Noot van de redactie: Voetnoten onderaan zijn eigen toelichtingen bij personen, instellingen en gebeurtenissen, die niet noodzakelijk zijn om de redenering van Chomsky te volgen. Ze verduidelijken wie ze waren/zijn en in welke historische of actuele periode zij zich situeren.
De overgrote meerderheid van de intellectuele klasse is doorheen de geschiedenis altijd een trouwe dienaar van de status quo geweest. Dit was reeds zo meer dan een halve eeuw geleden, toen Noam Chomsky in zijn klassiek essay ‘The Responsibility of Intellectuals’ schreef en het is nog altijd zo vandaag. Openbare intellectuelen die kritische oppositie voeren tegen de status quo zijn nog steeds een kleine minderheid (zie 23 februari 1967 – 50 jaar sinds Chomsky’s eerste politieke artikel).
Het is zelfs zo dat het aantal kritische, tegendraadse intellectuelen – met andere woorden, denkers die goed thuis zijn in een brede waaier van thema’s vanuit een tegen de gevestigde orde gerichte visie – afgenomen is gedurende de laatste decennia, terwijl het openbare forum net groter en luidruchtiger is geworden door de dramatische uitbreiding van het internet en de sociale media.
Eén factor voor deze toenemende tendens tot behoudsgezindheid is waarschijnlijk de overweldigende aandacht van de universiteiten voor zeer strak afgebakende, gespecialiseerde en zelfs geheimzinnige kennis. Daarnaast is er de toenemende neiging van de academische wereld om niet langer voorrang te geven aan thema’s die een impact hebben op de publieke opinie, aan thema’s die een directe invloed hebben op het leven van de mensen of aan thema’s die de status quo van het bestaande systeem uitdagen. Een andere factor is daarnaast de tsunami van anti-intellectualisme in de VS en daarbuiten.
Net nu, in deze zeer broze wereld, die wordt geconfronteerd met existentiële uitdagingen, hebben we meer dan ooit tevoren in de geschiedenis de stem van kritische intellectuelen nodig. In dit interview argumenteert Noam Chomsky – de wetenschapper, de publieke denker en de activist die men beschrijft als een ‘wereldschat’ en als ‘waarschijnlijk de belangrijkste levende intellectueel1‘ – de dringende noodzaak aan meer intellectuelen die niet zozeer “de waarheid tegen de macht spreken” maar die spreken mét de machtelozen.
…
C.J. Polychroniou: Lang geleden, in je gevierde essay The Responsibility of Intellectuals, argumenteerde je dat intellectuelen moeten aandringen op de waarheid en leugens moeten blootleggen, maar dat zij ook de gebeurtenissen moeten ontleden in hun historisch perspectief. Je hebt daarbij nooit beweerd dat dit de enige verantwoordelijkheid van intellectuelen zou zijn. Denk je niet dat de rol van intellectuelen dramatisch veranderd is in de loop van de voorbije halve eeuw of zo?
Ik bedoel, echt kritische intellectuelen die tegen de status quo ingaan zijn altijd schaars geweest in het moderne Westerse tijdperk. Er waren echter altijd giganten in ons midden wiens stem en status niet alleen geprezen werden door een aanzienlijk deel van de bevolking, maar die in sommige gevallen ook vrees en zelfs ontzag veroorzaakten onder de leden van de regerende klasse.
Vandaag komen grotendeels ‘nuttige’ conformistische ‘intellectuelen’ aan bod die focussen op nauwe, hoogst gespecialiseerde en technische thema’s, die het niet aandurven de status quo uit te dagen of sociale kwalen aan te klagen. Ze doen dat uit vrees hun baan te verliezen, een vaste aanstelling of promotie ontzegd te worden of toegang tot beurzen en subsidies mis te lopen. Wat overkwam destijds publieke intellectuelen als Bertrand Russell2 en Jean-Paul Sartre3 en iconische kunstenaars als Pablo Picasso4 in hun strijd tegen fascisme?
Noam Chomsky: ‘Wel, wat gebeurde er met Bertrand Russell? Russell werd gevangen genomen tijdens de Eerste Wereldoorlog samen met een handvol anderen die zich durfden te verzetten tegen deze ‘glorierijke onderneming’, zoals Rosa Luxemburg5 en Karl Liebknecht, Eugene Debs6 — die zelfs uitgesloten werd van de amnestie na de oorlog door de op wraak beluste (president) Woodrow Wilson (1913-1921), om alleen de meest bekenden onder hen te vernoemen.’
Bertrand Russell (jas over de arm) met zijn vrouw Edith Finch tijdens een manifestatie tegen Britse kernwapens. Foto: Tony French/CC BY-SA 3:0
‘Sommigen werden vriendelijker behandeld, zoals Randolph Bourne7, die enkel verstoten werd en uitgesloten uit liberale8 intellectuele kringen en kranten. Russell’s latere carrière kende nog meer smerige episodes, zoals zijn veroordeling door het gerecht als ‘te vrijdenkend’ om les te mogen geven aan het City College (in Londen), een vloedgolf van venijnige zwartmakerij door de hoogste kringen van het land omwille van zijn verzet tegen de oorlog in Vietnam, tot en met schunnige lastercampagnes na zijn dood.’
‘Dat is allemaal niet zo ongewoon voor al wie de goede orde van zaken doorbreekt, ongeacht onderscheiden en erkende bijdragen aan de wetenschap, wat de bijdragen van Russell zonder enige twijfel waren.’
‘De term ‘intellectueel’ is op zich al een bizarre term. Hij wordt bijvoorbeeld nooit gebruikt om een Nobellaureaat te omschrijven die zijn leven wijdt aan natuurkunde noch voor de conciërge in zijn gebouw die weinig formele opleiding heeft genoten maar wel een diep en scherpzinnig inzicht kan hebben in menselijke aangelegenheden, in geschiedenis en cultuur.’
‘Gewoonlijk wordt de term gebruikt voor een categorie van mensen met een zekere mate van privilege die op de een of andere manier aanzien worden als voogden van de intellectuele en morele waarden van de maatschappij. Zij worden verondersteld deze waarden te handhaven en vorm te geven en anderen aan te zetten om zich erbij aan te sluiten.’
