Nogmaals over het individuele recht op staking in het onderwijs

In aanloop naar de ‘klimaatstaking’ van 15 maart heerst er onder leerkrachten nogal wat verwarring over het al dan niet mogen staken. Nochtans is een artikel op de website van VRT NWS heel duidelijk. Na raadpleging van Kristof Salomez en Patrick Humblet, twee hoogleraren arbeidsrecht en sociaal recht, concluderen zij: “Mag u als werknemer of ambtenaar staken voor het klimaat op 15 maart? Het antwoord is ja.” (1)

woensdag 13 maart 2019 17:56

Spread the love

Naar eigen zeggen wordt het Departement Onderwijs overstelpt door vragen over deze kwestie. Dat is een goed teken want het toont dat er heel wat actiebereidheid is onder leerkrachten. In nogal wat scholen vertellen directeurs en soms ook vakbondsafgevaardigden echter dat er helemaal niet zoiets bestaat als een individueel stakingsrecht. Dit gaat in tegen wat de vernoemde deskundigen stellen.

Een vaak gehoord argument is dat een vakbond een stakingsaanzegging moet doen. Voor de privé is dat alvast overduidelijk niet zo sinds het arrest van het Hof van Cassatie van 21 december 1981 (SIBP v. De Bruyne). Het Hof oordeelde dat geen wetsbepaling de werknemer verbiedt deel te nemen aan een staking die niet door een representatieve vakorganisatie is erkend. Een ‘wilde’ of ‘spontane’ staking, dus een staking zonder aanzegging door een vakbond, is sindsdien mogelijk. Bijna altijd zullen vakbonden zulke stakingen achteraf erkennen en een stakingsvergoeding uitbetalen.

Hoe zit het dan voor ambtenaren? Op de website van de overheid over regelgeving voor het personeel kunnen we met betrekking tot het stakingsrecht het volgende lezen: “Tot op heden heeft de federale wetgever nog geen beperkingen gesteld aan het stakingsrecht voor ambtenaren of nog geen wetgevende maatregelen genomen inzake de aanzegging en het verloop van de staking. In de meeste gevallen wordt wel een stakingsaanzegging neergelegd.” (2) “In de meeste gevallen” impliceert dus dat dit niet zo hoeft te zijn, want dan stond er “in alle gevallen”.

Verder staat er: “Artikel X 5 bepaalt dat het personeelslid dat deelneemt aan een georganiseerde werkonderbreking in dienstactiviteit is en enkel zijn salaris verliest voor de duur van de afwezigheid.” Hier zou “een georganiseerde werkonderbreking” geïnterpreteerd kunnen worden als door een vakbond erkende staking. Dat is echter een interpretatie. Wie kan er ontkennen dat 15 maart een georganiseerde werkonderbreking is? Ze wordt – spijtig genoeg – niet mee georganiseerd door de onderwijsvakbonden, maar het is zonder meer een georganiseerde werkonderbreking.

Gevraagd naar zijn opinie hierover zegt hoogleraar Patrick Humblet: “Het stakingsrecht wordt aan ambtenaren gegarandeerd door artikel 6 alinea 4 van het Herziene Europees Sociaal Handvest (HESH). Dit stelt dat België zich ertoe verbindt om het recht te erkennen “van werknemers en werkgevers op collectief optreden in gevallen van belangengeschillen, met inbegrip van het stakingsrecht, (…) ”. In dit artikel wordt niet gerept over de organisaties. Het stakingsrecht is – alleszins in België – een persoonlijk recht.”

In verschillende scholen wordt dit ook aldus erkend, wat klimaatstakers wel enorm zullen appreciëren. GO! Scholengroep Antwerpen bijvoorbeeld stelt expliciet in een brief dat personeelsleden mogen staken zelfs als er geen officiële stakingsaanzegging door een vakorganisatie is, waarbij ze verwijzen naar het stakingsrecht zoals vastgelegd in het Europees Sociaal Handvest.

Patrick Humblet raadt aan om de directie een (aangetekende) brief/mail met ontvangstbevestiging te sturen waarin je je voornemen om niet te werken op 15 maart signaleert, daarbij verwijzend naar het voormelde artikel uit het HESH. Je kan in die brief/mail best ook verwijzen naar het communiqué dat het Departement Onderwijs op 12 maart via Klasse verspreidde naar de directeurs in verband met 15 maart. Ook daarin wordt het recht op staken erkend.

