Het is moeilijk om het gesprek tussen Erdo?an en Gül los te zien van
het op 14 juni verschenen boek Twaalf
jaar met Abdullah Gül. Daarin beschreef
Güls voormalige media-adviseur Ahmet Sever meningsverschillen tussen
Gül en Erdo?an.

Nadrukkelijk inzichtelijke verschillen tussen Erdo?an en Gül waren
er volgens Sever onder andere over het Turkse beleid richting Syrië
en Egypte, de vervolging van oud-ministers in verband met corruptie,
en het protest in Istanboels Gezipark twee jaar geleden.

Sever claimt dat hij zijn boek, voordat het verscheen, aan Gül
voorlegde. Daarnaast zei hij, op verzoek van Gül, gewacht te hebben
met de publicatie ervan tot na de verkiezingen. Zo ontstond de indruk
dat Gül achter de inhoud stond, of er aan bijgedragen had. Er waren
er zelfs die meenden dat het boek deel uitmaakte van Güls strategie
om naar de actieve politiek terug te keren.

Handgranaat

Twaalf jaar met Abdullah Gül kwam hard aan binnen de Partij
voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) van Erdo?an en Gül.
AKP-parlementariër Samil Tayyar was daar duidelijk over:

“Ik denk dat het publiek een verklaring van Gül verwacht. Ik
twijfel over de bedoelingen van Sever. Het was een poging om een
handgranaat binnen onze partij te gooien.”

Die verklaring kwam er op 16 juni, in de vorm van een schriftelijke
verklaring van Gül. Hoewel hij stelde een aantal correcties
aangebracht te hebben in het manuscript, distantieerde hij zich
gedeeltelijk van Sever:

“Ik heb op geen enkele manier geadviseerd, of ingegrepen tijdens
het schrijfproces van dit boek. Integendeel, ik heb Ahmet Sever zelfs
gezegd dat ik er niet erg enthousiast over was.”

Daarmee lag de weg open naar de veronderstelling dat Sever het
allemaal uit de duim gezogen had, wat voor menigeen in de AKP als een
opluchting zal gekomen zijn. Dat er meningsverschillen tussen Gül en
Erdo?an ontstonden, was echter al eerder bekend. Berichten daarover
kwamen deels van journalisten die aanvankelijk achter de AKP stonden,
maar daar later afstand van namen.

Dat zijn er nogal wat in Turkije. Denk bijvoorbeeld aan de
journalisten die werken voor kranten behorend tot de beweging van
imam Fethullah Gülen, zoals Zaman en Today’s Zaman. Tegenwoordig
staan die zeer kritisch tegenover de AKP, maar nog geen vijf jaar
geleden verdedigden ze het regeringsbeleid in alle toonaarden.

Hetzelfde geldt voor columnisten
die niet tot de Gülbeweging behoren, zoals Mustafa Akyol, Nuray Mert en Cengiz Candar. In hun artikelen
wordt vaak verwezen naar “bronnen die anoniem willen blijven.”

Candar

De zojuist genoemde Cengiz Candar vond met het boek van Sever dat de tijd
gekomen was om over twee anonieme bronnen van hem uit de school te
klappen. Een daarvan is Sever:

“Sever is een collega en een goede vriend. De professionele relatie
gaat dertig jaar terug. Hij vertelde me over zijn plan om memoires te
schrijven. Dat wilde hij doen omdat hij de belangrijkste getuige was
van gebeurtenissen sinds de dag dat hij als media-adviseur in dienst
trad van Gül, toen die in 2003 minister van Buitenlandse Zaken
werd….In de herfst van 2014 begon hij met het beschrijven van de
machtsstrijd die zich achter gesloten deuren binnen de regerende AKP
afspeelde. Wat voor het publiek geheim bleef, is dat Gül en Erdo?an
in deze strijd verschillende malen tegenover elkaar stonden. Tijdens
het schrijfproces vertelde Sever me een aantal anekdotes waarin Gülen
en Erdo?an uiteenlopende standpunten innamen. Ik nam deze informatie
in een aantal artikelen over, zonder de bron te noemen.”