Emile Zola wordt vandaag geëerd als een van de grootste Franse intellectuelen ooit. Tijdens zijn leven werd hij beschimpt en vervolgd door de Académie Française. Foto: Public Domain
‘Binnen deze categorie van ‘intellectuelen’ is er een kleine minderheid die de bestaande macht, de autoriteit en de algemeen als legitiem aanvaarde doctrines in vraag stelt. Er wordt soms beweerd dat het hun verantwoordelijkheid is “de waarheid tegen de macht te spreken”. Ik heb dat altijd verontrustend gevonden.’
‘De machtigen der aarde zijn net zij die de waarheid reeds goed kennen. Die weten maar al te goed wat ze doen en hebben onze richtlijnen niet nodig. Zij zullen al evenmin lering trekken uit onze morele lessen. Dat doen ze niet noodzakelijk omdat zij slechte mensen zouden zijn, maar omdat zij een bepaalde taak te vervullen hebben binnen de bestaande instellingen. Als zij deze taak opgeven, zal iemand anders die wel overnemen zolang de instelling zelf blijft bestaan.’
‘Het heeft met andere woorden geen enkele zin CEO’s van de sector van de fossiele brandstoffen te onderrichten over het feit dat hun activiteiten de bevolking schade berokkenen en het leefmilieu en ons klimaat vernietigen. Dat weten die al zeer lang. Zij weten maar al te goed dat zij onmiddellijk op straat gezet zullen worden van zodra zij afstand nemen van hun volledige toewijding aan winstcreatie en zich zorgen zouden gaan maken over de menselijke impact van hun daden. Anderen zullen hen dan snel vervangen om de door deze instellingen vereiste taken uit te voeren.’
‘Desondanks zijn een reeks keuzes mogelijk, maar ze zijn beperkt.’
‘Het is voor intellectuelen veel zinvoller de waarheid te zeggen, niet tegen de machthebbers, maar tegen hun slachtoffers. Als je de ware gang van zaken vertelt aan de machtelozen, is het mogelijk dat een aantal van hen daar profijt mee doet. Dit kan mensen immers helpen om op een meer realistische wijze de problemen in hun leven aan te pakken.’
‘Het zou hen zelfs kunnen helpen om in actie te schieten en zich zo te organiseren dat zij de machtigen kunnen dwingen hun instellingen en praktijken te veranderen. Nog betekenisvoller, zo kunnen zij de onwettige structuren van autoriteit en instellingen, waarin deze wanpraktijken verwezenlijkt worden, uitdagen en de impact van vrijheid en rechtvaardigheid uitbreiden. Er is geen andere weg om dit te bereiken. Daarenboven, in het verleden is dat reeds op deze manier gelukt.’
‘Maar eigenlijk denk ik dat ook dit niet juist is. De taak van een verantwoordelijke persoon – om het even wie die intellectuele en morele waarden wil handhaven – is niet om wat hij/zij als de waarheid beschouwt aan anderen te vertellen – noch aan machthebbers, noch aan machtelozen. Hij/zij moet mét de machtelozen spreken en zo proberen hen inzicht te geven in wat de waarheid is. Het gaat hier altijd om een collectieve onderneming.’
‘Dit is echter zeer uitzonderlijk in de geschiedenis van intellectuelen.’
Napalmbombardement nabij Saigon in Vietnam. Napalm is een dikke kleverige gelei op basis van benzine, die urenlang in het lichaam blijft doorbranden. Hoewel het gebruik van napalm toen reeds een oorlogsmisdaad was verdedigden de mainstream intellectuelen in de VS de inzet van deze vreselijke wapens. Foto: US Air Force
‘Laat me je er op wijzen dat de term ‘intellectueel’ in zijn moderne betekenis pas gebruikelijk werd tijdens het proces tegen Dreyfus9 in Frankrijk op het einde van de 19de eeuw. Vandaag bewonderen en respecteren we zij die toen het recht verdedigden met hun strijd voor Dreyfus. Wanneer je naar die tijd terugblikt, zie je echter dat deze ‘intellectuelen ‘ toen een vervolgde minderheid waren.’
‘De toenmalige ‘onsterfelijken’ van de Franse Academie veroordeelden bitter deze volgens hen belachelijke schrijvers en kunstenaars omdat zij het aandurfden de doorluchtige leiders en instellingen van de Franse Staat in vraag te stellen. Emile Zola, de meest prominente figuur van de Dreyfusards, moest zelfs vluchten uit Frankrijk.’
‘Dit is allemaal zeer typerend. Kies om het even welke maatschappij en je zal zien dat er een marginaal franje van kritische dissidenten in voorkomt die gewoonlijk onderworpen worden aan een of andere vorm van bestraffing. De mensen die ik net vernoemde zijn geen uitzondering. Kijk naar de recente geschiedenis. In het door Rusland gedomineerde Oost-Europa, konden ze opgesloten worden in de gevangenis. In onze contreien, in Centraal- en Zuid-Amerika, konden ze echter gefolterd en vermoord worden. In beide gevallen was er zware repressie tegen mensen die kritisch waren over de gevestigde macht.’
‘Dit gaat terug in de geschiedenis zover je maar wil, helemaal tot in het Griekse Rijk. Wie was de persoon die de gifbeker moest drinken?10 Het was de man die de jeugd van Athene ‘corrumpeerde’ door kritische vragen te stellen die beter onuitgesproken bleven. Kijk naar de Bijbel in ongeveer dezelfde periode.’
‘De Bijbel is ontstaan uit een orale geschiedenis, maar op basis van wat er achteraf van gereconstrueerd werd, zien we dat er toen al mensen waren die we naar onze maatstaven ‘intellectuelen’ kunnen noemen – mensen die de koning en zijn misdaden veroordeelden, om genade riepen voor vrouwen en wezen, allemaal subversieve daden.’
‘Hoe werden die behandeld? Ze werden in de gevangenis gesmeten, verbannen naar de woestijn, uitgescholden. Er waren toen echter ook ‘intellectuelen’ die gerespecteerd werden, de vleiers aan het Hof. Eeuwen later werden zij de Valse Profeten genoemd, maar in geen geval op het ogenblik zelf. Wanneer je de hele geschiedenis doorloopt, stel je een consistent herhaald gedragspatroon vast.’
