Partij van Comandante Ortega wint vlot gemeenteraadsverkiezingen

5 november 2017, de zetelende revolutionaire regeringspartij van Comandante Ortega, ‘Frente Sandinista de Liberacion Nacional’,  wint 135 van de 152 gemeenten verspreid over heel het land onder het wakende oog van een delegatie van 65 internationale waarnemers, aangeduid door de Organisatie voor Amerikaanse Staten (OEA). Een finaal technisch rapport dat uitblinkt in diplomatie erkent het resultaat van de verkiezingen. Burgemeesters kunnen dus met trots hun sjerp omknopen en overgaan tot de orde van de dag.

Of toch niet?

7 doden en minstens 40 gewonden in de nasleep van de verkiezingen. ‘Geïsoleerde gevallen’, verklaarde Wilfredo Penco, hoofd van de delegatie.

30 – 40% opkomst volgens de weinige niet erkende nationale waarnemers. ‘Een kwestie van perceptie’, aldus Penco.

De delegatie ontving 800 aanklachten die getuigen van anomalieën in het verkiezingsproces. Penco stuurt ze door naar het Hoogste Kiescollege (Consejo Suprema Electoral – CSE) ter behandeling.

De waarheid in het midden

 Nicaraguanen werden daags na de verkiezingen wakker in een verdeeld land. Het FSLN, gesterkt door het rapport van de OEA, spreekt van een legitiem verkiezingsproces. Ortega verklaart in zijn overwinningsspeech de lage opkomst als resultaat van een oproep van een deel van de oppositie om niet te gaan stemmen.

Voor het Frente Amplia por la Democracia (FAD) stond dit gelijk aan een legitimering van het systeem, maar tegelijk ondergraafde ze hierdoor ook haar eigen kiespotentieel. De lage opkomst speelde namelijk in het voordeel van Ortega.

Door het gebrek aan correcte cijfers is het moeilijk zicht te krijgen op de eigenlijke graad van opkomst, laat staan hoe deze moet geïnterpreteerd worden. Zelfs de aanwezigheid van de OEA was onvoldoende garantie om kiezers overtuigd naar de urnen te lokken.

Ook de rol en strategie van de OEA blijven grotendeels koffiedik kijken. Samengevat stelt het rapport dat er een ‘belangrijke vooruitgang’ valt op te merken mbt het Nicaraguaanse kiessysteem, ‘met tekortkomingen die eigen zijn aan elk proces’ maar die ‘niet op substantiële wijze de uitdrukking van de wil van het volk gedurende het stemproces in gevaar hebben gebracht’.

Het rapport erkent dat ‘het Nicaraguaanse kiessysteem gebaat zou zijn met een integrale hervorming van het juridische en administratieve kader dat moet leiden tot meer vertrouwen en veiligheid van de burgers en politieke krachten’. 

De observaties en aanbevelingen vertonen sterke gelijkenissen met eerdere rapporten van de OEA, de Europese Commissie en The Carter Center sinds 2008. Het is maar de vraag in hoeverre de Sandinistische regering en het CSE hier tot nog toe rekening mee hebben gehouden.

Een schizofrene situatie

Hoewel het bewijsmateriaal eerder dun bezaaid is wordt er het CSE vanuit de oppositie verschillende dubieuze praktijken verweten om het stemgedrag te manipuleren:

• De tactiek van de ‘raton loco’(gekke muis). In gemeenten waar electorale opposite werd verwacht elimineerden het CSE personen van de kieslijst en stuurde hen naar andere centra, vaak afgelegen en moeilijk te bereiken.
• Het gebruik van twee soorten inkt om te markeren dat je je stem hebt uitgebracht. In sommige centra werd inkt gebruikt die kon worden verwijderd opdat men meer dan één keer zou kunnen stemmen.
• Het vervoeren van militairen en politie van één kiescentrum naar een ander om meer dan één keer te stemmen.
• Het gebruik van een gele kaart, getekend door de autoriteiten, toegekend aan ‘ondersteunend personeel van de CSE’ waarbij deze personen de mogelijkheid hadden om in meerdere centra te stemmen.