Gül was zelf echter ook een bron van Candar:

“…ik onderschrijf de waarheid in Severs boek – dat voor
aanzienlijke beroering zorgde in de Turkse samenleving en binnen de
AKP-gelederen – op basis van mijn ontmoetingen met Gül. Ik
luisterde naar zijn achtergrondverhalen over belangrijke kwesties,
variërend van het Syrië-beleid van de AKP en de reactie van die
partij op de ontwikkelingen in Egypte na het afzetten van president
Mohammed Morsi en de Moslim Broederschap, tot zijn reactie op het
Geziparkprotest. Met betrekking tot al deze ontwikkelingen, die de
AKP op haar grondvesten deed schudden, vertelde Gül over zijn
meningsverschillen met Erdo?an. Ik heb bij het overnemen van deze
informatie nooit de bron genoemd, maar ik haalde enorm veel voordeel
uit zijn beoordeling aangaande het binnen- en buitenlandse beleid van
Turkije. Daarom, verdedig ik de correctheid van Severs boek, dat
zoveel uiteenlopen reacties tot gevolg had.”

Menderes

Toch heeft Cengiz Candar Twaalf jaar met Abdullah Gül niet
ultrakritisch gelezen. Er staan namelijk minstens een paar twijfelachtig
details in. Hürriyet-columnist Mehmet Y. Yilmaz noemde er een.

Yilmaz viel de passage op waarin Sever beschrijft wat Güls
echtgenote Hayrünissa op 27 april 2007 tegen haar man zei. Die dag
verscheen het beruchte e-memorandum van toenmalig opperbevelhebber
Yasar Buyukanit, waarin de militaire top dreigde in te grijpen in het
geval het parlement Gül tot president benoemde.

Uiteindelijk bleek het e-memorandum de zwanenzang van de Turkse
militairen. Het dreigement was een papieren (of feitelijk digitale)
tijger. Volgens Sever was de schrik er echter niet minder om bij
Hayrünissa Gül. Volgens hem keek zij die avond naar een aflevering
van de populaire tv-serie Hartila Sevgili (‘Herinner je, schatje’).
Sever schrijft:

“Op dat moment werd de tv-serie Hatirla Sevgili uitgezonden,
die ging over de periode waarin Adnan Menderes premier was.
Hayrünissa Gül aanschouwde de executie van Menderes met tranen in
haar ogen. Toen ze over het e-memorandum hoorde, wendde ze zich tot
Abdulahh Gül en zei: “Herhaalt de geschiedenis zich, Abdullah?”
Gül zei daarop dat hij een vastbesloten standpunt zou innemen tegen
de verklaring van de militairen en dat hij op alles voorbereid was.
Hij gaf de namen van twee vrienden aan zijn vrouw en zei “als mij
iets gebeurt, dan kan je deze twee vrienden vertrouwen. Ze zullen
voor jou en onze kinderen zorgen.” Deze woorden uit de mond van
haar man deden mevrouw Hayrünissa huiveren. Ze zei: “Er is geen
weg terug, het is mijn lot om mijn dood in de ogen te staren.”

Het klinkt allemaal erg dramatisch. Alleen viel 27 april in 2007 op
een vrijdag, terwijl Hatirla Sevgili altijd op zaterdag werd
uitgezonden. Bovendien werd de aflevering waarin Menderes werd
opgehangen al op 10 februari uitgezonden. Uiteraard is er de
mogelijkheid dat Hayrünissa Gül naar een herhaling op een dvd of op
internet keek, maar Sever schrijft specifiek dat de betreffende
aflevering die avond werd uitgezonden.

Natuurlijk, het eerste boek waar geen enkele fout in staat, moet
waarschijnlijk nog geschreven worden, maar zo ontstaat toch de indruk
dat Sever het allemaal wat heeft aangedikt. Dat komt de
geloofwaardigheid van zijn getuigenis over de meningsverschillen
tussen Gül en Erdo?an uiteraard niet ten goede.

Toch blijven er voldoende redenen over om Twaalf jaar met Abdullah
Gül niet zomaar terzijde te schuiven. Eén daarvan is dat hij uit
de gelederen van de AKP komt. Los van zijn geloofwaardigheid blijft
dat hoe dan ook een teken dat het rommelt in die partij.