‘Het basisprincipe van deze gang van zaken werd klaar en duidelijk samengevat door McGeorge Bundy11, een leidende liberale intellectueel, een bewonderde academicus, ooit decaan van Harvard, adviseur nationale veiligheid van de presidenten John Kennedy (1961-1963) en Lyndon B. Johnson (19631969) en daarna directeur van de Ford Foundation12.’
‘In 1968, toen het protest tegen de oorlog in Vietnam op zijn hoogtepunt was, publiceerde Bundy een artikel in Foreign Affairs, het belangrijkste officiële tijdschrift van die tijd, waarin hij het protest tegen de oorlog besprak. Veel van dit protest was legitiem, gaf hij toe: retrospectief gezien waren er immers enkele ‘fouten’ begaan in de aanpak van deze ‘complexe inspanning’.
‘Maar er was ook een marginaal groupuscule van “wild men in the wings13” die volgens hem alleen minachting verdienden. Deze wildemannen zakten zo ver weg dat ze zelfs onze motieven gingen in twijfel trekken. Dit wil zeggen, zij analyseerden de politieke leiding van de VS op basis van dezelfde normen die wij gebruiken tegen al die ‘anderen’. Daarom hoorden zij uitgesloten te worden van het gezelschap der degelijk opgevoeden.’
‘Deze analyse van Bundy was toen in feite de norm onder liberale intellectuelen. Hun publicaties maakten een onderscheid tussen wat zij de ‘technocratische en politiek gedreven intellectuelen’ noemden en de ‘door waarden gedreven intellectuelen’.
‘Die eersten, dat zijn de goede jongens, die het beleid vorm geven en adviseren en die terecht geëerd worden voor hun constructieve bijdragen – de Henry Kissingers, van het soort dat loyaal de orders van hun half dronken baas14 doorgaven voor een campagne van massale bombardementen in Cambodja. ‘Zet alles in wat vliegt tegen alles wat beweegt’, een openlijke oproep tot genocide zoals je die zelden zal terugvinden in de archieven. De tweede groep intellectuelen daarentegen, dat zijn de wildemannen in de vleugels die bazelen over morele waarden, rechtvaardigheid, internationale wetten en andere sentimentele onzin.’
‘De VS zijn niet El Salvador. De hersens van deze ‘wildemannen’ in de VS worden niet uit hun kop geschoten door elite-bataljons die gewapend en opgeleid zijn door Washington, zoals gebeurde met zes leidende Latijns-Amerikaanse intellectuelen, Jezuïeten, die dit lot ondergingen samen met hun huishoudster en haar dochter op de vooravond van de val van de muur van Berlijn15.’
‘Wie kent hun namen? Juist. Je zou kunnen argumenteren, dat er nog veel meer vele andere kerkelijke martelaren zijn onder de honderdduizenden die werden afgeslacht tijdens de kruistocht van Washington doorheen Centraal-Amerika in de jaren 1980, met de steun van onze technocratische en op beleidsvoering georiënteerde intellectuelen.’
‘Het is erg genoeg, maar dit is te gemakkelijk om op door te gaan.’
Ik denk dat het zeer interessant zou zijn om ons meer te vertellen over de historische context van je toenmalige essay The Responsability of Intellectuals, maar ook om wat meer uitleg te geven bij wat je bedoelt wanneer je stelt dat intellectuelen de gebeurtenissen moeten bezien vanuit hun historisch perspectief.
‘Mijn essay was gebaseerd op een lezing die ik een jaar eerder (in 1966) gaf aan een studentenorganisatie in Harvard. Het werd toen gepubliceerd in hun tijdschrift. Sindsdien hebben zij het er waarschijnlijk uit verwijderd. Dat was de Harvard Hillel Society16. Hun tijdschrift heette Mosaic. 1966 was één jaar voor de Israëlische militaire overwinning van 1967, een groot geschenk aan de VS, die toen leidde tot een scherpe reorientatie in de relaties tussen de VS en Israel en belangrijke verschuivingen veroorzaakte in de cultuur en houding van de Amerikaanse bevolking – een interessant en belangrijk verhaal op zich, maar niet voor nu.’
‘The New York Review of Books publiceerde toen een door mij bewerkte versie van mijn essay.’
‘Vermits die lezing toen doorging in Harvard, was het zeer belangrijk te focussen op intellectuele elites en hun speciale banden met de regering. De faculteit van Harvard was zeer prominent tijdens de regeringen van Kennedy en Johnson. De hele mythologie van Camelot17 was in grote mate hun creatie.’
‘Maar, zoals we dat hier al bespraken, was dit enkel een fase in een lange geschiedenis van intellectuele dienstverlening aan de machthebbers. Dat loopt trouwens nog altijd door, zonder fundamentele wijzigingen. Het politieke activisme van de jaren 1960 en daarna heeft echter substantieel veel veranderd in het land, doordat dit activisme zijn vleugels breder uitsloeg waaronder die ‘wildemannen’ hun op waarden gebaseerde subversie konden voortzetten.’
‘De impact (van dit activisme) heeft in grote mate het historische perspectief uitgebreid van waaruit gebeurtenissen in de wereld vandaag worden bekeken. Niemand zou vandaag nog een belangrijke diplomatieke geschiedenis van de VS schrijven waarin hij/zij zou vertellen hoe, na het afwerpen van het Britse koloniale juk, de eerste kolonisten in de woorden van Thomas Bailey18, ‘zich toelegden op hun taak van het vellen van bomen en Indianen en van het herschikken van hun natuurlijke grenzen’ – dit alles vanuit ‘zelfverdediging’ natuurlijk.’
‘In de jaren 1960 waren weinigen zich tenvolle bewust van het het feit dat onze ‘eeuwige oorlogen’ reeds begonnen zijn in 1783. 400 jaar afschuwelijke foltering van de Afro-Amerikanen was nauwelijks gekend door mainstream academici. Sindsdien worden voortdurend nog meer – en nog ergere – feiten opgegraven. Dit geldt ook voor andere thema’s. Toegewijd en bewust activisme kan vele vensters openen en een grote oogst aan waardevolle historische perspectieven opleveren.’
