De Turkse regering onderhandelt nu over vrede samen met Abdullah Öcalan, de mythische leider van de PKK. (Foto, Thierry Ehrmann, Flickr, Creative Commons)

Nieuwe onderhandelingen tussen Turkije en PKK van start

Eind februari riep Abdullah Öcalan, leider van de Koerdische onafhankelijkheidsbeweging PKK, zijn aanhang op om de wapens definitief neer te leggen. Vraag is hoe dit vredesverzoek opgevat moet worden. Als de zoveelste tot mislukken gedoemde poging tot vrede? Of als het begin van een nieuw vredevol hoofdstuk in de Turkse geschiedenisboeken? Dries Lesage, professor internationale politiek aan de Universiteit van Gent ziet de toekomst hoopvol.

donderdag 12 maart 2015 21:24
Spread the love

In 1984 brak een conflict
uit tussen Turkije en de Koerdische Arbeiderspartij (PKK). “In eerste instantie
wou de PKK de onafhankelijkheid van Turks-Koerdistan (een gebied in het zuidoosten van Turkije, red.) bekomen. Later
streed het vooral voor meer politieke rechten binnen Turkije”, legt professor
Lesage uit. Dat dit een bloedige strijd was is duidelijk: tot nu toe kostte het
conflict aan meer dan 40.000 mensen het leven.

In schril contrast
daarmee staat de vredesboodschap die op 28 februari van dit jaar verscheen op
de Turkse televisie. Auteur van de tekst was Abdullah Öcalan, de
mythische leider van de PKK. Hij spoorde de
PKK-leden aan om in het voorjaar een partijcongres te organiseren. Die conferentie
zou moeten leiden tot het ‘historische besluit’ om de strijd met Turkije definitief
te beëindigen. 

Het was evenwel niet
Öcalan zelf die op TV zijn boodschap verkondigde. Het Koerdisch icoon zit
immers sinds 1999 een levenslange gevangenisstraf uit op een eilandje
nabij Istanbul. Boodschapper van dienst was Sirri Süreyya Önder, een Koerdisch
parlementslid van de HDP, een PKK-gezinde partij.  

Geschiedenis van vredesonderhandelingen

Deze vredesoproep is echter niet de eerste in het
reeds langer dan dertig jaar durende conflict. “Toenaderingen zijn er eerder al geweest, al van bij het begin van de jaren
negentig”, stelt Dries Lesage, professor internationale politiek aan de
Universiteit van Gent. “Toen startte toenmalig president Turgut Özal de
vredesonderhandelingen met de PKK. Dat leidde tot een wapenstilstand maar die
hield niet lang stand. Na het overlijden van Özal in 1993 ontstonden
opnieuw erg hevige gevechten.”

Ook in de regeerperiode
van Recep Tayyip Erdo?an, de huidige Turkse president, waren er reeds pogingen
tot vrede, zo blijkt. “Al was daarbij sprake van ups en downs. Periodes van overleg
werden afgewisseld met periodes van gevechten tussen het Turkse leger en de
PKK”, aldus Lesage.

“Het momentum is er”

Beterschap lijkt op dit
ogenblik wel in zicht. Eind 2012 startten opnieuw vredesonderhandelingen, in
maart 2013 werd een wapenstilstand afgekondigd. En nu kwam dus Öcalans vredesboodschap.

De Turkse regering
reageerde alvast positief op Öcalan z’n verzoek. De regerende AKP liet weten de
vredegesprekken te willen aangaan en erkende de leider van de PKK als formeel
onderhandelingspartner. Önder van zijn kant sprak in de Turkse media over een doorbraak
en de stap naar een nieuwe, belangrijke fase in het vredesproces.

Ook professor Lesage
gelooft in het welslagen van deze vredesonderhandelingen. “Want twee jaar
wapenstilstand is relatief lang. Ik kan me bovendien nauwelijks voorstellen dat
een meerderheid van de Turkse en Koerdische bevolking terug naar die
geweldcyclus van de jaren negentig wil. Enkel een kleine, extreme minderheid,
die volgens mij steeds minder politieke macht heeft, wil nog vechten.”

“Eén van de grootste
moeilijkheden bestaat er nu uit om woorden in daden om te zetten”, vindt de
politicoloog. “Men zei vroeger meermaals dat er vrede zou komen maar
uiteindelijk gebeurde er in de realiteit weinig. Dat die vrede er niet
kwam, stelde men dan voor als de schuld van de andere. Maar toch denk ik dat het momentum er is.”

Vervallen in een
hoerastemming lijkt volgens professor Lesage echter niet gepast. “Het recente
straat- en politiegeweld in het zuidoosten heeft aangetoond dat het
vredesproces kwetsbaar blijft”, aldus de academicus. “Provocaties door Turkse
ultranationalisten, radicale PKK-aanhangers, Koerdische islamisten en zelfs
elementen binnen de staat kunnen de onderhandelingsteams weer uit elkaar drijven.”

PKK-eisen

Indien de Turkse regering
daadwerkelijk een vredesakkoord wil bekomen, dan zal het wel aan een aantal
eisen van de Koerdische onafhankelijkheidsbeweging moeten tegemoetkomen. Wat
deze voorwaarden exact inhouden is niet bekend.

Niettemin zijn de
hoofdlijnen van de gespreksstof publiek geheim in Turkije. “Zo zullen culturele
rechten en onderwijs zeker op de onderhandelingstafel liggen”, zo geeft
professor Lesage aan. “Koerden worden op vlak van taal namelijk nog steeds
onderdrukt, in het onderwijs zijn er dan weer onvoldoende leerkrachten,
enzovoort. Ook over het socio-economische zal er, hoewel op dat vlak al
vooruitgang is geboekt, gesproken worden. En natuurlijk zal ook het vraagstuk
over de autonomie van de Koerden aan bod komen. Zo zullen lokale en regionale
overheden meer beslissingsmacht moeten krijgen en zullen er misschien nieuwe bestuursvormen
opgericht worden. Ten slotte zullen er nog harde noten te kraken zijn over het
statuut van de PKK-strijders en Öcalan zelf.”

Moeilijke
onderhandelingen

Hoewel professor Lesage
positief gestemd is over de toekomst, waarschuwt hij er wel voor om niet te
vroeg victorie te kraaien. Er zouden wel eens moeilijke onderhandelingen kunnen
aankomen. “Voor de AKP, de partij van Erdogan, is de situatie natuurlijk heel
dubbel. Wanneer deze veel toegevingen doet aan de PKK, zal ze enerzijds wel
stemmen winnen binnen het Koerdisch gebied maar anderzijds stemmen verliezen
aan nationalistische partijen. Dat is dus een belangrijke evenwichtsoefening
die ze zal willen maken. Maar als de PKK definitief de wapens neerlegt, zal het
draagvlak voor een uitbreiding van Koerdische rechten groot zijn.”

“Aan
de andere kant is het mogelijk dat een radicale vleugel binnen de PKK niet
bereid zal zijn tot compromissen. Voor de echte hardliners is de huidige wapenstilstand interessanter dan een
definitieve oplossing, wat hun politieke relevantie zou ondermijnen. Maar prominente
HDP-politici stellen zich constructief op, ook al is de AKP in het zuidoosten
hun voornaamste concurrent. Het is daarom interessant dat de HDP zich meer en
meer opwerpt als een brede linkse partij voor alle inwoners van Turkije.”

take down
the paywall
steun ons nu!