Rollercoaster
Wie de draad van NewB wat kwijt is geraakt zou uit het oog verliezen dat de volgende weken bepalend kunnen zijn voor de toekomst van duurzaam en ethisch bankieren in België. Komt NewB’s onwaarschijnlijke rollercoaster eindelijk ter bestemming?
Al zo’n tien jaar kent de coöperatie de ene wending na de andere. Alleen al de laatste drie jaar: na het bekomen van de felbevochten banklicentie kon NewB zicht- en spaarrekeningen en bankkaarten aanbieden. Tot in 2022 een kapitaalsverhoging mislukte en de Nationale Bank aankondigde dat de erkenning in 2023 zou worden ingetrokken.
Rekeninghouders en spaarders zijn verzekerd hun geld terug te krijgen, maar wie was ingestapt in het kapitaal van de coöperatie zou een serieuze minwaarde aan zijn broek hebben: de hoge opstartkosten zijn immers betaald met hun kapitaal.
Reddende engel
In het zicht van de algemene vergadering van de coöperatie die de verdere toekomst zonder licentie zou bespreken viel een deus ex-machina uit de hemel: vdk bank uit Gent stak de hand uit voor een samenwerking.
Waarna twee aandeelhouders bij een rechter in kortgeding verkregen dat de vergadering verdaagd werd en een voorlopige bewindvoerder aangesteld. Zijn mandaat duurde maar drie dagen want een beroep van NewB (de bank werd eerst niet door de rechter gehoord) werd aanvaard: de raad van bestuur werd in eer hersteld, de vergadering van 26 november mocht pas op 17 december doorgaan en de voorlopige bewindvoerder kreeg de rol van ad hoc mandataris.
NewB en vdk werken nu aan het concretiseren van een voorstel waarbij NewB agent wordt van vdk bank. En daarmee komt dé referentie voor duurzaam en ethisch bankieren in heel België in de steigers te staan.
Volksdepositokas
Voor wie vdk bank niet kent: haar oorsprong ligt in de Gentse christelijke arbeidersbeweging, 96 jaar geleden als VolksDepositoKas1. Ze doorstond de laatste decennia alle sirenenzangen uit de christelijke zuil om op te gaan in BACOB, Dexia of Belfius.
Koppig, als Gentenaars kunnen zijn, bleef ze vasthouden aan haar onafhankelijkheid en wilde ze niet mee stappen in de roep om schaalvergroting. De vdk bank wilde niet horen van complexe bankproducten die dreven op speculatie (waaraan de meeste andere banken uiteindelijk hun vingers brandden). Vdk kwam de jaren van de bankencrisis door zonder staatssteun, en welke grootbank kan haar dit nazeggen?
Foto: newb.coop
Ze bleef vasthouden aan het model van lokale verankering, bankieren voor de lokale economie en het uitbouwen van een eigen kantorennet in Oost- en West-Vlaanderen. Kantoren in onder andere Antwerpen en Leuven kwamen aan de beurt. Binnenkort volgt Hasselt.
Duurzaam
Of de komst van NewB er invloed op gehad heeft weten we (nog) niet, maar in 2016 trok vdk bank nadrukkelijk de kaart van duurzaam bankieren. Een Duurzaam Charter wordt sindsdien geregeld aangescherpt, producten worden erop afgestemd.
Vuile sectoren zoals fossiele brandstoffen, wapens, tabak, kansspelen en dierenrechten worden geweerd. Er wordt volop gemikt op investeren in de lokale economie. Hun kredietverlening gaat meer dan gemiddeld in de banksector naar leningen voor de reële lokale economie:
- 79.5% woonkredieten,
- 17% bedrijfskredieten,
- 3% microkredieten,
- 0.5% naar consumentenkrediet.
Duurzaamheid wordt doorgetrokken in de eigen werking: geen glossy campagnes, het personeel werkt zonder prestatiegebonden vergoedingen en… vdk bank weet jaarlijks een bescheiden winst te boeken.
Via bankwijzer.be kan iedereen de score van zijn/haar bank bekijken, alle Belgische grootbanken scoren onder 50%. Tabel: fairfin.be
Als enige bank biedt ze een spaarrekening aan die is gecertificeerd door een externe organisatie (Forum Ethibel). Het resultaat: in de bankwijzer.be die aan alle Belgische banken een duurzaamheidsscore toekent haalt vdk een score van 69%. Ze staat daarbij net achter NewB die 70% kreeg toegekend.
Inclusie
Waarin verschillen NewB en vdk bank qua duurzaamheid en ethiek? Fairfin en Financité, twee bewakers van de financiële sector zochten het uit. Een groot verschil is dat vdk onmiskenbaar ‘inclusie’ in de praktijk brengt: in haar 62 kantoren brengt ze ‘nabij bankieren’ in de praktijk.