De wereld is inderdaad veel veranderd sinds de oorlog tegen Vietnam. Ik vermoed dat je het wel met me eens zal zijn wanneer ik stel dat we vandaag voor grotere uitdagingen staan dan ooit tevoren. Bovendien, we leven in een veel kleinere wereld nu en enkele van de uitdagingen zijn globaal van aard én omvang. Wat zou in de huidige context van een geglobaliseerde wereld de rol van intellectuelen en van sociale organisaties moeten zijn voor een mensheid met een gemeenschappelijke toekomst?
‘Je hebt volledig gelijk dat we vandaag voor grotere uitdagingen staan dan tijdens de oorlog tegen Vietnam. In 1968, toen die liberale intellectuelen de waarden-georiënteerde ‘wildemannen’ aan het uitkafferen waren, was de toonaangevende vraag dat ‘Vietnam als een culturele en historische entiteit werd bedreigd met totale uitroeiing, vermits het platteland letterlijk dood ging onder de mokerslagen van de grootste militaire machine ooit losgelaten op een gebied van deze afmetingen’, volgens het oordeel van de toen meest gerespecteerde Vietnam-expert, militair historicus Bernard Fall19.’
‘Vandaag wordt de volledige georganiseerde maatschappij ‘bedreigd met uitsterving” onder de mokerslagen van ecologische vernietiging, in overgrote mate door de rijken, die geconcentreerd leven in de rijke landen. Dit staat dan nog los van de niet minder onheilspellende en toenemende dreiging van een nucleaire holocaust, die nog wordt aangewakkerd terwijl wij hier zitten te praten.’
‘We leven in een periode waarin crisissen zonder weerga in de menselijke geschiedenis samenvloeien. Voor elk van deze crisissen zijn haalbare oplossingen bekend, maar de tijd dringt. Het is niet nodig woorden te verspillen over wie daar voor verantwoordelijk is.’
Klimaatactie in Duitsland, geïnspireerd door Greta Thunberg. Foto: C. Suthorn/CC BY-SA 4:0
‘Wie neemt de historische taak op zich om deze crisissen aan te pakken? Wie verwezenlijkte de Globale Klimaatstaking op 24 september dit jaar, een wanhopige poging om de treuzelende wereldleiders wakker te schudden, evenals de burgers die in slaap werden gesust door verraad van hun elites?’
‘We kennen het antwoord: het zijn de jongeren, de erfgenamen van onze dwaasheid. Het had diep beschamend moeten zijn om getuige te zijn van wat zich voordeed in Davos, de jaarlijkse bijeenkomst waar rijken en machtigen zelfingenomen poseerden en beleefd applaudisseerden toen Greta Thunberg hen rustig en vakkundig de les spelde over de catastrofe die zij vrolijk geschapen hebben.’
‘Wat ben jij toch een lief meisje. Ga nu maar mooi terug naar school waar je hoort en laat de ernstige problemen aan ons over, de verlichte politieke leiders, aan ons, de meevoelende bedrijven die dag en nacht werken voor het algemeen welzijn, aan ons, de ‘verantwoordelijke’ intellectuelen. Wij zullen wel voor alles zorgen en maken dat ons verraad apocalyptisch zal zijn – wat het inderdaad zal zijn als we hen de macht geven om de wereld te domineren in overeenkomst met de principes die zij zelf hebben uitgestippeld en geïmplementeerd.’
‘Die principes zijn niet geheimzinnig. Op ditzelfde ogenblik zijn de regeringen van de wereld, waaronder vooral die van de VS, de olieproducenten onder druk aan het zetten om hun productie nog te verhogen – terwijl ze pas de raad kregen in het IPCC-rapport20 van augustus dit jaar, nochtans veruit het ernstigste ooit, dat een catastrofe opdoemt, tenzij we direct beginnen met een jaarlijkse vermindering van het gebruik van fossiele brandstoffen en ze geleidelijk moeten afschaffen tegen het midden van deze eeuw.’
‘De tijdschriften van de petroleumindustrie zijn euforisch over de ontdekking van nieuwe olievelden die kunnen ontgonnen worden vermits de vraag naar olie stijgt. De media van de zakenwereld debatteren wie best geplaatst is om de productie te verhogen: de fracking industrie21 in de VS of de OPEC.’
‘Het Congres is een wetsvoorstel aan het bespreken dat misschien de koers naar vernieling heel lichtjes zal vertragen. De klimaatnegationistische partij (Republikeinen) is 100 procent tegen, zodat het lot van de wetgeving in handen van de ‘gematigde’ Democraten ligt, in het bijzonder in die van Joe Manchin.22 Hij heeft zijn mening over het klimaat expliciet geformuleerd: ‘Investeren in innovatie, geen afschaffing’.
VS-basissen buiten de VS. Map: jacobin.mag
‘Die uitspraak komt rechtstreeks uit het draaiboek van de pr-diensten van de sector van de fossiele brandstoffen, geen verrassing voor de man in de Senaat die het meest campagnegeld krijgt van de deze sector. Het gebruik van fossiele aardolie moet volgens deze redenering ongehinderd kunnen doorgaan en ons zo naar een catastrofe leiden in het belang van de kortetermijnwinsten van de allerrijksten. Punt.’
‘Over de rest van het pakket maatregelen van president Biden heeft Manchin – met zijn doorslaggevende stem in de Senaat – duidelijk gemaakt dat hij daar alleen wat kruimels van zal aanvaarden, terwijl hij aandringt op omslachtige en vernederende testen van de toegestane sociale voorzieningen23, die gewone standaardpraktijk zijn in de beschaafde wereld buiten de VS. Zijn stellingname is zeker niet in het voordeel van zijn kiezers. En de stellingnames van andere “gematigden” zijn zeer gelijkaardig. Zonder enorm veel meer druk van de bevolking, is er geen hoop dat dit federale parlement het land zal toestaan de wrede aanval door de dominante overmacht van de bedrijven terug te dringen.’
‘Het is niet nodig om hier nog op door te gaan over wat dit betekent qua verantwoordelijkheid.’
