De grote processen tegen oude nazi’s moeten we een tiental jaren geleden situeren. Maandag ging in München het belangrijkste proces tegen neonazi’s van start. Niemand waagt zich aan een vergelijking tussen dit NSU-proces en de processen van Nürnberg tegen de oorlogsmisdadigers van het nationaalsocialisme tussen 1945 en 1949.
Evenmin zal iemand het Auschwitzproces in Frankfurt uit de jaren zestig als vergelijkingsmateriaal gebruiken. De omvang van dat proces was uniek.
En toch loopt er een verbindingslijn. De NSU-cel (Nationalsozialistische Untergrund) maakt immers via haar naam al duidelijk binnen welke traditie zij zichzelf ziet: door moord een zogenaamde zuiverheid van volk en natie bereiken. Anderhalf jaar na het uiteenspatten van de NSU begrijpt men nog steeds niet hoe het mogelijk is dat, uitgerekend in het land van NS-moordenaars, een neonazistische terreurgroep meer dan tien jaar lang ongestoord kon moorden, stelen en bommen gooien.
Hoe komt het dat staat, maatschappij en media zo blind bleven?
Een alomvattend antwoord zal het strafproces in München op die vraag niet kunnen geven. De rechtbank heeft een andere opdracht dan de parlementaire onderzoekscommissie in de Bondsdag (nvdr: federaal parlement) en de verschillende Landsdagen (nvdr: parlementen van de Duitse deelstaten).
De rechtbank zal op de eerste plaats moeten uitzoeken of er genoeg bewijzen zijn om de vermoedelijke enige overlevende NSU-terroriste Beate Zschäpe en de vier medebeschuldigde helpers te kunnen veroordelen.
Het zal een proces van lange duur worden, om alle bewijsstukken te verzamelen. Dat kan meer dan twee jaar duren. Zal het Oberlandesgericht van München (nvdr: de belangrijkste rechtbank van de deelstaat Beieren) in het geval van Zschäpe de aanklacht volgen en haar als tienvoudige moordenares veroordelen? Het blijft een open vraag. Zschäpe zelf zwijgt en haar advocaten hebben al aangekondigd dat het zo blijft.
Een belangrijke bijdrage tot herstel
Het proces zal er niet in slagen om de volledige waarheid aan het licht te brengen. En toch kan dat proces bijdragen tot het herstel van de geleden schade: als de zesde strafkamer, onder voorzitterschap van rechter Manfred Götzl, met pijnlijke zorg de feiten uitzoekt om uiteindelijk een overtuigend oordeel te vellen, dat ook standhoudt in de vervolgfase.
Maar daarvoor zal het nodig zijn ook vroegere medewerkers en leden te dagvaarden die zich als ambtenaar met de bescherming van de grondwet bezighouden, en die zich bewogen in de omgeving van de NSU, en zelfs op de plaats van de misdaad waren tijdens één van de moorden. De rol die de overheid in dit proces heeft gespeeld, was verre van schitterend.
Ook is het van het grootste belang dat de rechtbank de verwanten van de slachtoffers op één lijn krijgt, wat niet eenvoudig zal zijn met 77 eisers en 53 advocaten. Alleen als de rechtbank haar verantwoordelijkheid opneemt, kunnen wonden geheeld worden. Tot vandaag heeft de staat enkel minachting getoond.
Wolf Schmidt
Wolf Schmidt is journalist in München voor die Tageszeitung (taz). Het artikel verscheen op maandag 6 mei op de TAZ-website onder de titel ‘Erwartungen an den NSU-Prozess Der lange Weg zur Wahrheit’.
(vertaling uit het Duits door Viona Westra)