Foto: newb.coop
NewB kenmerkt zich onder andere door haar coöperatieve structuur en hogere graad van transparantie. “Tot welke score op de Bankwijzer zou een samengaan van de waarden-criteria van beide banken leiden” vroegen de onderzoekers van Financité en Fairfin zich af.
Hun hypothetische oefening leidde tot een score van 76%. Dat komt al dichter in de buurt van Triodos’ 86% (die particulieren spijtig genoeg geen zichtrekeningen en bankkaarten aanbiedt). Maar vergelijk het met de grootbanken (waar Dexia op een schamele 46 % uitkomt en BNP Paribas Fortis op 44%: dikke buizen2).
Complementair
Met andere woorden: NewB en vdk bank zijn complementair en kunnen samen tot een sterkere (en grotere!) bank evolueren. Vdk is de gevestigde, stabiele bank met 135.000 klanten en 270 medewerkers. NewB de nieuwe spring-in-‘t-veld die voorkomt uit een nieuwe sociale beweging. De coöperatie telt ruim 116.000 burgers, 350 maatschappelijke organisaties en 11 institutionele beleggers.
1700 coöperanten stemden op 6 juni 2013 voor de oprichting van een nieuwe coöperatieve bank. Foto: newb.coop
Als beweging bewees ze er te staan toen die eind 2019 op basis van mond-aan-mond acties, op slechts vijf weken tijd 35 miljoen euro kapitaal verzamelde: de grootste crowdfunding van de laatste jaren. Waarbij vooral de leeftijdsgroep van 25-40-jarigen intekende. En zeg nu zelf: welke andere bank doet dat na, en wat een gouden klantenportefeuille ligt daar in het verschiet voor vdk.
Tegenslag
Het opzet leek in 2019 eindelijk op de goede weg, tot corona stokken in de wielen stak, de communicatie haperde en te veel burger-coöperanten nalieten een rekening te openen. De daad bij het woord voegen bleef bij velen op het stapeltje ‘to do’s’ liggen.
Dat geen hypotheekleningen mochten geopend worden was een tegenvaller. Organisaties, coöperaties, zelfstandigen en professionele klanten konden helemaal geen rekeningen openen (daarvoor moest eerst de kapitaalsverhoging lukken). Ook een tegenvaller.
Maar toegegeven: NewB slaagde er onvoldoende in op de radar te komen van de doelgroep die ze in 2019 nochtans had aangesproken. En vooral: de opbouw van de bank kostte meer tijd dan NewB was gegund.
In een samenwerking met vdk bank ontstaat er een heel nieuw perspectief: zowel in Vlaanderen waar NewB een ruimer (pluralistisch) publiek kan aanspreken als in Franstalig (en meertalig) Brussel en Wallonië waar vdk bank momenteel nog geen klanten bedient.
NewB als vdk-agent
Structureel is het opzet dat NewB een agent zou worden van vdk bank. Zowel in Vlaanderen als in Franstalig België. Coöperanten die het willen kunnen klant blijven bij het NewB agentschap, maar de rekeningen en bankkaart zouden door vdk bank geleverd en beheerd worden.
Foto: newb.coop
NewB Invest, het beleggingsfonds van NewB blijft bestaan en zou in het hele vdk-netwerk worden aangeboden. De vdk bank engageert zich om geregeld te overleggen over de samenwerking en het verscherpen van het arsenaal aan waarden.
De terugkerende vraag of NewB een mandaat krijgt in de bestuursorganen van vdk bank is op korte termijn moeilijk haalbaar: dat hangt onder andere af van de Nationale Bank. Die vindt bijvoorbeeld dat het bestuursorgaan van vdk bank nu al met 17 leden te uitgebreid is.
Een herschikking dringt zich daar op en kan niet in een-twee-drie geregeld worden. Hoe dan ook zal NewB moeten bewijzen dat klanten zullen volgen en dat het tot een echte samenwerking komt!
Wat er voor ons uit springt is het perspectief om een duurzame en ethische bank te worden die op nationaal niveau echt meespeelt, die de ambitie heeft om dé referentie te worden voor duurzaam en ethisch bankieren voor iedereen: wat een hoopgevend toekomstbeeld tekent zich af!
Verkooppraatjes
Want ja: meer en meer mensen en organisaties hebben het gehad met hun grootbanken. Grootbanken die weinig transparant zijn over wat ze precies met je geld doen. Die klanten vooral ziet als ‘profitcenters’. Waar met een regelmaat van een klok weer nieuwe onthullingen komen die vragen doen rijzen.
Foto: newb.coop
Die de noodzakelijke transitie naar een meer ethisch gebruik van geld en naar een meer duurzame economie eerder als verkooppraatjes zien dan als een wezenlijk onderdeel van hun bestaan, én van hun businessmodel.
Middenveld als klant
Een praktijk in de bankenwereld die de laatste tijd opduikt is dat meer en meer organisaties worden buiten geduwd door hun bank. We kennen verschillende middenveldorganisaties, jeugdbewegingen en ngo’s die van “hun” bank bericht krijgen dat hun rekening wordt gesloten.