‘En nogmaals, wij mogen ondertussen de duistere wolk niet uit het oog verliezen die menselijke intelligentie 75 jaar geleden over de wereld heeft getrokken en die de laatste jaren almaar donkerder wordt. Het regime van wederzijdse wapencontrole, dat moeizaam was uitgewerkt gedurende vele tientallen jaren, werd systematisch ontmanteld door de twee laatste Republikeinse regeringen, eerst die van George W Bush (2001-2009) met het opzeggen van het Anti-Ballistic Missile Treaty24 en daarna die van Donald Trump (2017-2021), die zijn sloophamer met plezier rondzwaaide.’
‘Hij verliet zijn functie nipt op tijd om opvolger president Joe Biden toe te laten het New START Treaty25 te redden, door het pleidooi van Rusland te aanvaarden om het reeds bestaande START-verdrag verder te zetten. Ondertussen steunt Biden verder het grotesk opgezwollen militaire budget om de huidige wedren naar de ontwikkeling van nog meer gevaarlijke wapens verder te zetten en om hoogst provocatieve daden te stellen waar diplomatie en onderhandelingen nochtans zeer goed mogelijk zijn.’
‘Een belangrijk strijdpunt vandaag is de ‘vrijheid van de scheepvaart’ in de Zuid-Chinese Zee. Nauwkeuriger geformuleerd, zoals Australisch strategisch analist Clinton Fernandes opmerkt, gaat dit conflict over onze militaire spionage-operaties in de Chinese Exclusieve Economische Zone26 (EEZ) vanaf de Chinese kustlijn. De VS stellen dat hun operaties toelaatbaar zijn in alle EEZs. China daarentegen stelt dat dit niet zo is. India is het alvast eens met de interpretatie van China en protesteerde onlangs hevig tegen Amerikaanse militaire operaties in zijn EEZ .
‘Deze EEZs werden opgericht door de UNCLOS-Wet van de Zee van 1982. De VS is de enige zeemacht die dit internationale verdrag nooit heeft aanvaard, maar beweert nu wel ditzelfde verdrag niet te schenden. De relevante bewoording over militaire operaties in dit verdrag is niet echt duidelijk. Dit is dus duidelijk een onderwerp waar diplomatie aan de orde is, niet zeer provocatieve daden in een regio waar de spanning hoog oploopt, met een dreiging van mogelijk onbegrensde escalatie.’
Een Ohio-class duikboot van de VS-marine. Foto: military.com
‘Dit maakt allemaal deel uit van de zogezegde ‘inspanningen’ van de VS om ‘China in toom te houden’. Of anders geformuleerd, om het feit vast te stellen dat ‘de opstanding van 20 procent van de mensheid uit extreme armoede naar iets wat bij benadering begint te lijken op een moderne staat onwettig is, meer nog, dat China gewoon door te bestaan een bedreiging is voor de VS. Daarmee wordt niet letterlijk bedoeld dat China een bedreiging voor de VS zou zijn – iets wat China trouwens nooit verwoord noch waar gemaakt heeft – het is eerder zo dat China’s bestaan een bedreiging voor de wereldwijde superioriteit van de VS is’.
‘Dit is ook de zeer realistische evaluatie van vroeger Australisch eerste minister Paul Keating (1991-1996) in zijn reactie op het recente AUKUS-verdrag27. Dit verdrag voorziet de aankoop door Australië van acht technologisch geavanceerde kernduikboten die zullen worden ingezet onder het commandosysteem van de zeemacht van de VS, als antwoord op deze ‘bedreiging door China’.
‘Dit akkoord annuleert een eerder Frans-Australisch akkoord over de aankoop van conventionele duikboten. Met zijn typerende arrogantie heeft Washington NAVO-bondgenoot Frankrijk niet eens ingelicht. De regering van Biden lichtte enkel de EU in over zijn toebedeelde rol in een door de VS geleide wereldorde. Als reactie riep Frankrijk zijn ambassadeurs terug uit de VS en Australië en negeerde daarbij volkomen Groot-Brittannië, dat nog slechts een vazalstaat is.’
‘De Australische militaire correspondent Brian Toohey merkt op dat deze Australische onderwerping aan de VS de eigen veiligheid niet eens versterkt – wel integendeel – en dat het AUKUS-verdrag geen waarneembaar strategisch doel dient. Deze duikboten zullen niet operationeel zijn in de komende tien jaar, wanneer China zijn militaire slagkracht reeds zal uitgebreid hebben om deze nieuwe bedreiging aan te pakken, precies zoals het gedaan heeft toen het omsingeld werd door kernraketten op de 800 militaire basissen die de VS bezitten over de hele wereld (China heeft daartegen buiten zijn eigen grondgebied één basis, in Djibouti).’
‘Toohey schetst het onevenwicht tussen de zeemachten die verder verbroken werd door AUKUS. Het loont de moeite hem letterlijk te citeren om te begrijpen hoe China de VS ‘bedreigt’ – niet in de Caraïben of aan de kust van Californië, maar aan China’s eigen grenzen:
‘China’s huidige kernwapens zijn zo minderwaardig dat het land er zelfs niet op kan rekenen een vergeldingsaanval van de VS af te schrikken. Neem het voorbeeld van de nucleair aangedreven, met ballistische raketten bewapende duikboten (SSBN28). China heeft exact vier Jin-class SSBN-duikboten. Die kunnen elk 12 kernraketten dragen, telkens met één kernkop. Deze duikboten zijn zeer gemakkelijk te detecteren omdat ze zo lawaaierig zijn. Volgens het US Office of Naval Intelligence, maakt elk van die Chinese duikboten meer lawaai dan de allereerste duikboot die de Sovjet-Unie lanceerde in 1976. De huidige Russische en Amerikaanse duikboten zijn veel stiller.’
‘Men gaat er nu van uit dat China zich tegen 2030 nog vier SSBN-duikboten zal aanschaffen die een beetje stiller zijn. Hun kernraketten zullen echter onvoldoende bereik hebben om de continentale VS te treffen vanuit hun basis op het eiland Hainan in de Zuid-Chinese Zee. Om de continentale VS te bereiken zou China gepaste locaties moeten bezitten diep in de Stille Oceaan.’