Ze stellen dat er drie opties zijn. Ofwel organiseert de school deelname aan de manifestatie als extra-muros-activiteit. Dan moeten leraren toezicht houden op leerlingen en zijn ze aansprakelijk. Ofwel kunnen leraren een verlofstelsel voor een dag aanvragen, met name een afwezigheid verminderde prestaties. Dan kunnen ze manifesteren zonder toezicht te houden. Zo’n AVP is echter geen recht maar een gunst. Een directeur kan dit weigeren. Je lijdt ook loonverlies. Ten slotte kan je staken. Dan lijd je eveneens loonverlies en je houdt evenmin toezicht op de leerlingen.

Hiermee zegt het Departement Onderwijs dus zonder meer aan de directeurs dat leerkrachten in dit geval kunnen staken. En de beslissing om te staken hangt niet af van de goodwill van een directeur, wel van de persoon zelf. Het is geen gunst maar een recht.

Voor de zekerheid volg je best op of het correct is doorgegeven door de personeelsdienst. Vakbondsafgevaardigden kunnen daarbij helpen.

Aan te rekenen duur van de werkonderbreking

Aangezien we deze keer loonverlies lijden zonder stakingsvergoeding, vragen leerkrachten zich des te meer af of je kan staken voor een halve dag. Het antwoord is hier evengoed ‘ja’. In omzendbrief PERS/2013/02 (eveneens geciteerd door GO! SGR Antwerpen) staat duidelijk te lezen: “Bij “spontane” stakingen en bij wanordelijke werkonderbrekingen is het veelal niet mogelijk de duur van de werkonderbreking van elk personeelslid dat aan de actie heeft deelgenomen precies vast te stellen. De inhouding van het salaris zal in dergelijk geval door de overheid worden berekend op grond van de beoordelingselementen waarover ze beschikt. Indien nodig zal ze beslissen tot een inhouding van het salaris voor een ganse dag of voor een halve dag of voor een uur.” (3)

In het onderwijs wordt die inhouding bij stakingen steeds afgemeten aan de gepresteerde lesuren die dag. Ook voor 15 maart heeft de overheid onbetwistbare beoordelingselementen, namelijk de niet gepresteerde lesuren. Twee à vier lesuren op die vrijdag betekent dus een halve dag loonverlies. Meer is een hele dag loonverlies. Dat hoeft niet alleen af te hangen van het vaste rooster op vrijdag. Als leerkrachten in de voormiddag les geven, daarna bijvoorbeeld naar Brussel trekken en bijgevolg vier of minder lesuren niet presteren, dan lijkt slechts een halve dag loonverlies niet meer dan fair. In de privé gelden gelijkaardige berekeningen bij een spontane staking, die eveneens slechts voor een halve dag kan zijn.

Het blijft natuurlijk onbegrijpelijk dat allerlei instanties leerkrachten afremmen omdat ze voor één keer letterlijk achter hun scholieren willen staan bij de betogingen voor een ambitieus en sociaal rechtvaardig klimaatbeleid. Wanneer minstens één onderwijsvakbond een stakingsaanzegging had gedaan, was deze verwarring nooit ontstaan. En als het parlement een wettelijk kader zou stemmen voor het gevraagde klimaatbeleid, dan zouden wij deze vrijdag gewoon les kunnen geven. De scholieren hebben het al meermaals gezegd: “Wij zijn het beu om op straat te komen, politici neem uw verantwoordelijkheid!”

Wim Benda, ‘Teacher for Climate’

PS: Mensen zouden kunnen concluderen dat ze geen vakbond nodig hebben als ze individueel kunnen staken. Daarmee zouden ze over het hoofd zien dat vakbonden veel meer doen dan stakingen organiseren. Landen met sterke vakbonden zijn op vele vlakken gelijker. Zie bijvoorbeeld Wilkinson en Pickett http://classonline.org.uk/docs/2013_04_Thinkpiece_-_labour_movement_and_a_more_equal_society.pdf

of Farber, Herbst, Kuziemko en Naidu https://scholar.princeton.edu/sites/default/files/kuziemko/files/union_ineq_4dec2017.pdf