De neoconbeweging ontstond in de jaren zeventig rond een groep publieke intellectuelen, die beïnvloed werden door de politicoloog Leo Strauss van de Universiteit van Chicago en de classicus Donald Kagan van de Universiteit van Yale.

Tot de neocon leiders behoorden Norman Podhoretz (schrijver en conservatief politiek commentator), Irving Kristol (Amerikaans publicist), Paul Wolfowitz (minister van Defensie onder George W. Bush en één van de architecten van de Irak oorlog), Robert Kagan (zoon van Donald), Frederick Kagan (zoon van Donald), Victoria Nuland (echtgenote van Robert), Elliott Cohen (politicoloog), Elliott Abrams (politicus en advocaat, actief bij Reagan, Bush en Trump), en Kimberley Allen Kagan (echtgenote van Frederick).

De belangrijkste boodschap van de neocons is dat de VS in elke regio ter wereld de overhand moeten hebben op militair gebied, en het hoofd moeten bieden aan opkomende regionale machten die op een dag de mondiale of regionale dominantie van de VS zouden kunnen betwisten, in de eerste plaats Rusland en China.

De militaire macht van de VS moet daarom vooraf worden verdeeld over honderden militaire bases over de hele wereld en de VS moeten voorbereid zijn om, indien nodig, bepaalde oorlogen te leiden. De VS moeten de Verenigde Naties enkel gebruiken als dat nuttig is om hun doelen te bereiken.

De belangrijkste boodschap van de neocons is dat de VS in elke regio ter wereld de overhand moeten hebben op militair gebied.

Deze benadering werd voor het eerst uiteengezet door Paul Wolfowitz in zijn ontwerp Defense Policy Guidance (DPG), geschreven voor het ministerie van Defensie in 2002.

Het ontwerp riep op tot uitbreiding van het door de VS geleide veiligheidsnetwerk naar Centraal- en Oost-Europa, ondanks de expliciete belofte van de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Hans-Dietrich Genscher in 1990 dat de Duitse eenwording niet zou worden gevolgd door een uitbreiding van de NAVO naar het oosten.

Wolfowitz pleitte ook voor Amerikaanse oorlogen naar keuze, waarbij hij het recht van Amerika verdedigde om onafhankelijk, zelfs alleen, op te treden als reactie op crises die de VS zorgen baren. Volgens generaal Wesley Clark verduidelijkte Wolfowitz hem al in mei 1991 dat de VS een leidende rol zou opnemen in regimewisselingen in Irak, Syrië en andere voormalige Sovjet-bondgenoten.

De neocons waren voorstander van uitbreiding van de NAVO met Oekraïne, zelfs voordat dit in 2008 onder George W. Bush, Jr. officieel VS-beleid werd. Zij beschouwden het Oekraïense NAVO-lidmaatschap als de sleutel tot de regionale en wereldwijde dominantie van de VS. Robert Kagan beschreef de neocon argumenten voor NAVO uitbreiding in april 2006:

“De Russen en Chinezen zien niets natuurlijks in [de “kleurenrevoluties” van de voormalige Sovjet-Unie], alleen door het Westen gesteunde staatsgrepen, ontworpen om de Westerse invloed in strategisch vitale delen van de wereld te vergroten. Hebben zij het zo mis? Zou de succesvolle liberalisering van Oekraïne, aangespoord en gesteund door de Westerse democratieën, niet de aanloop kunnen zijn naar de opname van dat land in de NAVO en de Europese Unie – kortom, de uitbreiding van de Westerse liberale hegemonie?” (Robert Kagan)

Kagan erkent de trieste implicaties van de uitbreiding van de NAVO. Hij citeert een deskundige die zei: “Het Kremlin maakt zich in alle ernst op voor de ‘slag om Oekraïne’.” De neocons zochten deze strijd. Na de val van de Sovjet-Unie hadden zowel de VS als Rusland moeten streven naar een neutraal Oekraïne, als een veilige buffer.

In plaats daarvan wilden de neocons de “hegemonie” van de VS, terwijl de Russen de strijd deels uit verdediging en deels ook uit eigen imperiale pretenties aangingen. Het doet denken aan de Krimoorlog (1853-6), toen Groot-Brittannië en Frankrijk in de Zwarte Zee probeerden Rusland te verzwakken na Russische druk op het Ottomaanse rijk.

Kagan schreef het artikel als burger terwijl zijn vrouw Victoria Nuland Amerikaans ambassadeur bij de NAVO was onder George W. Bush, Jr. Nuland is de neocon pion bij uitstek. Nuland was niet alleen Bush’ ambassadeur bij de NAVO, maar ook Barack Obama’s assistent-staatssecretaris voor Europese en Euraziatische Zaken van 2013 tot 17.

