Dreigende wolken boven steenkoolgestookte elektriciteitscentrales

 

Nieuws, Wereld, Afrika, Economie, Milieu, Milieu, Zuid-Afrika, Tmd, Eskom, Elektriciteitsproductie, Steenkoolcentrales, Wereldbank -

Negeert Zuid-Afrika klimaatverandering ten gunste van Eskom?

De Zuid-Afrikaanse regering van president Jacob Zuma vraagt de Wereldbank een lening ter waarde van 3,75 miljard dollar om een nieuwe kolengestookte elektriciteitscentrale te financieren. De regering lijkt dus vastbesloten in haar keuze voor een beleid inzake klimaatverandering dat geen of nauwelijks rekening houdt met de aangetoonde desastreuze gevolgen van de CO2-uitstoot.

donderdag 8 april 2010 16:32
Spread the love

Als de plannen van de Zuid-Afrikaanse regering worden uitgevoerd, zou de Zuid-Afrikaanse elektriciteitsproducent Eskom worden bevestigd als de grootste producent van broeikasgassen op het continent. Maar ook het protest tegen de plannen neemt fors toe.

In een artikel op de opiniepagina’s van The Washington Post van 22 maart verdedigde de Zuid-Afrikaanse minister van Financiën, Pravin Gordhan (ANC), het plan. Hij schreef dat alternatieve energiebronnen niet in staat zullen zijn om te voldoen aan de energiebehoeften van het land.

Critici merken echter op dat de opgewekte energie voornamelijk ten goede komt aan multinationale ondernemingen en in veel mindere mate aan de Zuid-Afrikaanse consument.

Bovendien, zo stellen ze, heeft Eskom een vreselijke reputatie van wanbeleid en onverschilligheid voor de behoeften van de grote meerderheid van de bevolking. Velen in Zuid-Afrika zijn de houding van Eskom ten tijde van de apartheid niet vergeten. Eskom was toen een van de economische pijlers van het blanke minderheidsbestuur. 

Niet enkel een brede Zuid-Afrikaanse maatschappelijke coalitie verzet zich tegen de Wereldbanklening, ook internationale milieugroepen als International Rivers Network en zelfs de Amerikaanse schatkist zijn er niet voor gewonnen.

AfricaFocus Bulletin, de kritische elektronische nieuwsbrief van de Amerikaanse antiapartheidsactivist William Minter, heeft een uitgebreid achtergronddossier gepubliceerd over deze onverkwikkelijke milieuzaak. Hieruit enkele passages en links naar andere interessante stukken.

Verklaring van de Zuid-Afrikaanse civiele samenleving

De op 16 februari 2010 gelanceerde ‘Verklaring van de Zuid-Afrikaanse civiele samenleving’ over de door Eskom aangevraagde lening van 3,75 miljard dollar bij de Wereldbank werd ondertussen door meer dan 200 organisaties uit het middenveld ondertekend.

Moet de Wereldbank een lening van 3,75 miljard dollar (of 29 miljard rand) toestaan aan Eskom?

Nee. Wij, Zuid-Afrikaanse en Afrikaanse organisaties die al jaren hebben gestreden voor sociale rechtvaardigheid en milieubescherming, hier en in het buitenland, verzetten ons om verschillende redenen tegen deze lening en het nieuwe bouwprogramma ervan in het algemeen.

1. Een slecht project dat bijdraagt tot energiearmoede en milieuvernietiging

Dit bijzondere project is gebrekkig vanwege Eskoms algemene energiestrategie. Die is in eerste instantie gebaseerd op grote steenkoolgestookte centrales (en later ook nucleaire centrales) en 40 nieuwe steenkoolmijnen, die de extreme hoge koolstofintensiteit van Zuid-Afrika nog zal vergroten, de luchtvervuiling zal doen toenemen en die zal bijdragen tot de verloedering van de al schaarse waterbronnen.

