Twee jaar na de Europese deadline voor de omzetting van de Europese asielprocedure- en opvangrichtlijn heeft de Belgische regering eindelijk een wetsontwerp klaar. Het wetsontwerp is sinds donderdag 22 juni publiek toegankelijk, en telt meer dan 400 bladzijden. De nieuwe regels zouden de Belgische asielprocedure fundamenteel wijzigen.

Mensenrechten- en vluchtelingenorganisaties Amnesty International, CIRÉ, Ligue des droits de l’homme en Vluchtelingenwerk Vlaanderen maken zich grote zorgen over het wetsontwerp “omdat veel van de nieuwe regels een grote achteruitgang betekenen in de rechtsbescherming van mensen op de vlucht. Hoewel de richtlijnen toestaan om meer gunstige normen te behouden, kiest de Belgische regering er duidelijk voor om de rechten van asielzoekers af te bouwen tot het absolute minimum”. 

Enkele verontrustende voorgestelde aanpassingen

Dit zijn enkele voorgestelde aanpassingen in het nieuwe wetsontwerp die de organisaties verontrusten:

• Als asielzoekers die een meervoudige asielaanvraag indienden, in beroep gaan tegen een negatieve uitkomst in hun asielaanvraag, dan zou dit beroep in veel gevallen niet meer schorsend zijn. Dat betekent dat ze gerepatrieerd kunnen worden nog tijdens hun beroep. En dat ze teruggestuurd worden naar een land waar het misschien niet veilig voor hen is. Bovendien kunnen asielzoekers die een meervoudige asielaanvraag indienden in sommige gevallen zelfs vóór een beslissing over hun asielaanvraag al worden teruggestuurd. Deze regels in het wetsontwerp zijn in strijd met internationaal recht en ronduit gevaarlijk, en bovendien in tegenspraak met de recente opinie van Advocaat-Generaal Mengozzi in zaak Gnandi.
   
• Het wetsontwerp maakt het daarnaast ook mogelijk om asielzoekers op te sluiten tijdens hun asielprocedure wanneer er een ‘risico op onderduiken’ bestaat. De definitie van ‘risico op onderduiken’ is zo ruim dat heel wat asielzoekers hierdoor zullen worden getroffen. Volgens het wetsontwerp is er bijvoorbeeld een ‘risico op onderduiken’ als een asielzoeker ‘niet heeft meegewerkt’ of ‘niet op tijd internationale bescherming heeft aangevraagd’. Ook wanneer iemand een meervoudige asielaanvraag indient zal dit worden beschouwd als een ‘risico op onderduiken’.
   
• De organisaties vinden het ook zorgwekkend dat er een lange lijst van situaties is opgenomen in het wetsontwerp waarbij het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen versneld een beslissing kan nemen over de asielaanvraag. In het wetsontwerp staat bv. dat als asielzoekers een band hebben met een veilig derde land, België onder versnelde procedure kan beslissen dat de asielzoeker naar dat land moeten worden teruggestuurd. De versnelling van procedures houdt ook in dat de termijnen om in beroep te gaan tegen een beslissing van het Commissariaat in al deze gevallen erg verkort worden. Wij benadrukken dat de asielprocedure eerlijk en zorgvuldig moet zijn, waarbij asielzoekers in alle rust hun verhaal moeten kunnen vertellen, een goede tolk moeten krijgen en voldoende rechtsbijstand.

Deze lijst is niet exhaustief. “Wij roepen dan ook op tot een behoorlijk parlementair debat, waarbij de verschillende wijzigingen gedetailleerd worden besproken, en waar nodig aangepast. Een volledige analyse van het wetsontwerp vergt veel tijd”, zeggen de vier mensenrechten- en vluchtelingenorganisaties. 

Late uitnodiging commissie geweigerd

Ondertussen zorgden op 27 juni 2017 de parlementsleden in de commissie Binnenlandse Zaken van het federaal Parlement er in extremis dat het middenveld en enkele onafhankelijke experts – voor het eerst – zouden worden geconsulteerd, alvorens over te gaan tot een stemming. Deze experts – Myria, de VN Vluchtelingenorganisatie, experts uit de academische wereld of uit de Orde van de Balies en enkele verenigingen gespecialiseerd in de materie – kregen enkele dagen de tijd om een analyse voor te bereiden voor dit omvangrijke wetsontwerp en dat toe te lichten bij Binnenlandse Zaken. Dat ‘toelichten’ zou dus al op dinsdag 4 juli plaatsvinden.

“De consultatie van deze experts komt voor ons dan ook neer op een loutere formaliteit, om niet te zeggen een schijnvertoning. Wij weigeren dan ook op deze uitnodiging in te gaan, gezien de grote haast die van ons verwacht wordt. Intussen werken wij verder aan een gedetailleerde schriftelijke analyse”, zeggen de mensenrechten- en vluchtelingenorganisaties.

Raad van State kreeg ook te weinig tijd om advies te geven

Zelfs de Raad van State – die nochtans zes weken de tijd had om het wetsontwerp te bestuderen – stelt in haar advies dat “gelet op de termijn waarbinnen de afdeling Wetgeving advies moet verstrekken en gelet op het feit dat het gaat om een bijzonder ingewikkelde aangelegenheid, is het niet mogelijk om in dit stadium na te gaan of de combinatie van de verschillende wijzigingen die bij het voorontwerp van wet worden aangebracht niet tot gevolg zal hebben dat, in bepaalde gevallen, op onevenredige wijze afbreuk wordt gedaan aan het recht op daadwerkelijke rechtshulp”. 

Grondig debat

En daarom eisen de mensenrechten- en vluchtelingenorganisaties het volgende: “Gezien het belang van deze complexe materie vragen wij met aandrang om de wet niet overhaast te stemmen. We vragen een grondig debat waarbij de verschillende actoren en experts met respect worden geconsulteerd, zodat zij hun werk van democratische controle op de best mogelijke manier kunnen verwezenlijken. De stemming die voorzien is op 10 juli moet dan ook worden uitgesteld”, besluiten de organisaties.

Amnesty International

CIRÉ 

Ligue des droits de l’homme

Vluchtelingenwerk Vlaanderen