‘Deze duikboten zitten effectief vast in de Zuid-Chinese Zee. Om daaruit te ontsnappen moeten zij voorbij een reeks flessenhalzen waar ze gemakkelijk tot zinken kunnen worden gebracht door hunter-killer kernduikboten van de VS, schepen van het type dat de [Australische] regering van eerste minister Morrison nu wil kopen.’
‘De VS zetten hiertegen 14 Ohio-class SSBN-duikboten in. Al deze duikboten kunnen elk 24 Trident-kernraketten lanceren, die elk afzonderlijk acht kernknoppen bevatten die naar evenveel afzonderlijke doelwitten kunnen gericht worden en in staat zijn om eender welke plek op aarde te bereiken.’
‘Concreet betekent dit één enkele Amerikaanse duikboot 192 steden kan vernielen, of andere doelwitten, tegenover 12 steden door alle Chinese duikboten samen. Deze Ohio-class-duikboten worden bovendien geleidelijk vervangen door nog grotere Columbia-class-duikboten. Die worden tegelijk gebouwd met de nieuwe hunter-killer-duikboten van de VS.’
‘Dit alles gaat dus door nog voor de acht nieuwe geavanceerde nucleaire duikboten voor Australië zullen gebouwd worden. Wat betreft kernwapens in het algemeen en andere relevante militaire slagkracht, staat China uiteraard ver achter op de VS, zoals alle andere potentiële tegenstanders van de VS samen.’
‘Het AUKUS-verdrag dient een ander doel: nog krachtiger bewijzen dat de VS willen heersen over de wereld, ook als dat noodzakelijk maakt de oorlogsdreiging nog te escaleren, zelfs met een mogelijkerwijze terminale kernoorlog als gevolg, dit alles in een hoogst instabiele regio. En ondertussen worden ‘slappe’ maatregelen als diplomatie vermeden.’
‘Dit is niet eens het enige voorbeeld. Een ander voorbeeld had de voorbije weken op alle voorpagina’s moeten staan, toen de VS zich terugtrokken uit Afghanistan. Daarmee werd de cynische uitverkoop uitgevoerd van de Afghaanse bevolking van president Trump (door zijn opvolger president Biden) door zijn deal met de Taliban van februari 2020 te implementeren.’
‘De vanzelfsprekende vraag is: Waarom precies was de regering van W. Bush ooit Afghanistan binnengevallen 20 jaar geleden? De VS hadden immers geen eigen belangen in Afghanistan, zoals de uitspraken van Bush zelf in die tijd duidelijk maakten. De echte prijs was Irak en daarna verder rondom. Bush liet toen ook duidelijk blijken dat zijn regering maar weinig belangstelling had in Osama bin Laden of in al-Qaeda. Dit gebrek aan belangstelling werd zelfs expliciet uitgedrukt door minister van defensie Donald Rumsfeld toen de Taliban aanboden om zich over te geven. ‘Wij onderhandelen geen overgaves’ brieste Rumsfeld.’
‘De enige plausibele uitleg voor de inval in Afghanistan werd gegeven door Abdul Haq, de hoogste gerespecteerde leider van het Afghaanse verzet tegen de Taliban. Hij gaf kort na de inval een interview aan Anatol Lieven, een academicus gespecialiseerd in Azië.’
‘Haq zei dat de Amerikaanse inval vele Afghanen het leven zou kosten en dat die de beloftevolle Afghaanse eigen inspanningen om het Taliban-regime te ondermijnen van binnenuit zou saboteren. Daar bekommerde Washington zich echter niet om: ‘De VS willen hun spieren tonen, een overwinning behalen en iedereen in de rest van de wereld de daver op het lijf jagen. Zij trekken zich niets aan van het lijden van de Afghanen of van hoeveel mensen wij hierdoor zullen verliezen’.
‘Dit lijkt me tevens een faire beschrijving van de huidige strategie van de VS om ‘de dreiging van China in te perken’ door middel van provocatieve escalatie in plaats van diplomatie. Dit is niets nieuws in de geschiedenis van het imperialisme.’
‘Om dan terug te komen op de verantwoordelijkheid van intellectuelen en hoe die ingevuld wordt, hier is verdere uitleg overbodig.’
Het interview Chomsky: It’s Life and Death — Intellectuals Can’t Keep Serving the Status Quo door C.J. Polychroniou verscheen in Truthout op 7 oktober 2021 en werd vertaald door Roos De Witte.
Notes:
1 Dit citaat komt uit het artikel The Chomsky Problem in de New York Times van 25 februari 1979. Het wordt voortdurend herhaald tijdens introducties van zijn lezingen. Chomsky laat niet na het volledige citaat te vermelden: “(Chomsky is) argumenteerbaar de belangrijkste levende intellectueel, hij is echter ook een verontrustend tweeslachtig intellectueel’ waarna recensent Paul Robinson het ‘Chomsky Problem’ uitlegt. Dat zou volgens hem zijn dat het niet te verklaren valt hoe de belangrijkste levende filosoof en linguïst enerzijds de beste wetenschappelijke werken publiceert over zijn vakgebied en anderzijds ‘waanzinnig simplistische’ onzin schrijft over het politieke bestel, de grote media en het buitenlands beleid van zijn eigen land.
2 Brits filosoof, historicus, humanist en pacifist Bertrand Russell (1872-1970) kreeg in 1950 de Nobelprijs voor Literatuur. Hij was heel zijn leven politiek actief als anti-oorlogsactivist en anti-imperialist, fervent voorstander van volledige kernwapenafschaffing en criticus van de oorlog tegen Vietnam. Die oorlog veroordeelde hij niet op pragmatische gronden, zoals de meeste intellectuelen van zijn tijd. Die stelden dat deze oorlog niet winbaar was, te kostelijk. Russell argumenteerde daarentegen dat het westen geen enkel moreel recht had om zich te mengen in de rest van de wereld. Tevens veroordeelde hij het zionisme in Israël. Hij wordt nog steeds beschouwd als een van de belangrijkste filosofen van de twintigste eeuw. Het naar hem genoemde Vietnam Tribunaal krijgt nog steeds navolging in andere Russell Tribunals, zoals het BRussells Tribunal over de oorlogsmisdaden van de VS en hun bondgenoten tijdens de oorlog tegen Irak (nvdr).