Eskoms beleid is gericht op het leveren van ‘s werelds goedkoopste elektriciteit, voornamelijk aan grote energie-intensieve industrieën zoals de staal- en aluminiumindustrie. De meeste van deze ondernemingen hebben hun hoofdkantoor in het buitenland (en zo vloeit het grootste deel van de winst weg uit Zuid-Afrika’s betalingsbalans).
 
De Zuid-Afrikaanse consumenten blijven zitten met onbetaalbare tariefstijgingen, terwijl diegenen die ervan profiteren – de grootste industriële consumenten – worden vrijgesteld van deze prijsstijgingen door de speciale overeenkomsten voor energieafname gedurende tientallen jaren die ze aangeboden kregen tijdens het apartheidsregime en daarna nog in de jaren negentig.

Een strategie die duidelijk niet in staat is om de enorme ‘energiearmoede’ te verlichten, maar die integendeel het lijden verankert door ‘kostenrecuperatie’ op te leggen aan mensen die dat niet kunnen betalen. Eskom geeft het trouwens zelf toe: een ‘typisch townshipgezin’ zal in de periode 2009-2012 te maken krijgen met een maandelijkse prijsstijging van 360 rand (48 dollar) tot 1000 rand (130 dollar).

2. Ongepaste financiering

Daarom verzetten wij ons tegen alle buiten- en binnenlandse financiering voor Eskoms steenkool- en nucleaire expansieplannen.
Als Eskom zou kiezen voor een redelijk energiebeleid, gebaseerd op de vraag, geproduceerd met hernieuwbare energie en de uitbreiding van de op dit ogenblik uiterst symbolische Vrije Basiselektriciteit (nvdr: als sociale maatregel genieten de armste bevolkingsgroepen van een beperkte hoeveelheid gratis elektrticiteit, maar dat is bijlange na niet voldoende als dekking van de basisbehoeften), en met aansluitingen voor de stedelijke sloppenwijkbewoners (‘shackdwellers’) en de arme plattelandsbevolking, dan zou dat de steun waard zijn.

Locale financiering zou beter geschikt zijn voor investeringen in groene energie die niet afhankelijk is van een lening van de Wereldbank. Bovendien is dergelijke financiering meteen beschikbaar, via de staatsschuld en de stopzetting van de zwaar gesubsidieerde elektriciteitscontracten met multinationals.

Het financiële gevaar van een Wereldbanklening is dat de Zuid-Afrikaanse rand kan crashen (zoals al vijf keer is gebeurd sinds 1996), wat de terugbetaling van een lening veel duurder maakt. Leningen worden immers terugbetaald in dollar en niet in rand. Dat zal de schuldenlast voor arme Zuid-Afrikanen alleen maar vergroten.

3. De bijzondere verantwoordelijkheid van Eskom voor Afrika

We mogen niet vergeten dat Zuid-Afrika veel meer energie verbruikt dan zijn billijk aandeel in Afrika’s milieuruimte voor ontwikkeling (meer dan 40 procent van de CO2-uitstoot voor slechts 6 procent van de totale Afrikaanse bevolking).

Het zijn voornamelijk Eskom, Sasol (nvdr: staatsoliebedrijf) en andere grote ondernemingen die het grootste deel van Zuid-Afrika’s broeikasgassen produceren. De Wereldbank zal Eskom – en Zuid-Afrika – niet enkel opzadelen met een financiële schuld aan het Westen, maar ook met een nog veel grotere ‘klimaatschuld’ aan het hele Afrikaanse continent. Het Afrikaanse maatschappelijk middenveld is het daarom volmondig eens met de Zuid-Afrikaanse critici van Eskoms onverantwoordelijke klimaatontkennende projecten.

4. De bijzondere verantwoordelijkheid van de Wereldbank

We zijn in het bijzonder gekant tegen Eskoms financiering door de Wereldbank en doen een beroep op alle regeringen met stemrecht in de Bank om tegen deze lening te stemmen als het Wereldbankbestuur op 24 maart bijeenkomt. De Wereldbank heeft nog steeds geen vergoedingen aangeboden voor de leningen die de Bank tussen 1951 en 1967 aan Eskom heeft toegekend, leningen die het apartheidsregime versterkten vermits enkel blanken elektriciteit kregen (maar de hele maatschappij de leningen uiteraard terugbetaalde!).

