Het nieuwe wetsontwerp zou het veel eenvoudiger maken om de smartphones, laptops en profielen op sociale media van vluchtelingen te doorzoeken. Officieel luidt het dat asielzoekers steeds kunnen weigeren om hun persoonlijke data te laten onderzoeken. Maar in de praktijk is dat, gezien de erg machteloze positie waarin asielzoekers zich bevinden, bijzonder moeilijk. Eigenlijk hebben asielzoekers geen andere keuze dan hun privacy op te geven. Een weigering kan immers opgevat worden als het verbreken van de plicht om mee te werken. En het niet nakomen van die plicht verkleint natuurlijk de kans om als vluchteling erkend te worden.

Detentie

Privacy is niet het enige recht dat ernstig dreigt aangetast te worden wanneer de wetsontwerpen die deel uitmaken van de nieuwe asielwet gestemd worden. Het wordt ook veel makkelijker om asielzoekers op te sluiten. De UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de VN, uitte zijn bezorgdheid over dat punt in zijn advies bij de wetsontwerpen: de wetsontwerpen bevatten te weinig waarborgen om willekeurige detentie te voorkomen.

Organisaties die actief zijn op het terrein klagen al sinds jaar en dag aan dat detentie een traumatiserend effect heeft op asielzoekers. Asielzoekers die overigens vaak al getraumatiseerd zijn door wat ze in landen van herkomst of tijdens de tocht naar Europa hebben meegemaakt.

De resultaten van een onderzoek uit 2015 tonen aan dat detentie de effecten van post-traumatische stress, angststoornissen en depressieve klachten enkel doet toenemen. Een overzicht van verschillende onderzoeken uit 2009 wijzen erop dat ook suicidaal gedrag en zelfverminking stijgen bij asielzoekers die vastgehouden worden. Detentie en opsluiting veroorzaken dus een heel reëel en meetbaar lijden bij de betrokkenen.

Recht op rechten

Ook de rechtsgang dreigt moeilijker te worden door de in de steigers staande asielwet. Zo worden procedures ingewikkelder gemaakt en worden beroepstermijnen ingekort. Gevolg is dat het voor asielzoekers nog moeilijker zal worden om gebruik te maken van de rechten die ze formeel hebben. Het meest problematische aspect in dit verband is dat asielzoekers in sommige gevallen de mogelijkheid tot schorsend beroep verliezen. Hierdoor kunnen asielzoekers uitgewezen worden nog voor de rechter een uitspraak heeft gedaan over hun dossier. 

Stigmatisering

De ngo’s die zich tegen de nieuwe asielwet keren (zie voor een volledige lijst onderaan dit artikel) wijzen erop dat asielzoekers in de nieuwe asielwet steeds uitdrukkelijker worden gecriminaliseerd. Een asielzoeker wordt niet beschouwd als iemand die toevlucht zoekt of hulp nodig heeft, maar als iemand die naar hier komt het systeem uit te buiten.

Bijvoorbeeld: als asielzoekers geen identiteitsbewijs bij zich dragen, kan dat worden gezien als een negatieve indicatie voor de geloofwaardigheid van hun asielverhaal. Maar mensen op de vlucht beschikken doorgaans niet over hun identiteitsdocumenten. Daar hebben ze allerlei redenen voor: ze kunnen zich niet richten tot de autoriteiten die hen vervolgen, ze moesten in allerijl vluchten, of hun documenten werden afgenomen door mensensmokkelaars.

“Als mensen op de vlucht het wantrouwen ten aanzien van hun verhaal moeten weerleggen, dreigt de nodige sereniteit en rust uit de asielprocedure te verdwijnen”, zeggen de ngo’s. “Die mensen hebben na de traumatiserende ervaringen die gepaard gaan met hun vlucht nochtans nood aan een veilige omgeving om hun verhaal te doen.” 

Weigeren

In een persmededeling eisen de ngo’s dat de wet niet gestemd wordt: “Wij eisen dat het federaal parlement de wetsontwerpen zoals ze nu voorliggen, weigert te stemmen. We vragen dat de ontwerpen worden herbekeken. Dat betekent dat de ontwerpen opnieuw moeten voorgelegd worden aan de Commissie Binnenlandse Zaken voor debat. De volksvertegenwoordigers dienen tenminste een advies te vragen aan de Raad van State. Als betrokken organisaties van het middenveld willen ook wij gehoord worden in het federaal parlement. We vragen dat de volksvertegenwoordigers rekening houden met de bezorgdheden van de ngo’s en het advies van UNHCR en Myria (Federaal Migratiecentrum) respecteren.”

De ngo’s die zich tegen de wet keren zijn 11.11.11, CNCD-11.11.11, Amnesty International Belgique Francophone, Amnesty International Vlaanderen, CIRÉ, Jesuit Refugee Service Belgium, Liga voor mensenrechten, Ligue des droits de l’Homme, Orbit, Platform kinderen op de vlucht – Plate-Forme Mineurs en Exil, Point d’Appui, Vluchtelingenwerk Vlaanderen.