Nadat op 13 maart 2012 een schoolbus met kinderen inreed op een betonnen muur in Sierre, Zwitserland, publiceerden enkele Belgische media een stroom artikels die menig wenkbrauwen deden fronsen. Vooral op de foto’s van de slachtoffertjes die Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad publiceerden kwam er heel wat kritiek. Een familielid van een slachtoffer diende ook een klacht in bij de Raad voor de Journalistiek. De ‘stijl’ die de media hanteerde werd duidelijk niet op prijs gesteld.

Naar aanleiding van deze kritiekgolf, paste de Raad haar journalistieke code aan met een specifieke richtlijn over het gebruik van informatie en beeldmateriaal van persoonlijke websites en sociale netwerksites.

In deze nieuwe richtlijn staat te lezen dat de journalist rekening moet houden met de aard en de doelstelling van de site, zelfs wanneer het om publiek toegankelijke pagina’s gaat. De journalist zal het privéleven niet verder aantasten dan noodzakelijk in het maatschappelijk belang van de berichtgeving en hij mag nooit zonder toestemming herkenbaar beeldmateriaal gebruiken. Tenzij de journalist dit weer kan verantwoorden in het licht van het maatschappelijk belang.

Beperkingen

Hoewel de aanpassing van de journalistieke code geen slecht idee is, roept de nieuwe richtlijn wel enkele vragen op. Zo richt deze nieuwe richtlijn zich enkel en alleen op het gebruik van informatie en foto’s van websites en sociale netwerksites zoals Facebook of Hyves. Nochtans kwam er niet enkel kritiek op de gepubliceerde foto’s van de slachtoffers. De wijze waarop het ongeval belicht werd en de hoeveelheid berichten die erover verschenen, konden ook op heel wat verontwaardigde commentaar rekenen. Waarom werd daar de focus niet gelegd?

Filip Voets, secretaris-generaal en ombudsman van de Raad: “Vooral het gebruik van informatie afkomstig van netwerksites is nu actueel. Wat natuurlijk niet wil zeggen dat we de rest maar moeten verwaarlozen. Over het opdringerige karakter van sommige journalisten hebben we al wat geschreven, dat is ook helemaal niets nieuws. Sociale netwerksites daarentegen waren er enkele jaren geleden nog niet, waardoor we nu met heel andere journalistieke problemen te maken krijgen”, aldus Voets.

Van maatschappelijk belang

Heel wat punten in deze nieuwe richtlijn worden in een volgende paragraaf gerelativeerd. Van zodra een journalist kan bewijzen dat er een maatschappelijk belang in het spel zit, gelden bepaalde punten niet meer. Wat wordt er dan eigenlijk onder “maatschappelijk belang” verstaan? En wat was dan het maatschappelijk belang van het publiceren van foto’s van overleden kinderen?

Voets: “Ik kan geen uitspraken doen over het busongeval in Zwitserland en de reactie van de pers daarop omdat we net een klacht hebben binnengekregen daarover en we willen die klacht naar behoren behandelen. Maar het is inderdaad wel zo dat een volk dat in rouw is eigenlijk geen maatschappelijk belang is of een gegronde reden, maar daar moet de Raad over beslissen. We wilden met deze richtlijn vooral reageren op de recente gebeurtenissen en niet wachten tot er een uitspraak van de Raad komt”, zegt Voets.

De nieuwe richtlijn is dus voor interpretatie vatbaar en kan bovendien door elke journalist anders aangevoeld worden. Het is dus onzeker of de richtlijn uitwassen zoals na de busramp kan vermijden. Het geweten en gezond verstand zullen ook in de toekomst belangrijke instrumenten blijven voor journalisten.