Oeps … weer een genocide vergeten! De Herero en de Nama in Namibië (1904)
Europa, Afrika, Samenleving, Politiek - Guy Vanthemsche

Oeps … weer een genocide vergeten! De Herero en de Nama in Namibië (1904)

Ontkenning, minimalisering of goedkeuring van de genocide op de Joden tijdens WOII is in België strafbaar sinds 1995. Dat geldt nu ook voor de volkerenmoorden in Rwanda (1994) en Bosnië (Srebrenica, 1995). Een amendement om ook de Armeense genocide (1915) er aan toe te voegen werd verworpen. Helaas worden nog meer genocides vergeten, zoals de Duitse genocide van de Herrero en de Nama in Namibië (1904).

vrijdag 26 april 2019 16:35
Spread the love

De ontkenning, minimalisering of goedkeuring van de genocide op de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog is in België al strafbaar sedert 1995; dat geldt nu ook voor de negatie van de volkerenmoord in Rwanda (1994) en die in Bosnië (Srebrenica, 1995). Dat heeft de Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers beslist op 25 april 2019 [1].

Amendementen om ook de genocide op de Armeniërs door de Turken (1915) aan deze regeling te onderwerpen hebben het niet gehaald – tot grote verontwaardiging van de Armeense gemeenschap[2]. Maar helaas werden er ook nog andere genocides vergeten, onder meer de volkerenmoord die de Duitsers pleegden in Namibië (1904). Dit drama wordt vaak vergeten. Alle genociden zijn blijkbaar niet “gelijk voor de wet” …

De Duitse kolonisatie van Namibië



Uitgehongerde Herrero geven zich over. Bron: WikiMedia Commons

Zoals vele West-Europese landen wilde ook Duitsland op het einde van de 19e eeuw een koloniaal rijk uitbouwen. In 1883 had een Duitse zakenman, Adolf Lüderitz, op eigen houtje grote stukken land “gekocht” van een Afrikaanse chef op de zuidwestelijke kust van Afrika. Het jaar daarop annexeerde Duitsland het gebied als “Zuidwest-Afrika”.

Algauw begonnen de Duitse kolonisten steeds meer land en vee te roven van de plaatselijke Afrikaanse inwoners. Geweldplegingen waren daarbij uiteraard schering en inslag. Om hun gezag te verstevigen pasten de Duitsers ook de klassieke verdeel-en-heers politiek toe. Vóór de kolonisatie bestonden er immers vaak spanningen tussen de diverse etnische groepen omwille van de beheersing van de gronden.

De Duitsers zetten nu het ene Afrikaanse volk doelbewust tegen het andere op, onder meer door (wisselende) akkoorden af te sluiten met deze of gene etnie, tegen de anderen. Uiteindelijk wilden de Duitsers van Z.W.-Afrika een blanke bevolkingskolonie maken; de autochtone inwoners moesten maar wijken, of moesten ten minste in reservaten opgesloten worden. 

Eerste genocide en concentratiekampen 20ste eeuw

In 1904 was de maat vol voor de Herero, een bevolkingsgroep die traditioneel leefde van de veeteelt, maar die het steeds moeilijker kreeg om te overleven. Ze kwamen in opstand en doodden een honderdtal Duitse kolonisten. Dit verzet lokte een onverbiddelijke reactie uit van de Duitse autoriteiten. Generaal Lothar von Trotha werd naar de kolonie gestuurd met een aanzienlijke troepenmacht om de opstand neer te slaan. De repressie was onverbiddelijk. In zijn berucht geworden Vernichtungsbefehl (oktober 1904) gaf von Trotha het expliciete bevel om elke mannelijke Herero, gewapend of niet, te doden en om de vrouwen en kinderen weg te jagen uit de kolonie.

“Das Volk der Herero muss jedoch das Land verlassen. Wenn das Volk dies nicht tut, so werde ich es mit dem Groot Rohr (=kanon) dazu zwingen. Innerhalb der deutschen Grenze wird jeder Herero mit oder ohne Gewehr, mit oder ohne Vieh erschossen, ich nehme keine Weiber und Kinder mehr auf, treibe sie zu ihrem Volk zurück, oder lasse auf sie schießen.”[3]

Teruggedrongen in bepaalde gebiedsdelen, werden de overlevenden uitgehongerd; hun waterputten werden door de Duitsers vergiftigd. Slechts een kleine groep Herero’s wist te ontkomen langs de Kalahariwoestijn. Von Trotha’s hardhandige aanpak lokte kritiek uit tot in Duitsland. In 1905 gaf keizer Willem II uiteindelijk toe: in 1905 herriep hij het Vernichtungsbefehl en de generaal werd teruggeroepen.

De Herero’s werden nu niet meer afgemaakt, maar opgesloten in concentratiekampen (1904-1908). Ze moesten verplichte arbeid verrichten, onder meer om een spoorlijn aan te leggen. Hun levensomstandigheden waren gruwelijk: ook zij stierven massaal. De balans van die doelbewuste uitroeiingspolitiek was tragisch. Van de ca. 80.000 Herero’s bleven er in 1911 amper een 15.000 over. Ook een andere bevolkingsgroep, de Nama, werd gedecimeerd: hun aantal viel van 20.000 naar 10.000. 