Zonder uitleg, met het verzoek een nummer bij een andere bank op te geven waarop het saldo kan worden overgeschreven. Uitleg: “Een beslissing van hogerhand”. Dit fenomeen dreigt een serieus probleem te worden. Het enige antwoord hierop is: zorgen dat het maatschappelijk middenveld en alle bewuste burgers hun eigen financiële arm hebben.
Bankencrisis
En er is meer. Als klant van een grootbank besef je onvoldoende welke nefaste rol “uw” bank concreet op het wereldtoneel speelt, en welk radertje ook jij daarin bent.
Het idee achter NewB kreeg vorm na de bankencrisis van 2008 (en als gevolg ervan). Het kon toch niet zijn dat er geen lessen getrokken zouden worden uit de ramp die onze economie aan de rand van de afgrond had geduwd?
En toch: systeembanken wier blind speculeren aan de oorsprong lag van de crash kregen miljardensteun toegestopt om overeind te kunnen blijven, mits ze de wat aangeschroefde regels zouden respecteren.
Waardegedreven of waardengedreven
Vandaag moeten we ten gronde vaststellen dat niet veel veranderd is aan ons financieel systeem. De traditionele banken zijn nog steeds eerder waarde-gedreven dan waardeNgedreven. De duurzame beloftes in de etalages van hun statige kantoren zijn een marginale versiering, soms zelfs een groene dekmantel…
Met de regelmaat van een klok geraken zowel in binnen- als buitenland projecten bekend waar wij niet bij betrokken willen zijn. Neem de buitenwettelijke investeringen in Palestijns bezet gebied die het Israëlische apartheidsbeleid steunen. BNP-Paribas en Deutsche Bank steunen onbeschroomd de zogenaamde “nederzettingen”-politiek.
Foto: vdk.be
Of neem de diepgroene beleggingsfondsen. Volgens het platform voor journalistiek onderzoek Investico doen die voor bijna de helft wat anders dan wat ze beloven. Van de 838 onderzochte “donkergroene” Europese fondsen blijken er 388 te investeren in de fossiele industrie en in de luchtvaart: voor € 8,5 miljard. Geld van nietsvermoedende burgers gaat naar bedrijven als TotalEnergies, kolenbedrijf RWE, easyJet en Lufthansa.
Of neem banken als ING en BNP Paribas Fortis die onder druk van de Amerikaanse boycot weigeren om geldtransfers te faciliteren van Belgische ngo’s voor de verlening van noodhulp na een ramp in Cuba.
Wat we echt nodig hebben zijn banken die de financiële sector “voor goed” helpen te veranderen. Zoals een bank die zich er voor inzet om het fiscaal vriendelijk pensioensparen op een hoger ethisch en duurzamer niveau te tillen.
Unieke waarden
Het verhaal van het zelfreinigend vermogen dat de financiële sector telkens oprakelt blijft een verhaal. Er zijn ‘newbees’ (nieuwkomers)3 en externe druk nodig om dat tij te keren zodat burgers een vrije keuze krijgen en “met hun geld kunnen stemmen”. Hoe sterker het alternatief hoe relevanter het zal zijn.
Een intense samenwerking tussen vdk bank en NewB, en haar achterban, kan een gouden mix worden. In die zin valt te hopen dat vdk bank, die de dans leidt, de unieke waarden van NewB ten volle zal weten te waarderen en op te nemen.
En kunnen we hopen dat we binnen een paar jaar samen dé Belgische referentie hebben verwezenlijkt van duurzaam en ethisch bankieren.
Marc Bontemps en Rein van Gisteren zijn coöperanten en vrijwilligers-ambassadeurs van NewB.
Notes:
1 De Volksdepositokas (vdk) ontstond nadat de wet als gevolg van de financiële crisis en de bankencrash van de jaren 1930 voortaan een onderscheid oplegde tussen spaar- en depositobanken versus zaken- of investeringsbanken. De vdk is de hervorming van de in 1926 opgerichte vennootschap Volksspaarwezen, een spaarkas van voornamelijk onderwijzers en bedienden die een agentschap als bijberoep uitoefenden. Geleidelijk groeide het uit tot een echte spaarbank. De huidige ethische bank vdk is vooral actief in Oost-Vlaanderen en breidt voor het ogenblik uit naar West-Vlaanderen, Limburg en Brabant (nvdr).
2 Nederlandse lezers: een ‘buis’ is een niet geslaagd examen (nvdr).
3 De titel NewB voor New Bank is tevens een woordspeling op de Engelse term ‘newbee’ die ergens in de laten 1990 ingang vond, eerst bij het leger in de VS, voor nieuwkomer, beginner, groentje, onervarene, aanvankelijk minachtend bedoeld, maar geëvolueerd naar een erewoord voor mensen die met nieuwe ideeën komen en er voor gaan (nvdr).
