Cinzia Arruzza is assistent-professor filosofie aan de gerenommeerde universiteit The New School for Social Research in New York. Ze wist de handtekening van tientallen professoren te verzamelen onder een solidariteitsboodschap voor de bezetters. Niemand beter dus om te vertellen waar de beweging vandaan komt en waar ze misschien naar toegaat.

“De samenstelling van de originele groep die de bezetting in september begonnen is, is zeer gevarieerd. Sommigen komen zeker uit de andersglobaliseringsbeweging. Anderen zijn anarchisten, hoewel dat ook maar een containerbegrip is in de VS en sommigen niet eens zo genoemd willen worden. Er zijn ook jongeren bij die pas zeer recent politiek bewust geworden zijn. Er zijn zeker ook gelijkenissen tussen Occupy Wall Street en de andersglobaliseringsbeweging: het streven naar consensus in het besluitvormingsproces, de kritiek op de werking van het kapitalisme.”

“Maar het blijft heel moeilijk om de groep heel precies te definiëren. Eén van de nieuwe elementen is namelijk net dat deze activisten niet tot bestaande linkse organisaties behoren, organisaties die wel een duidelijke ideologische of politieke identiteit hebben.”

Hoe komt dat?

“Ik denk dat die bestaande organisaties in het begin wat sceptisch waren tegenover de nieuwe beweging. Daardoor kan je niet zeggen dat het de usual suspects zijn die het plein bezetten.”

Wat me opviel op en rond het plein is de inclusiviteit. Iedereen is welkom. Er hangt een heel open sfeer.

“Dat heeft voor een stuk te maken met het feit dat het protest niet uitgaat van bestaande organisaties. Je krijgt daardoor een andere dynamiek. Waarmee ik zeker niet wil zeggen dat bestaande organisaties niet voor een positieve dynamiek kunnen zorgen.”

“En er is ook de ervaring van eerdere bewegingen. De andersglobaliseringsbeweging experimenteerde al met het zoeken naar consensus en inclusieve praktijken. En dan zijn er de twee bewegingen die de grote inspiratiebron waren van Occupy Wall Street: het Tahrirplein in Egypte en de bezette pleinen in Spanje. Die twee bewegingen ontstonden uit onvrede met het ondemocratische karakter van het sociaal-economisch beleid. Alle belangrijke economische beslissingen worden genomen zonder enige inspraak van de bevolking. Daarom streefden die bewegingen zelf een radicale democratie na. Het succesvolle fenomeen van de algemene vergaderingen komt uit Spanje.”

Hoe belangrijk zijn die algemene vergaderingen?

“Ze zijn cruciaal. Bestaande politieke partijen kampen met een gebrek aan legitimiteit. En eerdere bewegingen waren misschien ook te weinig inclusief, gaven mensen te weinig kansen om echt deel te nemen en mee te beslissen over de koers.”

“Natuurlijk heeft het ook te maken met de sociale samenstelling van de groep. De mensen die het plein bezetten – niet de mensen die mee opstappen als er een betoging is – komen hoofdzakelijk uit de middenklasse. De roep om meer democratie is historisch altijd meer een eis van de middenklasse geweest.”

“Maar ik vind wel dat de beweging dat moet koesteren. Ook andere organisaties kunnen er zeker van leren hoe ze meer inclusief kunnen worden.”

In tegenstelling tot bijvoorbeeld Spanje zijn vakbonden hier wel betrokken bij de beweging.

“Ze blijven niet langs de zijlijn staan. Ze nemen actief deel aan de werkgroep rond arbeid die op maandag en vrijdag samenkomt. De onderwijsvakbond steunt de krant Occupied Wall Street Journal financieel. Ze maakten ook een ruimte vrij in hun gebouw om materiaal voor de bezetting te stockeren. De deelname van de vakbonden gaat dus echt wel verder dan een solidariteitsboodschap sturen.”

“De vakbonden hier in de VS zitten er inderdaad heel dicht op en dat is een groot verschil met de start van de andersglobaliseringsbeweging. Dat kan cruciaal zijn voor de groei van de beweging en misschien legt het ook wel de kiemen van een werknemersbeweging in de VS.”

