Over die shocktherapie van Milton Friedman gaat de nieuwe documentaire film van Michael Winterbottom, naar het boek van Naomi Klein.
Frans Demets (vroeger hoofdredacteur van het financiële dagblad De Tijd, nu bij De Morgen) schrijft: “België heeft jaren boven zijn stand geleefd… tegen het tempo waarin onze overheid geld uitgeeft, is de Belgische staat over enkele jaren amper nog financierbaar”.
Per werkende Belg bedraagt de overheidsschuld 77.360,81 euro terwijl zijn nettovermogen slechts 65.043,57 euro is. Dat is toch onoplosbaar?
Maar zijn er in de uitgebreide commentaren geen blinde vlekken? Ik las niets over de monsteruitgaven van de overheid om de banken te redden, geld dat moet terugkomen (20 miljard euro).
Niets ook over de blijvende lastenverlagingen voor bedrijven, die jaarlijks oplopen tot 11,5 tot 13,5 miljard euro, inbegrepen de notionele intrestaftrek.
Verder hoorden we recent een schatting van de belastingontduiking (enkel BTW en personenbelasting!), opnieuw 20 miljard euro per jaar. Met deze sommen kunnen we haast een overschot op de begroting bereiken …
Ten slotte zijn er de bedrijfswinsten, in 2009 goed voor netto 14 miljard euro voor de Belgische beursgenoteerde bedrijven alleen.
Dit jaar stijgen de kwartaalnettowinstcijfers hier al bovenuit (zie https://www.dewereldmorgen.be/artikels/2010/05/16/mensen-moeten-inleveren-terwijl-miljarden-winsten-worden-uitgedeeld.
Wat is de positieve economische rol van al die miljarden? Arbeidsplaatsen worden er niet door geschapen, de bedrijven blijven er verder schrappen, het tekort aan jobs is nooit zo hoog geweest.
Ook de notionele intrestaftrek (4 miljard euro minder inkomsten voor de staatskas) creëerde nauwelijk jobs, maar heeft wel fors de winsten verhoogd van de bedrijven.
Nieuwe belastingen liggen erg moeilijk, schrijft Frans Demets. “Vermogensbelasting dreigt de spaarreserves aan te tasten”. Die reserves van de Belgische burgers bedroegen in april 900 miljard euro netto, woningbezit niet inbegrepen.
Welk merkbaar effect zou het hebben die voor 1 procent te belasten, met uitsluiting van de laagste categorie?
Omgekeerd zullen besparingen, zogenaamde soberheid, de consumptie drukken, en vervolgens de productie en de werkgelegenheid omlaag halen, en dat is de aanzet tot een nieuwe economische recessie.
Zeker indien alle Europese regeringen tegelijkertijd gaan besparen, zoals het ernaar uit ziet. Elementair, mijn beste Watson. Deze waarschuwing wordt nochtans voorzichtig hier en daar uitgesproken; maar de leerlingen van Milton Friedman blijven hun dogma van minder overheid overal ronddragen.
Pieter De Crem (CD&V) kapittelt de regering waar hij zelf in zit, want “ze had de moed niet om te besparen”. Hij gaat er prat op dat hij en Inge Vervotte (CD&V) het aantal ambtenaren fors naar beneden hebben gehaald (De Morgen, 1 juni). Maar hij stuurt wel Belgische F-16’s naar Afghanistan.
Vincent Van Quickenborne (Open VLD), dinsdagavond bij Phara, en het soberheidsplan van Open VLD, gaan nog verder.
De Chinese regering heeft het wèl begrepen: eerste-minister Wen Jiabao maakt zich ernstig zorgen over de Europese aanpak van de schulden; te vroege afbouw van de stimuleringsmaatregelen zou een tweede recessie kunnen uitlokken.
Nobelprijswinnaar Paul Krugman schreef al eerder over de mythe van de loonmatiging, en over de gevolgen ervan indien de overheid nu minder gaat uitgeven: méér werkloosheid, armoede, maar ook verloren productiecapaciteit.
De toestand is dus vooral ernstig ten gevolge van de blinde vlekken bij veel zogenaamde experts, commentatoren èn politici van bepaalde partijen. Zoals Paul De Grauwe (KU Leuven) een tijd geleden opmerkte, in verband met de begrotingsproblemen van Griekenland: ideologie, in plaats van kennis van zaken, leidt de gedachten.
Frank Roels, 2 juni 2010
Frank Roels is emeritus hoogleraar aan de UGent.
