Toen ik het nieuws hoorde dat de oorlog is begonnen, die misschien zelfs een derde Wereldoorlog kan worden, ik kon het niet geloven. Ik woon nu vier jaar in Syrië en door mijn psychotherapeutische werk ben ik zeer vertrouwd met de gevolgen van oorlog voor de burgerbevolking. Is er nu weer een avontuur van politieke kortzichtigheid, irrationaliteit, domheid en onverantwoordelijkheid? Iedereen kent toch wel de beelden van de immense verwoestingen, de skeletachtige gebouwen, de ontelbare vluchtelingen met hun bezittingen op hun rug, de kinderen in grote uitzichtloosheid, vaak eenzaam op weg. 

Meestal begint een oorlog met aanvallen op strategische en gemeenschappelijke doelen: energiebronnen, elektriciteits- en watercentrales, voedselvoorraden, ziekenhuizen (zwaar aan de kaak gesteld in de media), scholen, openbare plaatsen, historische gebouwen, archeologische sites, en bovenal natuurlijk de woningen van de burgerbevolking.

Vanzelfsprekend staat het gehele veiligheidsapparaat met al zijn militaire installaties, de verborgen wapenarsenalen (met inbegrip van hun chemische strijdmiddelen) bovenaan de vernietigingslijst. In korte tijd stort een economisch systeem in elkaar dat gedurende vele jaren was opgebouwd, met mogelijkheden voor werk en inkomen. Ook de veiligheid, de controle en het sociale netwerk vallen uiteen. Ook de natuur lijdt grote schade door de zware bombardementen.

De sociale regels die het samenleven mogelijk maken, gelden niet meer; de wetten van het Wilde Westen hebben de overhand waar roof, corruptie en geweld het dagelijks leven bepalen. Mensen volgen meer en meer hun dierlijke instincten: moord, beroving, ontvoering, afpersing, opsluiting, fraude, verkrachting van vrouwen en kinderen, gedwongen prostitutie gebeuren in het openbaar. Naast verwondingen door wapens nemen ook ziekten van diverse aard met sprongen toe: stress, hart- en vaatziekten, diabetes, kanker, milieukwalen, schade door slechte hygiëne …     

Het zijn vooral de onzichtbare psychische lasten en relatieproblemen die ik in dit oorlogsgebied telkens weer tegenkom: verlies; dood van familieleden, partners, vrienden; verlies van identiteit en stabiliteit (wie ben ik nu eigenlijk na 11 jaar oorlog?); hopeloosheid, verdriet, zorgen, wanhoop, angst, shocktoestanden, hulpeloosheid, machteloosheid, wraakgevoelens, depressie en zelfmoordgedachten, agressiviteit, depressie, trauma’s van allerlei aard …

Bovendien neemt het geweld binnen gezinnen toe. Redenen hiervoor zijn: beschuldigingen in de relaties; verlies van sociale context, cohesie en solidariteit; dilemma in loyaliteit tegenover de staat, vernietiging van onderwijsprojecten en beroepsperspectieven; gebrek aan stabiliserende functies, verlies van referentiepersonen. De kinderen zijn vaak de voornaamste slachtoffers.

De lijst van de gevolgen van de oorlog is verre van volledig, want de gevoeligheden van de mensen zijn ernstig verstoord: woede jegens iedereen, diepe droefheid en hopeloosheid, huilbuien, eetstoornissen, voortdurende angst, nachtmerries, en verlangen naar de dood zijn alomtegenwoordig.

Op individueel en collectief niveau betekent dit ook dat kinderen alle houvast verliezen en dat mensen zich in oorlogstijd niet kunnen ontwikkelen – de creativiteit gaat verloren (muziek, zingen, schilderen, …).  Ja, de grond en de geschiedenis worden onder de voeten weggetrokken – wortelloosheid is onvermijdelijk. De geschiedenis kan niet meer naar de toekomst kijken, maar valt in een diepe afgrond waar zelfs het verleden instort.  

En bovenop al dit oorlogsleed is er hier in Syrië een drastisch economisch embargo dat de hele bevolking doet wegzinken in armoede en uitzichtloosheid.  

Oorlog voeren heeft geen zin, het richt enkel een buitengewoon grote ravage aan. De militaire kosten van een aanval kunnen nog worden berekend, maar het menselijk leed van een oorlog kan door niemand worden berekend en zou alle cijfers te boven gaan.

Kunnen wij ons denkpatroon niet veranderen door de wereld te zien als een wezenlijke eenheid van de mensheid? Waarin wij samen proberen het samenleven mogelijk te maken, waarin conflicten en crises worden bezworen door een respectvolle dialoog, zodat zij niet in de eerste plaats ontaarden in een confrontatie- en rampscenario?

Bernard Keutgens is een Belg die vier jaar geleden naar Syrië is verhuisd om daar als familietherapeut te gaan werken.