“Deze week wordt de samenwerking misschien al heel concreet. Enkele vakbondsleden bij Sotheby’s zijn heel actief in Occupy Wall Street. De werknemers van het veilinghuis werden op straat gegooid omdat ze weigeren in te stemmen met een loonsverlaging. Samen met Occupy Wall Street gaan ze nu proberen om de veilingen stil te leggen.”

Een bezetting is een totaal andere actievorm dan een betoging.

“Hier in de VS is dat zeker nieuw. Hier wordt nooit iets bezet. Er zijn bijna geen openbare ruimtes. Je moet al hard zoeken om iets te vinden dat geen privé-bezit is. Het voorbije jaar waren er wel enkele belangrijke precedenten. In California hebben studenten campussen bezet als protest tegen de besparingen in het onderwijs. Dat was heel nieuw. Die ervaring was hier helemaal uitgewist. Mijn studenten reageren altijd verbaasd als ik vertel dat we in Europa vaak dingen bezetten uit protest.”

“En dan was er Wisconsin, de bezetting van het capitool. Twee voorbeelden die toonden dat je succesvol iets kan bezetten en die dus zeker inspirerend waren. Een plein bezetten nabij Wall Street heeft natuurlijk een enorme symbolische betekenis en heeft ook weerklank in de hele wereld.”

Het creëert ook een totaal andere dynamiek dan bij de andersglobaliseringsbeweging die gericht was op die internationale toppen en bijéénkomsten.

“Het Tahrirplein in Egypte is het model. Het ontstond als een protestactie, maar doordat je daar met zoveel mensen aanwezig bent, moet je ook alternatieve sociale relaties uitbouwen. Je moet voor eten en infrastructuur zorgen.”

Met een bezetting bereik je ook veel meer mensen dan met een eenmalige prikactie. Ik heb veel mensen gezien die gewoon eens langs kwamen nadat ze iets gezien hadden op tv en die daar een hele namiddag hebben gepraat over politiek.

“New York is ook een speciale stad. Een metropool zonder pleinen. Union Square is één van de enige echte pleinen in de stad (Union Square is daarom ook niet toevallig het plein waar de allereerste Labor Day-optocht plaatsvond en is nu nog een aantrekkingspool voor straatartiesten, nvdr).”

“De architectuur van de stad met de rechte lanen en straten laat ook geen publieke ruimtes toe waar mensen gewoon wat kunnen rondhangen. Sociale omgang is daardoor ook extreem gecommercialiseerd. Het kan alleen in bars en restaurants.”

“Door dat privé-plein te bezetten hertekenen de activisten de stad. Ze creëren een plein in een stad zonder pleinen.”

Is er een gemeenschappelijke ideologische of politieke basis waar de bezetters het over eens zijn?

“Onder de facilitators misschien wel. Maar onder alle mensen die op één of andere manier betrokken zijn niet. Daarvoor is de groep te gevarieerd. Er circuleert een document dat nogal anti-kapitalistisch is, dat niet alleen kritiek geeft op de excessen van de financiële instellingen, maar ik betwijfel of dat overeenkomt met de ideeën van alle mensen die op het plein rondhangen.”

“Iedereen is het er wel over eens dat de crisis momenteel niet betaald wordt door degenen die hem veroorzaakt hebben. Maar je kan alle kanten uit met die vaststelling. Dat kan uitmonden in een anti-kapitalistische analyse, maar het kan ook blijven bij een kritiek op de corruptie en de te grote invloed van Wall Street op de politiek. Voorlopig is onduidelijk welke richting het uitgaat.”

Voorlopig, zegt u?

“Ja, maar ik weet ook niet welke richting. Dat hangt van zoveel factoren af. Of de samenstelling van de beweging wijzigt bijvoorbeeld.”

Waarom lukte het na dertig jaar windstilte plots wel om mensen op straat te krijgen?

“Het is zoals bij alle bewegingen een samenloop van omstandigheden. De crisis die zo hard toeslaat, Wisconsin, het Tahrirplein, … Enkele maanden geleden was er in New York protest tegen de besparingen van burgemeester Bloomberg. Dat heeft niet tot een beweging geleid. Al vormde het wel een inspiratiebron voor deze beweging. Waarom het nu wel lukt met een poster van Adbusters is moeilijk te zeggen.”