Verder heeft de Bank systematisch de privatisering en/of commercialisering aangemoedigd van staatsnutsbedrijven en kostenrecuperatie die tot gevolg hadden dat armsten afgesloten werden van stroom.

We vragen de regeringen die lid zijn van de Bank en de directeurs om de aanbevelingen te steunen van de World Bank Extractive Industries Review van 2004. Daarin werd gesteld dat niet enkel het klimaat wordt beschadigd, maar ook dat de projecten met fossiele brandstoffen van de Bank noch de intentie, noch het effect hadden van het verminderen van de armoede en daarom werd gevraagd om dit beleid te laten uitdoven.

5. De bijzondere verantwoordelijkheid van de VS-regering

We vragen vooral dat de Amerikaanse schatkist (US Treasury), die zich al heeft verzet tegen de financiering van de steenkoolcentrale door de Wereldbank (zoals opgenomen in de recente ‘Praktische Richtlijnen’), haar veto zou stellen tegen deze voorgestelde lening. Bovendien vragen we dat de Amerikaanse regering elke steun aan de steenkoolindustrie stop zou zetten.

We zijn verheugd over drie interne processen in de VS, die een model zijn voor ons werk in Zuid-Afrika: de juridische actie van de Sierra Club heeft verhinderd dat nieuwe steenkoolgestooktecentrales worden gebouwd.

Moedige activisten in West Virginia gingen over tot directe actie om open steenkoolextractie tegen te houden. De US Environmental Protection Agency legde in december 2009 de voorwaarden vast voor de implementatie van hun ‘endangerment finding’. Die bepaalt dat koolstof van steenkool sterk vervuilend is en meteen moet worden gereguleerd.

Er moet worden vermeden dat de VS de verantwoordelijkheid voor de vermindering van CO2-uitstoot bij het Zuiden legt, zonder er voor te zorgen dat financiering en technologische steun voor hernieuwbare energie beschikbaar komt als deel van de ‘klimaatschuld’ die de VS heeft. De directeurs van de Wereldbank die het Zuiden vertegenwoordigen, hebben gehoor gegeven aan de ‘Praktische Richtlijnen’ van de VS door verschillende van die punten aan te halen. Bovendien verzetten zij zich tegen het gebruik van de Bank als een instrument in handen van de VS.

Dit is een een grief die we reeds lang hebben, gezien Washingtons uiterst destructieve rol in de Bank en de wereldeconomie in het algemeen.

Desondanks steunt het bestuur de verdere financiering van fossiele energie en meer specifiek steenkoolgestookte energiecentrales door de Bank. Daarbij stellen ze dat steenkool noodzakelijk is voor het verminderen van de armoede en voor de economische groei in ontwikkelingslanden. In realiteit gaat in Zuid-Afrika, en in veel andere landen die lijden onder de ‘vloek van de hulpbronnen’, economische groei gepaard met groeiende ongelijkheid.

De armen komen er meestal slechter uit dan voordien. Ook als hun inkomen verbetert door conventionele maatregelen, gaat de winst verloren aan ‘kostenrecuperatie’ en door de stijgende gezondheidskosten ontstaan door vervuiling, het verlies van niet hernieuwbare energiebronnen, diefstal van water en land, dat samengaat met steenkoolgestookte energie en de toenemende kosten voor toegang tot publieke voorzieningen.

Daar komt bij dat het vaak voorkomt dat de armen de meest kwetsbaren zijn voor klimaatverandering. In tal van landen voelen ze de kosten al door intensere droogte of overstromingen en het verlies van land door erosie van de kust.

(Vertaling uit het Engels door Peter Vansina)

Het uitgebreide dossier verscheen in: AfricaFocus Bulletin (23 maart 2010): South Africa: Coal-Fired Denialism

http://www.africafocus.org/docs10/coal1003.php

take down
the paywall
steun ons nu!