3 Frans filosoof en auteur Jean-Paul Sartre (1905-1980), belangrijkste denker van het existentialisme, was politiek actief tegen de Franse koloniale oorlog in Algerije en in Indochina (de Franse kolonies Vietnam, Laos en Cambodja) en een van de belangrijkste stemmen van de beweging van de jaren 1960 die nu ‘mei ’68’ wordt genoemd (nvdr).
4 Kunstschilder, beeldhouwer en sieradenontwerper Pablo Picasso (1881-1973) is nog steeds de meeste beroemde Spaanse kunstenaar. Hij was enerzijds zeer kritisch voor de fascistische dictatuur van Franco, maar nam nooit een duidelijk standpunt in over de Spaanse Burgeroorlog of over beide Wereldoorlogen. Zijn meest bekende politiek geïnspireerde kunstwerk is Guernica, over het bombardement van dit Baskische dorpje door de Duitse Luftwaffe in 1937, die door Hitler werd ingezet als steun aan de troepen van generaal Franco, die na vier jaar burgeroorlog de linkse democratisch verkozen regering omverwierp (nvdr).
5 Duits-Joods marxistisch filosofe en econome Rosa Luxemburg (1871-1919), van oorsprong Pools, was actief betrokken bij de revolutionaire bewegingen en revoluties in het Russische feodale tsarenrijk en in de politieke strijd in Polen en Duitsland. Kort na de Eerste Wereldoorlog werd zij vermoord door reactionaire krachten samen met Duits socialistisch parlementslid Karl Liebknecht (1871-1919).
6 Amerikaans socialistisch activist e vakbondsleider Eugene Debs (1855-1926) was medestichter van de Industrial Workers of the World (IWW). Hij werd meermaals gevangen genomen voor zijn verzet tegen de deelname aan de Eerste Wereldoorlog, waarvan tien jaar voor zijn openlijk verzet tegen de dienstplicht. In gevangenschap werd hij niet verzorgd voor zijn tuberculose, waardoor hij twee jaar na zijn vrijlating overleed. Hij wordt in de Amerikaanse vakbonden nog steeds geëerd als de grootste leider ooit in de VS terwijl de mainstream media hem nog steeds afschilderen als ‘een verrader van zijn land’. (nvdr).
7 Randolph Bourne (1886-1918) was een progressief schrijver die zich eveneens verzette tegen de deelname van de VS aan de Eerste Wereldoorlog (nvdr).
8 De term ‘liberal’ heeft in de VS niet helemaal dezelfde betekenis als in Europa. In Europese zin zijn beide machtspartijen Democraten en Republikeinen ‘liberale partijen’. In de VS bedoelt men er echter personen en organisaties mee die extreme persoonlijke vrijheid combineren met een zeer gematigde vorm van sociaal bewustzijn, wat we hier ‘linkse liberalen’ zouden noemen. Rechtse liberalen worden in de VS ‘conservatieven’ genoemd (nvdr).
9 De Franse militair Alfred Dreyfus (1859-1935) werd in 1894 veroordeeld als spion voor Duitsland. Tijdens zijn proces was de legerleiding al te weten gekomen dat de echte dader een andere officier was, maar weigerde gezichtsverlies te lijden, nog meer omdat Dreyfus een Franse Jood was, die . Een aantal intellectuelen, met als meest prominente verdediger Emile Zola (1840-1902) en zijn pamflet J’Accuse, eisten een nieuw proces en zijn vrijspraak, die er uiteindelijk kwam in 1906. Voor het zover was werden hij en de andere Dreyfusards over de hele lijn veroordeeld door de intellectuele klasse – ‘les immortels’ van de Académie Française – en door de meeste media. De echte dader werd uiteindelijk weggepromoveerd en nooit vervolgd. Zola moest voor zijn openlijk protest het land ontvluchten om een gevangenisstraf voor laster tegen het gerecht te vermijden. Het vonnis wordt erkend als de eerste rechtszaak ooit die door de publieke opinie werd omgekeerd. Zola stelde met mijn open brief een precedent voor alle intellectuelen ter wereld om politieke standpunten in te nemen. Vandaag wordt Zola door de Académie Française geëerd als een van de grootste Franse intellectuelen ooit. (nvdr).
10 De Griekse filosoof Socrates dronk omstreeks 399 BC een gifbeker als uitvoering van de doodstraf voor ‘corruptie van de jeugd’. Hij wordt erkend als de grondlegger van de westerse filosofie (nvdr).
11 McGeorge Bundy (1919-1996) was een van de voornaamste architecten van de oorlog tegen Vietnam, vanuit de visie dat landen (waaronder zowat alle voormalige kolonies van Europa) die een eigen economische weg wilden volgen los van het westen en de VS ten allen prijze moesten worden vernietigd (nvdr).
12 Autobouwer Henry Ford richtte de Ford Foundation op in 1936. het is een conservatieve organisatie die sociale rechten ziet als een gift van filantropische rijken, als tegenreactie op de eigen sociale strijd van de werkende bevolking door middel van vakbonden (nvdr).
13 Bundy gebruikte deze uitdrukking ‘wild men in the wings’ om het marginale karakter (in de linkse en uiterste extremen van het politieke spectrum) van dissidente intellectuelen weer te geven (nvdr)
14 Een verwijzing naar het notoire maar door de toenmalige media zedig verzwegen alcoholisme van president Richard Nixon, tot hij de ultieme doodzonde beging om de illegale praktijken van elke president voor en na hem tegen politieke dissidentie in eigen land in te zetten tegen de Democraten, de andere machtspartij.
15 Op 16 november 1989 werden in El Salvador zes priesters samen met hun inwonende huismeid en haar dochter gruwelijk vermoord door een doodseskader, dat was opgeleid in de School of the Americas van de CIA (toen nog gevestigd in Panama). De vermoorde priesters waren uitgesproken critici van het rechtse bewind dat met massale logistieke steun van de VS de bevolking terroriseerde om het feodale status quo te blijven ondergaan, waar de rijke elite en de buitenlandse bedrijven (vooral in de voedselexport) wel bij vaarden. De moord veroorzaakte ondanks de rechtstreeks betrokkenheid van de VS nauwelijks een rimpel in de westerse media, dit in tegenstelling tot de moord op Pools priester Jerzy Popieluszko in 1984 onderwerp was van jarenlange media-campagnes om de Poolse militaire dictatuur te bekritiseren (nvdr).
