WikiLeaks lekte teksten van het Trans-Pacific Partnership (TPP), het akkoord dat de VS wil sluiten met het merendeel van de kustlanden rond de Stille Oceaan en Canada, die eruit zien alsof ze rechtstreeks van de tekentafels van multinationals vandaan komen. Zo moet de deal onder meer mogelijk maken dat bedrijven overheden aanklagen voor wetten die burgers beschermen en bedrijfswinsten in gevaar brengen.

Amerikaanse onderhandelaars wezen naar WikiLeaks voor het bemoeiljken van de onderhandelingen door geheime informatie naar buiten te brengen, maar de realiteit is anders. Uit nieuwe documenten die WikiLeaks heeft vrijgegeven, blijkt dat de onderhandelingen al langer muurvast zitten, omdat de enige winnaars in deze deal grote Amerikaanse bedrijven zijn, wat op weerstand stuit bij burgers en onderhandelaars van de andere betrokken landen.

Grote onenigheid over ingrijpend akkoord

De onderhandelingen over het akkoord, dat, eenmaal voltooid, 40 porcent van de Amerikaanse import en export moet overzien, hadden afgelopen weekend in Singapore afgerond moeten worden. Handelsovereenkomsten zoals TPP omvatten een breed scala aan regelgeving en juridische kwesties en hebben daarmee invloed op het buitenlands beleid en zelfs de binnenlandse wetgeving van de deelnemende partijen.

De TPP-onderhandelingen liepen steeds moeizamer doordat onderhandelaars van de VS teveel druk zetten op gevoelige punten, waarvan sommigen door tegenstanders volstrekt onethisch genoemd worden. Volgens de onthullingen van WikiLeaks bestaat er vooral grote onenigheid tussen de VS en de onderhandelende partijen over het volgende:

• Intellectueel eigendom: Onder de noemer Intellectueel Eigendom willen de onderhandelaars van de VS een sterker auteursrecht voor de bescherming van muziek en film, maar ook bredere en langdurigere toepasbaarheid van patenten bewerkstelligen, onder meer om de farmaceutische industrie zoveel mogelijk te beschermen. De VS probeert zo medische procedures, medische hulpstukken en zelfs dieren te patenteren. De bepalingen rond intellectueel eigendom zijn zo uitgebreid dat ze niet alleen het goedkeuringsproces voor generieke medicijnen bemoeilijken, maar ook de internetvrijheid inperken.
• Staatsbedrijven: TPP voorziet erin publieke steun aan staatsbedrijven te beperken om de vrije markt te stimuleren. Dat ligt gevoelig bij veel TPP-overheden, met name Vietnam, Singapore en Maleisië, die grote delen van hun nationale economieën in handen hebben.
• Toegang tot de markt: Japan toont weinig bereidheid om in de VS gefabriceerde auto’s te accepteren en daarnaast bestaat er bij een aantal landen angst om laag geprijsde (ggo-) landbouwproducten uit de VS toe te laten.
• Investor-to-state dispute settlement: TPP legt bepalingen vast rond de bescherming van investeerders in een zogenaamd investor-to-state dispute settlement (ISDS), dat bepaalt hoe bedrijven landen kunnen aanklagen als zij menen dat bepaalde wetgeving hun investering schaadt. Vermogende bedrijven gebruiken deze arbitrageovereenkomsten om overheden aan te klagen indien zij hun beleid op een dergelijke manier veranderen dat hun verwachte winst lager zou kunnen uitvallen – zelfs als deze aanpassingen tot doel hebben de publieke gezondheid of het milieu te beschermen.
• Tabak: Oorspronkelijk had de VS voorgesteld dat tabak een andere behandeling zou krijgen dan de meeste goederen. Landen zouden de invoer en de verkoop ervan moeten kunnen beperken. De VS lijkt echter van koers te zijn veranderd en er zijn zorgen dat de tabakssector landen kan aanklagen voor het aannemen van wetten die sigaretten zwaar belasten of tabaksreclame verbieden.

“Geschenk aan multinationals”

Kevin Zeese, directeur van It’s Our Economy, een Amerikaanse organisatie die strijdt voor democratisering van de economie, zei tegen The Real News: “De Amerikaanse zijde probeert alles te patenteren wat ze kunnen patenteren, om het te kunnen commodificeren en winstgevend te maken voor bedrijven, ook al is dat illegaal in veel van de deelnemende landen. De VS omschrijft dit als een deal met gelijkgezinde landen, maar feitelijk is dit een overeenkomst tussen landen die zeer verschillend zijn. De Verenigde Staten zijn het meest pro-bedrijfsleven en proberen wetten te maken die bedrijven op alle mogelijke manieren moeten beschermen.”

“Dit is eigenlijk een geschenk aan multinationals. Het is slecht voor Amerikaanse ondernemers. Het is slecht voor het internet. Het is slecht voor de voedselveiligheid. Het is slecht voor bijna alles, behalve de winsten van multinationals. Deze deal is het tegenovergestelde van wat we nodig hebben. Handel kan zo worden ingericht dat het mensen en planeet boven winst plaats, maar in deze deal draait alles om de winst van een select groepje, namelijk de grootste bedrijven ter wereld,” aldus Zeese.

Een ‘big deal’

De onderhandelingen rond TPP vinden plaats achter gesloten deuren, zoals gebruikelijk is bij handelsakkoorden. Aan de onderhandeltafel zitten de VS, Australië, Brunei, Chili, Maleisië, Mexico, Nieuw Zeeland, Canada, Peru, Singapore, Vietnam en Japan. Deze landen zijn samen verantwoordelijk voor 40 procent van het BBP van de wereld en 26 procent van de wereldhandel. De vastgelopen onderhandelingen zullen in januari worden voortgezet.

De ontwikkelingen rond TPP zijn ook interessant in het licht van het toekomstige vrijhandelsakkoord tussen de VS en de EU, het Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP). Deze overeenkomst voorziet eveneens gelijkaardige mechanismen van arbitrage, die een inbreuk kunnen maken op sociale rechten en bescherming van de volksgezondheid en het leefmilieu.

Activisten eisen openheid

Tegenstanders van TPP reageren opgelucht dat de deal uitgesteld is en dat georganiseerd verzet, dat een boost heeft gekregen door de onthullingen van WikiLeaks, effect sorteert.

Jamie Choi, campagne directeur van de wereldwijde actiegroep Avaaz, zei tegen Australia Network News: “De VS waren er zeer happig op om deze super geheime deal deze week rond te krijgen, maar wereldwijd hebben mensen hun best gedaan om de deal open te breken en we zien dat landen zich nu sterk maken voor wat hun burgers willen. Big business pestkoppen leggen het af tegen de macht van de bevolking – dit is geweldig nieuws voor de democratie.”

Lori Wallach, directeur van Public Citizen ‘s Global Trade Watch, riep op tot meer transparantie rond de deal: “In dit stadium moet de ontwerptekst voor het TPP worden vrijgegeven zodat wij die met de resultaten zullen moeten leven, erachter kunnen komen wat de ‘vooruitgang’ waar de onderhandelaars van spreken precies met zich meebrengt, en voor wiens rekening.”