Aldus was ze deel van de operatie waarbij de pro-Russische president van Oekraïne, Viktor Janoekovits, werd omvergeworpen. Nu dient ze als Biden’s onderminister van Buitenlandse Zaken en stuurt ze zo het Amerikaans beleid ten aanzien van de oorlog in Oekraïne.

De visie van de neocons is gebaseerd op de volgende onjuiste premisse, namelijk dat de militaire, financiële, technologische en economische superioriteit van de VS haar in staat stelt de voorwaarden te dicteren in alle regio’s ter wereld. Het is een standpunt dat zowel opmerkelijke hoogmoed als een opvallende minachting voor bewijzen illustreert.

Sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw zijn de VS in zowat elk regionaal conflict waaraan zij hebben deelgenomen, gedwarsboomd of verslagen. Maar in de “strijd om Oekraïne” waren de neocons bereid een militaire confrontatie met Rusland uit te lokken door de NAVO uit te breiden ondanks de hevige bezwaren van Rusland. Dit vanuit de vurige overtuiging dat de financiële sancties van de VS en het wapentuig van de NAVO de ondergang van Rusland zullen betekenen.

In de “strijd om Oekraïne” waren de neocons bereid een militaire confrontatie met Rusland uit te lokken door de NAVO uit te breiden ondanks de hevige bezwaren van Rusland.

Het Institute for the Study of War (ISW), een neocon denktank onder leiding van Kimberley Allen Kagan (en gesteund door een aantal grote afnemers van defensie-contracten zoals General Dynamics en Raytheon), blijft een Oekraïense overwinning beloven.

Over de Russische opmars gaf de ISW een typisch commentaar: “Ongeacht welke partij de stad [Severodonetsk] in handen heeft, zal het Russische offensief op operationeel en strategisch niveau waarschijnlijk zijn afgesloten, wat Oekraïne de kans geeft om zijn tegenoffensieven op operationeel niveau te hervatten om de Russische troepen terug te dringen.

De feiten ter plaatse doen echter anders vermoeden. De economische sancties van het Westen hebben weinig negatieve gevolgen gehad voor Rusland, terwijl hun “boemerangeffect” op de rest van de wereld groot is.

Bovendien wordt het vermogen van de VS om Oekraïne van munitie en wapentuig te voorzien, ernstig belemmerd door de beperkte Amerikaanse productiecapaciteit en de gebrekkige bevoorradingsketens. De industriële capaciteit van Rusland is natuurlijk veel groter dan die van Oekraïne. Het BBP van Rusland was ruwweg 10X dat van Oekraïne vóór de oorlog, en Oekraïne is in de oorlog een groot deel van zijn industriële capaciteit verloren.

De meest waarschijnlijke uitkomst van de huidige gevechten is dat Rusland een groot deel van Oekraïne zal veroveren, waardoor Oekraïne misschien geheel of bijna volledig door land zal zijn omsloten. In Europa en de VS zal de frustratie toenemen over de militaire verliezen en de stagflatoire (situatie van lage economische groei en hoge werkloosheid) gevolgen van de oorlog en de sancties.

De domino-effecten kunnen verwoestend zijn, als een rechtse demagoog in de VS aan de macht komt (of in het geval van Trump terugkeert naar de macht) en belooft de Amerikaanse vergane militaire glorie te herstellen door gevaarlijke escalatie.

De echte oplossing bestaat erin een einde te maken aan de neoconfantasieën van de afgelopen 30 jaar en Oekraïne en Rusland terug aan de onderhandelingstafel te brengen.

In plaats van deze ramp te riskeren, bestaat de echte oplossing erin een einde te maken aan de neoconfantasieën van de afgelopen 30 jaar en Oekraïne en Rusland terug aan de onderhandelingstafel te brengen.

De NAVO moet er zich daarbij toe verbinden haar oostwaartse uitbreiding naar Oekraïne en Georgië te beëindigen in ruil voor een levensvatbare vrede die de soevereiniteit en de territoriale integriteit van Oekraïne eerbiedigt en beschermt.

Jeffrey Sachs is Professor aan de Columbia University, directeur van het Centrum voor Duurzame Ontwikkeling aan de Columbia University en voorzitter van het VN-netwerk voor oplossingen voor duurzame ontwikkeling. Hij is adviseur geweest van drie VN-secretarissen-generaal en is momenteel SDG-pleitbezorger van VN-secretaris-generaal António Guterres.

Deze tekst verscheen op Other News. Vertaling Ann Dejaeghere.