Herinnering en erkenning?

Duitsland verloor zijn kolonies in 1919. Zo werd Z.W.-Afrika een mandaatgebied van het racistische regime van Zuid-Afrika. Vele Duitse kolonisten bleven er trouwens gewoon voortleven op de geroofde gronden. Pas na de onafhankelijkheid van Namibië (1990), kon de strijd om de erkenning van de genocide dus echt beginnen.

De Herero’s vragen al decennialang dat de Duitse overheden de volkerenmoord zouden erkennen en compenseren. Maar het erkenningsproces gaat tergend traag. In 2004 sprak de Duitse minister voor Ontwikkelingssamenwerking in Namibië excuses uit voor wat er gebeurd was onder het koloniale regime, maar die geste werd achteraf voorgesteld als een “persoonlijk initiatief ” …

In juli 2015 nam de voorzitter van de Bundestag dan eindelijk toch het woord “genocide” in de mond om die gebeurtenissen te beschrijven. Een klacht van vertegenwoordigers van de Herero en Nama bij een rechtbank in New York voor schadeloosstelling door de Duitse overheden werd afgewezen in maart 2019. Beroep werd aangetekend tegen dit vonnis[4].

Ondertussen blijft de Duitse regering (voorlopig?) de officiële erkenning van de genocide afhouden. De Duitse en de Namibische regering onderhandelen al drie jaar over dit dossier[5]. Wellicht worden ze bemoeilijkt door de kwestie van de financiële compensaties.

De Herero’s klagen bovendien over het feit dat zij niet betrokken zijn bij die onderhandelingen. Ze wantrouwen immers de Namibische regering, beheerst door de Ovambo. Die etnie, die vandaag de meerderheid van ‘s lands bevolking uitmaakt, zou niet of onvoldoende begaan zijn met de belangen van de Herero …

Zijn alle genocides gelijkwaardig?

Voor onze politieke autoriteiten blijkbaar niet. Immers: wie vandaag ontkent dat er in Rwanda een genocide plaatsvond, riskeert veroordeeld te worden; wie hetzelfde beweert voor de genocide in Namibië, hoeft echter niets te vrezen. Idem voor wie de genocide op de Armeniërs (of de Cambodjanen) betwist. Nochtans bestaan er ook negationisten in die laatstgenoemde gevallen.

Vele Turken ontkennen het bestaan van een genocide op de Armeniërs, daartoe (onder meer) aangezet door de Turkse overheid. En een aantal Duitsers in het huidige Namibië ontkennen de realiteit van de volkerenmoord aldaar. In dat land staan er vandaag trouwens nog altijd monumenten die de heldhaftigheid van de Duitse koloniale troepen verheerlijken … Ook in Duitsland zelf zijn er personen en organisaties die de genocide op de Herero ontkennen of minimaliseren.

De Belgische autoriteiten rechtvaardigen die differentiële behandeling van de genociden, door te zeggen dat de Shoah en de genociden in Rwanda en in Bosnië als dusdanig erkend werden door internationale strafrechtbanken of door de Verenigde Naties – en dat is niet het geval voor bijvoorbeeld de genocide op de Armeniërs (of de Herero).

Nochtans heeft een VN-document uit 1985 de gebeurtenissen in Namibië in 1904 al omschreven als genocide[6]. Die pijnlijke inconsequenties onderstrepen alvast de grote en delicate problemen waarmee de politieke autoriteiten geconfronteerd worden wanneer ze een “historische waarheid” wettelijk vastleggen, en daar bovendien penale consequenties aan verbinden. 

Guy Vanthemsche is historicus en emeritus hoogleraar aan de Vrije Universiteit Brussel waar hij hedendaagse geschiedenis doceerde. Hij publiceerde:

Bibliografie:

De afrikanist Jan-Bart Gewald (Leiden) heeft veel gepubliceerd over de genocide van de Herero: zijn volledige bibliografie (met tal van downloadbare pdf’s) staat op https://www.universiteitleiden.nl/en/staffmembers/jan-bart-gewald/publications#tab-3

 Zie ook een synthese van de kwestie door Joël Kotek, “Le génocide des Herero, symptôme d’un Sonderweg allemand?”, in Revue d’Histoire de la Shoah, 189, 2008, 2, p. 177-197 (online op cairn.info). 

Noten:

[1] Parlementaire documenten (PDK), 06.02.2019: DOC 54 3515/001, hfdst. 13, p. 140 e.v. en 327-328; Integraal verslag Kamer van volksvertegenwoordigers, 54-284, 25.04.2019, p. 16-18. Zie ook PDK, 15.09.2017: DOC 54 2634/001.

[2] De Negationismewet Versterkt Het Turks Negationisme

[3] 5b. Der Schießbefehl des Generals von Trotha, 2.10.1904

[4] Lawsuit Against Germany over Namibian Genocide is Dismissed in New York en Rukoro files genocide notice of appeal

[5] Genozid an den Herero und Nama: Heiße Debatte in Namibia, kein Thema in Deutschland

[6] Het ‘Whitaker rapport over genocide’  

take down
the paywall
steun ons nu!