‘Nicaragua bevindt zich in een schizofrene situatie. Men tracht vanuit een institutioneel perspectief de huidige processen naar waarde te schatten in een land dat haar instituties kwijt is en waar geen vertrouwen meer is in het systeem’, verklaart Jose Luis Velazques, ex-ambassadeur van Nicaragua bij de OEA. ‘We moeten begrijpen dat het niet enkel gaat over een crisis van het kiessysteem, maar over een algemeen gevoel van onvrede met betrekking tot de politieke realiteit van Nicaragua. Het gaat over de crisis van de sociale zekerheid, de centralisatie van de macht door een politieke elite en de controle van een staat met autoritaire trekken. Democratie gaat niet enkel over inspraak op de dag van de verkiezingen maar gaat over de kwaliteit van leven. We moeten een duidelijke strategie ontwikkelen want niemand anders zal de kastanjes voor ons uit het vuur halen.’

Men kan ook opmerken dat de OEA tekenen van schizofrenie vertoont in haar houding tegenover Venezuela en Nicaragua. Luis Almagro, algemeen secretaris van de OEA, veroordeelt met klem het misbruik van burgerlijke en politieke rechten van het Venezolaanse volk door het regime van Maduro en schuwt daarbij niet sancties te promoten en legitimeren. Een mogelijke interpretatie van de zachte houding van de OEA tegenover Nicaragua is dat de OEA  zichzelf limieten heeft gesteld om zich te kunnen richten op haar belangrijkste taak, een diplomatische voet binnen de deur houden om het kiessysteem te saneren gedurende de volgende 3 jaar en zo Ortega te verplichten tot concessies bij de presidentiële verkiezingen in 2021. Dit is in overeenstemming met het memorandum, ondertekend door de Ortega en Luis Almagro begin 2017, dat transparantie en onafhankelijkheid van de CSE vooropstelt.

Er is toch de Nica Act?

Op 3 oktober 2017 werd de Nica Act definitief goedgekeurd door de Huis van Afgevaardigden onder het gezag van president Trump. Nu moeten ook nog de Senaat en tenslotte de President met de Nica Act instemmen om deze in werking te laten treden. In dit wetsvoorstel zullen de Verenigde Staten elk voorstel tot lening aan Nicaragua afblokken in de financiële instituties waarin zij vertegenwoordigd is. Er zal ook een lijst worden opgesteld met vermelding van personen die gelinkt worden aan corruptiepraktijken in Nicaragua.

Volgens Roberto Courtney van de het consortium Panorama Electoral heeft de regering van Ortega al maatregelen genomen om het opdrogen van de leningen op te vangen. Volgens hem zit de echte bedreiging van de Nica Act in de lijst met corrupte functionarissen die zal worden gepubliceerd.

De echte motor van de Nicaraguaanse economie zijn namelijk niet de leningen maar de buitenlandse investeringen. Als buitenlandse investeerders niet meer kunnen rekenen op een frauduleuze hand boven het hoofd zal dit het stokpaardje van Ortega, de stabiliteit van de economische groei, en daardoor ook zijn imago, een zware klap toedienen.

In het democratisch spel gelden duidelijke spelregels voor onzekere resultaten. Maar wat als er steeds minder authentieke tegenspelers voor een alleenheersende regeringspartij komen te staan? Een verkiezingscampagne is een machtsspel maar het electorale proces verwordt vaak tot een theater, soms een komedie, soms een drama, vooral een tragedie. De verandering van magistraten uit het Kiescollege (CSE) in 2019 zal een eerste meetpunt zijn van de wil van Ortega om het kiessysteem te hervormen. 2017 wordt zo afgesloten met meer vragen dan antwoorden terwijl de contouren van 2018 zich aftekenen tegen een grijze en vale horizon.

Auteur: Stijn Roovers