Op woensdag 29 september 2010 werd ik samen met zo’n 30 als clown verklede demonstranten in het metrostation Ribaucourt door politieagenten werd belet in de aankomende metro te stappen, tegen de muur geduwd, gehandboeid en uiteindelijk afgevoerd naar de kazerne van Etterbeek. Het was niet de eerste keer dat ik gearresteerd werd tijdens een poging tot manifestatie en het zou niet de laatste zijn. Wat ik toen echter niet wist en onmogelijk kon voorspellen was dat de politie hiervoor door een rechter op de vingers zou worden getikt.
We zijn nu vier en half jaar later en wat weinigen voor mogelijk hadden gehouden is gebeurd: rechter C. Lepaffe kende mij en vier anderen die die dag gearresteerd werden een schadevergoeding toe, te betalen door de politiezone Brussel. De bedragen zijn eerder symbolisch te noemen, welke prijs zet je op de onrechtmatige beroving van je vrijheid? Het feit dat de preventieve arrestaties van betogers, het niet verwijderen van handboeien wanneer die niet meer nodig waren en het nemen van foto’s zonder toelating of reden door een rechter veroordeeld zijn, is prijsloos.
De rechter stelt zijn motivering van het vonnis dat er bij de arrestaties in het metrostation Ribaucourt geen enkele aanwijzing was van verstoring van de openbare orde of poging hiertoe, noch van het bezit van “verdachte objecten”. De verklaringen van de aanvragers zijn gedetailleerd en eensluidend genoeg om te besluiten dat de voorwaarden van het transport en vasthouding allesbehalve optimaal waren en er bepaalde ontsporingen (“certains dérapages”) waren.
Het is voor de rechter duidelijk dat we geviseerd werden omdat we deelnamen aan het No Border Kamp. De ongerustheid van de politie tegenover No Border Kamp (volgens de dreigingsanalyse van het OCAD, het overkoepelende antiterreurorgaan, zouden “anarchisten uit binnen- en buitenland van het No Border Camp gebruik maken om gewelddadige acties te ondernemen)1 was volgens hem geen voldoende reden om over te gaan tot preventieve arrestaties, enkel op basis van de vermeende deelname aan het kamp.
Ook het feit dat een deel van hen geschminkt waren (volgens de politie in strijd met het politiereglement) zag de rechter als een verantwoording na de feiten. De agenten hebben niet gevraagd de schmink te verwijderen en de clowns waren niet gemaskeerd nog steeds identificeerbaar. Bovendien is het niet ongewoon dat betogers originele manieren gebruiken om de aandacht van het publiek of de media te trekken of om een ludiek karakter te geven aan de betoging, alsnog de rechter. “Men dient in principe, tenzij er een profiel van zeker gevaar, mensen arresteren voor wat ze doen, niet voor wat ze zijn.” 2
Er waren geen objectieve elementen om een arrestatie te rechtvaardigen. De uitspraak van commissaris Vandersmissen dat hij de opdracht had gegeven om systematische controle te doen van risicogroepen en daarbij het recht tot meningsuiting te respecteren en enkel indien er elementen waren die wezen op de intentie tot een verstoring van de openbare orde over te gaan tot arrestatie, werd door de rechter verworpen aangezien er in dit geval geen zo’n aanwijzingen waren.
“Het is begrijpelijk dat de politie vreesde belachelijk gemaakt te worden door als clown opgemaakte demonstranten. Deze angst is echter geen reden voor arrestatie in het kader van een manifestatie, tenzij met de bedoeling de inhoud en de voorwaarden ervan strikt te reguleren”3
“De bestuurlijke aanhouding uitgeoefend in de metro tussen Ribaucourt zijn, zelfs rekening houdend met de bijzondere behoeften van een evenement van grote omvang, in strijd met zowel artikel 31 van de wet op het politieambt met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens artikel 5 met betrekking tot de belemmering van de vrijheid en veiligheid, en bij implicatie, het recht om te demonstreren.”4 Er was geen verstoring van de openbare orde, actueel, nog potentieel en er was geen overtreding, actueel, noch potentieel.
De gebruikte bewoordingen zijn duidelijk: de politie was in fout en heeft niet het recht betogers te arresteren onder het mom dat ze van plan zijn de openbare orde te verstoren. Zelfs geen clowns die volgens commissaris Vandersmissen “de gewoonte [hebben] het werk van de politie te bespotten en te verstoren” en een “negatieve solidariteit” tegenover de politie opwekken.5
Alhoewel de sommen (tussen de 50 en 150 Euro voor de vijf aanklager) klein zijn, is de morele schuld die de rechter bij de politie legt zeer groot. Hopelijk zet het hen aan het denken en beseffen gearresteerde en/of slecht behandelde demonstranten dat ook zij de politie voor de rechter kunnen dagen.
- “Optreden tegen No Border-activisten noodzakelijk en efficiënt” (DWM 5/10/2010)
- “On doit en principe, sauf profil affirmé d’une dangerosité certaine,
arrêter les gens pour ce qu’ils font, non pour ce qu’ils sont.” (JUG-JG N° 246) - “On peut comprendre que les policiers aient craint d’être tournés en
dérision par des manifestants grimés en clown. Cette crainte ne
constitue pas autant un motif valable d’arrestation dans le cadre d’une
manifestation, sauf à vouloir en encadrer strictement le contenu et les
modalités.” (idem) - “L’arrestation administrative pratiquée au métro Ribaucourt entre dès
lors, même en tenant compte des nécessités très spéciales d’une
manifestation de très grande ampleur, en contradiction, tant avec
l’article 31 de la loi sur la function de police qu’avec le CEDH en son
article 5, en ce qui concerne l’entrave à la liberté et à la sûreté et
par répercussion, au droit de manifester.” (idem) - “De plus, les clowns, s’ils sont d’un abord sympathique, ont pour habitude de singer et de perturber le travail des forces de police. En outre, lorsque ces dernières interviennent, les clowns suscitent alors une solidarité que je qualifie de négative faisant que les autres passants ou manifestant réagissent contre les forces de l’ordre même si celles-ci interviennent opportunément et correctement.” (p. 3 du PV d’audition du Commissaire Divisonnaire Vandersmissen du 10 février 2011)