16 De Hillell Society is een Joods-Amerikaanse organisatie die Joodse studenten ondersteunt in de VS en in meerdere andere landen, die over het algemeen vrij progressieve standpunten inneemt over zaken als LGBTQ en huwelijken tussen Joden en niet-Joden, behalve wat betreft Israël (nvdr).
17 Camelot is het hof van de mythische Koning Arthur. Hier verwijst het naar de regering van president John Kennedy, naar de mythe dat zijn presidentschap uitzonderlijk idealistisch zou zijn geweest en dat de moord op de president negatieve gevolgen zou hebben gehad die tot vandaag doorwerken. Een deel van die mythe is dat Kennedy een onderhandelde niet-militaire oplossing zou hebben nagestreefd in Vietnam. Uit de presidentiële archieven blijkt sindsdien het omgekeerde. Toch houdt de mythe nog steeds stand onder de traditionele intellectuele klasse en de media (nvdr).
18 Amerikaans historicus Thomas Bailey (1902-1983) (nvdr).
19 Bernard Fall (1926-1967), historicus en oorlogscorrespondent in Vietnam en fervent voorstander van de oorlog tegen het communisme en tegelijk kritisch over de militaire aanpak van de VS en de steun voor Vietnamees dictator Diem. Hij stierf op 40-jarige leeftijd door een landmijn.
20 Het UN Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) publiceert sinds 1988 een jaarrapport waarin alle tot dan verworven wetenschappelijk onderzoek over de klimaatverandering wordt verzameld en geanalyseerd. wat is het IPCC. Een samenvatting van het jaarrapport 2021 vind je hier (nvdr).
21 Fracking is het procédé om door hoge druk met water en chemische stoffen de bodemlagen te verbreken waardoor aardgas en aardolie vrijkomt. OPEC is de Organisation of Petroleum Exporting Countries (nvdr).
22 Joe Manchin is een uiterst rechtse Democratische senator voor de staat West Virginia. Hij ontvangt voor zijn zesjaarlijkse verkiezingscampagne meer geld van de fossiele industrie dan eender welke andere politicus. De Democraten hebben 50 zetels in de federale Senaat, evenveel als de Republikeinen. Met vice-president Kamala Harris als senaatsvoorzitter hebben de Democraten één stem op overschot, maar Manchin weigert als enige Democratische senator de infrastructuurwet en de klimaatwet van president Bdien goed te keuren. Deze patstelling is meer dan een toevallig wiskundig probleem. De federale senaat kent 2 senaatszetels toe voor elke deelstaat, waardoor de kleine en landelijke staten er proportioneel zeer onevenredig oververtegenwoordigd zijn. Met de helft van alle senaatszetels vertegenwoordigen de Republikeinen sinds de jaren 1980 geen meerderheid van de bevolking meer. Om dit systeem te wijzigen is een tweederde meerderheid nodig, die de Republikeinen nooit zullen geven. Bovendien zijn ook heel wat Democratische senatoren tegenstander van een meer proportionele Senaat, omdat zij zelf ook baat hebben bij het huidige systeem (nvdr).
23 Sociale programma’s als openbare scholen, sociale zekerheid, steun aan arme gezinnen, sociale woningbouw e.d. moeten elk jaar worden afgewogen en gecontroleerd op hun haalbaarheid en ‘efficiëntie’, iets wat van andere uitgaven als het leger, steun aan bedrijven, fiscale voordelen voor rijken en bedrijven nooit wordt geëist (nvdr).
24 Ballistische raketten zijn projectielen die na lancering het bij de start berekende traject volgen. Zij hebben het voordeel zware explosieve ladingen te kunnen vervoeren, maar het nadeel dat ze na lancering niet meer gecorrigeerd kunnen worden en bovendien wegens hun vastliggend traject gemakkelijker doelgericht kunnen worden neergehaald door anti-ballistische wapens. Strategische raketten hebben besturingsmotoren die tijdens het traject nieuwe instructies kunnen geven en dus nauwkeurig doelen kunnen bereiken. Zij hebben het voordeel veel moeilijker neerhaalbaar te zijn maar het nadeel dat ze wegens de noodzakelijke transportmotoren alleen kleinere explosieve ladingen kunnen vervoeren. Het Anti-Ballistic Missile Treaty (ABM) legde in 1972 aan de Sovjet-Unie en de VS een limiet op over het anti-ballistische raketten die konden worden opgesteld. In 2002 zegde president W. Bush het verdrag eenzijdig op, wat Rusland en China verplicht terug te investeren in meer strategische kernwapens.
25 Het Strategic Arms Treaty (START) van 1994 legde een limiet op aan het aantal strategische offensieve raketten. Het verdrag liep ten einde in 2009 en werd in 2011 opgevolgd door het NEW START Treaty onder president Obama. Trump wilde dit verdrag eveneens opzeggen.
26 De laatste UN Convention on the Law of the Sea (UNCLOS) van 2016 consolideerde een aantal legale praktijken en gewoontes van het bestaande zeerecht, dat vrije zeevaart garandeert buiten de territoriale wateren van kustlanden. De Exclusieve Economische Zone is het gebied tussen 370 en 650 kilometer buiten de kustlijn waar het betrokken kustland exclusieve economische exploitatierechten heeft op de grondstoffen in de zeebodem., maar niet op het leven in de zee. Doorvaart van andere landen is er volkomen vrij van controle door de betrokken kuststaat. Terwijl de VS als enige grote zeemachte ter wereld het UNCLOS-verdrag en de EEZ-begrenzingen door andere kustlanden niet erkennen verbieden zij elke vorm van militaire operaties in hun eigen EEZ (tenzij in samenwerking met de eigen zeemacht) (nvdr).
27 Het nieuw militair verdrag tussen Australië, Groot-Brittannië en de VS (AUKUS) van 15 september 2021 (nvdr).
28 Submarine Submersable Ballistic missile carrying Nuclear powered.
