt met Cred Jewellery een deel van hun productie af. Deze juwelier uit de UK is tot nu toe het bekendste voorbeeld. Maar ook via de Britse juweliers Fifi Bijoux , Kirsten Muenster Jewelry, Oria Jewellery, Ute Decker kan je meer verantwoorde juwelen bestellen. In Nederland is dit mogelijk via Flamingo en Wishes. Gemeenschappelijk aan deze initiatieven is dat het om individuele acties gaat, promoten recyclage van metalen, kopen en verkopen gerecycleerde juwelen via het internet en er bestaat nog maar weinig controle en nog geen overkoepelend orgaan. Ook voor de certificatie zelf, zijn er al enkele initiatieven. Green Assay ontwikkelt een systeem waarin het juweel traceerbaar is aan de hand van een code. Deze code kan ingegeven worden op het internet en geeft weer in welke mate er met mensenrechten, milieunormen, sociale rechten werd rekening gehouden bij de ontginning van het metaal voor dat juweel. Het belangrijkste initiatief is echter de standaard zero van ARM-FLO (association for responsible mining- fair trade labeling organisation). Beide platformen sloegen de handen in elkaar om een document op de markt te brengen die richtlijnen voorschrijft op 4 gebieden: milieu, sociaal, werk en economie. Op deze manier kan een juweel gecertificeerd worden. In 2009 waren de eerste ARM-FLO gecertificeerde juwelen in omloop. Opvallend blijft echter wel hun standpunt t.o.v. het gebruik van kwik en cyanide. Ze raden het gebruik af en promoten alternatieven, met Oro Verde als grote voorbeeld, maar verbieden het niet. Het belang van deze richtlijnen zit hem in het onderschrijven van de FLO, wat geldt als de autoriteit in de fair trade wereld.
Internationale campagnes. Er zijn wereldwijd reeds enkele campagnes die dit onrecht aanklagen: Clean Gold Campaign / Unearth Justice, Pure gold, take a closer look van CAFOD (Caritas international), PICA Gold Campaign,…De meest bekende en vooruitstrevende is de NO DIRTY GOLD CAMPAIGN van Earthworks en Oxfam America. Deze campagne is opgericht in 2005. Via deze campagne tracht men consument en het brede publiek bewust te maken van de impact van onverantwoorde mijnbouw. Men wil de internationale druk op de mijnbouwbedrijven en retailers verhogen zodat ze geen metalen meer op de markt brengen die geen rekening houden met milieu, omwonenden, mensenrechten en de ILOstaandaard van menswaardige arbeid niet respecteren. Men pleit niet voor een sluiting van de mijnen, wel naar aantal strenge afdwingbare reglementering. Het programma van deze campagne houdt o.a. in: persberichten, petities ondertekenen, artikels, informatiesessies, verspreiding via internet,… Ook houdt men binnen deze campagne een Valentijnscampagne. Waarin een Godzilla met bloed en gouden ring aan zijn monsterklauwen zich voor de grote juweliers in Wall Street opstelt en voorbijgangers aanspreekt over de impact van hun juweel. Opvallend aan deze campagne is dat men geen prijsverhoging van het goud in de winkel verwacht. De goudprijs swingt de laatste jaren reeds zodanig de pan uit, dat winstmarge voor de mijnbouwbedrijven kan inboeten, zodat de lokale bevolking mee van de opbrengsten geniet en deze niet aan de consument moeten doorgerekend worden. In 2007 hadden reeds 55000 mensen de petitie met de vraag naar meer verantwoord goud ondertekend.
Ook de Nederlandse Solidaridad startte dit jaar met een campagne OP WEG NAAR GOED GOUD. In navolging van de producten koffie, cacao,…die zij reeds aan de fairtrade-fairmined normen hebben onderworpen, volgt nu goud. Goud dat aan deze standaarden voldoet, zal pas later in 2011 op de markt zijn. Deze campagne richt zich voornamelijk op de bewustwording van de consument. Als de vraag naar groen goud bottom-up gestuurd wordt, zal de producent zich aanpassen. In samenwerking met juwelenontwerpster Bibi Van De Velden brengen ze het goed goud armband (in gerecycleerd messing) op de markt dat men kan kopen als steun van de campagne. Ook willen ze het recycleren van goud promoten. Breng je goud terug in omloop door het naar de juwelier te doen die het recycleert en er nieuwe juwelen van maakt. Goud is een bijzonder interessant product om te recycleren: het is voor 99,9 procent recycleerbaar, dus er is slechts een verlies op onzuiverheden van 0,1 procent.
Het gaat om een beginfase. Hier en daar beginnen initiatieven zich te groeperen, maar het grote deel blijft een persoonlijk initiatief met geen uniforme afdwingbare standaarden. Er is nood aan sensibilisering van de consument, producent en overheid, onderzoek, uniformisering… Toch kan jij reeds je steentje bijdragen door deze handige tips: Breng je oude juwelen naar de winkel en laat ze smelten tot nieuwe, koop antiek of vintagejuwelen, ondersteun campagne, vraag je juwelier naar groen goud, informeer je omgeving, koop ipv niet-verantwoorde juwelen, verantwoorde juwelen via opgegeven juweliers….
Vanuit Catapa plannen we in het voorjaar van 2012 een goudcampagne. We richten ons hier op sensibilisering van de consument, producent, retailer, juwelenontwerper,…maar ook het brede publiek. Binnenkort meer hierover. ..