Leeft het protest buiten het plein?

“Het begint te broeien bij de studenten. Elke zaterdag zijn er algemene vergaderingen voor studenten. Op de vorige vergadering werd afgesproken om met vertegenwoordigers van verschillende universiteiten een vergadering te organiseren. Donderdag is er dus een eerste vergadering van een soort studentencoördinatie. Er wordt al gesproken over de bezetting van campussen. Dat zou een ongelooflijke gebeurtenis zijn in de VS.”

“Er is ook sprake van een campagne om de schuld van studenten te annuleren. De studentenbeweging zou dus wel eens van start kunnen gaan. Ik ben optimistisch, maar we zullen zien wat het wordt op de vergadering van donderdag.”

“Dat zou de beweging buiten het plein een enorme boost geven. Belangrijk is ook de aansluiting van de werknemerswereld met echte gevallen van sociale strijd zoals bij Sotheby’s. Een andere voorstel dat circuleert is de uitbreiding van de bezetting naar andere wijken in Manhattan zoals Harlem.”

Kan deze beweging de winter overleven?

“Daarom moeten ze snel gebouwen bezetten (lacht). Ik denk niet dat het realistisch is om het plein bezet te houden in de winter. Winters kunnen heel hard zijn in New York. Het zou wel heel heroïsch zijn maar ik zie niet hoe je weken van sneeuw overleeft op een plein. Het duurt wel nog even. November kan best nog mooi zijn.”

“De winter wordt cruciaal. Dan zullen we zien of de beweging in staat is over te gaan van een symbolische strijd naar echt concrete sociale gevechten overal in het land. Ik denk wel dat Occupy Wall Street een stimulans kan zijn om elders het gevecht te beginnen: in bepaalde bedrijven, in scholen, in sommige gemeenschappen.”

U bent optimistisch.

“Occupy Wall Street opende echt een ruimte. Een belangrijk deel van de faculteit waar ik werk is echt actief in de beweging. Professoren helpen studenten activiteiten te organiseren. Er is zelfs een steunfonds voor juridische bijstand voor studenten die opgepakt worden. Maar het is cruciaal dat we de link weten te maken met echte sociale gevechten. Dan kunnen we ook kleine overwinningen boeken. Grote overwinningen zoals gratis en vrij toegankelijk onderwijs zijn nog veraf. Maar bijvoorbeeld het conflict bij Sotheby’s kunnen we winnen. Een paar overwinningen zou zoveel veranderen in dit land want momenteel worden we echt in de pan gehakt.”

Hoe reageren de politiek en de ordediensten op deze beweging?

“Ik denk wel dat de beweging moet uitkijken dat ze niet gebruikt wordt door delen van de Democraten in de campagne voor de herverkiezing van Obama. Deze beweging is geen en mag ook geen anti-Tea Party worden.”

“Ik ben nogal verbaasd over de manier waarop de politie van New York met deze beweging omgaat. Ze zijn dit duidelijk niet gewend. Ze maken zoveel fouten zoals de massa-arrestatie op Brooklyn Bridge. Ze lijken totaal onvoorbereid. Ze arresteren ook veel te makkelijk en lijken geen enkele strategie te hebben. De voorbije dertig jaar hebben ze hier geen massabewegingen meer gekend en dat laat duidelijk sporen na. Hun blunders doen de beweging alleen maar groeien.”

De beweging is ook heel expliciet vreedzaam. Tienduizenden mensen hebben Times Square bezet en er is geen raam aan diggelen gegaan.

“Ja, dat is zeer opvallend. Ik vind wel dat het geen ideologie mag worden. Stel je bijvoorbeeld eens voor dat de inwoners van de meest getroffen wijken zich beginnen te roeren. Zij zijn al jaren slachtoffer van politie- en drugsgeweld. Als zij in beweging komen, kan het er wel eens heviger aan toegaan en zal de reactie van de politie ook veel scherper zijn. Gaan we de mensen uit de Bronx dan verbieden om mee te doen? Als je het over geweld hebt, moet je alle aspecten aan bod laten komen: ook het dagelijks geweld dat die mensen ondergaan in die wijken.”