Hebben we echt niets te melden? Waarom schrijven we niets over de naam van prins … Zijn we dan zo geobsedeerd door het stakingsrecht, dat zelfs een Nederlandse uitspraak over een staking op de luchthaven van Schiphol onze harten sneller doet slaan?
Collectieve actie, waaronder staking, is een serieuze aangelegenheid. Het recht op collectief onderhandelen, verwatert zonder het recht op collectieve actie immers tot collectief bedelen. Zo schreef ook professor emeritus Roger Blanpain vorig jaar nog. Die sedertdien zonder scrupules bij elke staking een fatwa uitspreekt over de actievoerders. Op basis van welk druïdenboek spreekt hij deze fatwa’s uit?
Het recht op collectieve actie is een Europees grondrecht, dat onder andere in het Europees Sociaal Handvest door de Raad van Europa werd vastgelegd.
De Raad van Europa uit Straatsburg? Inderdaad, zij die ook het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens in hun collectie hebben. België is lid van de Raad van Europa. En mocht blijken dat we zonet de laatste Koning gekroond hebben: lidmaatschap van de Raad van Europa is verplicht voor elke lidstaat van de Europese Unie. Ook als Vlaanderen, Brussel of Wallonië schudden we die collectie Verdragen en Handvesten bijgevolg niet zonder brokken van ons af.
ACV vraagt dat deze Verdragen en Handvesten worden toegepast.
Toen enkele jaren geleden bleek dat de Belgische burgerlijke rechtbanken het Europees Sociaal Handvest eerder gebruikten om wankele tafels te stutten dan om recht te spreken, trok ACV met de twee andere vakbonden naar de Raad van Europa, halte Europees Comité voor de Sociale Rechten. Zonder zich te bekommeren om het recht op collectieve actie, maakten de Belgische rechters immers zonder wederwoord toe te laten en louter op basis van burgerlijke principes, vaak het eigendomsrecht, een einde aan collectieve acties. Het Europees Comité voor de Sociale rechten veroordeelde vorig jaar klaar en duidelijk deze praktijken van de Belgische rechtbanken: inmenging in collectieve acties bij eenzijdig verzoekschrift voldoet niet aan voorwaarden die het Europees Sociaal Handvest oplegt aan mogelijke beperkingen op het recht op collectieve actie. De uitspraak van het Europees Comité sijpelt aarzelend door in de Belgische rechtspraak, zo schreven we vorig jaar in de ACV-Zomerblog naar aanleiding van het conflict bij verpakkingsbedrijf Crown. In juni dit jaar vernietigde een Brusselse rechter nog een eenzijdig uitgevaardigd bevelschrift, dat actievoerders verbood de toegang tot de gebouwen van de verzekeringsmaatschappij in kwestie te hinderen. Het besef groeit dat het recht op collectieve actie ernstig moet worden genomen, maar de aarzeling over de expliciete toepassing van het Europees Sociaal Handvest blijft. Tot nog toe vonden we geen uitspraken terug die rechtstreeks verwijzen naar het Europees Sociaal Handvest. Ligt het nog steeds onder wankele tafels?
Deze houding staat in schril contrast met die van de Hoge Raad der Nederlanden, het Nederlandse equivalent van ons Hof van Cassatie.
Bij een stakingsactie in 2009 van het schoonmaakpersoneel op de luchthaven van Schiphol, bracht een groep actievoerders een bezoek aan het hoofdkantoor van één van de schoonmaakondernemingen. De actievoerders werd het wederrechtelijk binnendringen van het hoofdkantoor van de schoonmaakonderneming aangewreven: eens de deur geopend, hadden zij het antwoord van de conciërge niet afgewacht vooraleer binnen te gaan. In Nederland heet het wederrechtelijk binnendringen van lokalen “lokaalvredebreuk”, strafbaar met een gevangenisstraf van maximaal 1 jaar. Het Amsterdamse Gerechtshof argumenteerde evenwel dat het Europees Sociaal Handvest het recht op collectieve actie erkent, waarop slechts de beperkingen voorzien in het Europees Sociaal Handvest mogelijk zijn. De vermeende lokaalvredebreuk moest gekaderd worden binnen de stakingsacties die het schoonmaakpersoneel voerden om onderhandelingen over betere arbeidsvoorwaarden af te dwingen. Het Hof besliste dat er geen sprake was van een noodzaak om het recht op collectieve actie te beperken, en sprak de actievoerders vrij van lokaalvredebreuk. De Hoge Raad der Nederlanden bevestigde op 23 april 2013 de uitspraak van het Amsterdamse Gerechtshof, met expliciete verwijzing naar het Europees Sociaal Handvest.
De Nederlandse rechters maken hiermee twee zaken duidelijk.
Ten eerste gaat het recht op collectieve actie vaak gepaard met feiten waartegen in het burgerlijk of strafrecht een stok gevonden kan worden, zoals de lokaalvredebreuk in Nederland. Dergelijke feiten moeten evenwel steeds bekeken worden binnen het recht op collectieve actie, en de beperkingen die daarop voorzien zijn. Indien de beperking op de uitoefening van het recht op collectieve actie niet is toegelaten door het Europees Sociaal Handvest, mag de stok niet gebruikt worden. De rechter moet met andere woorden al eens tolereren dat actievoerders het antwoord van de conciërge niet afwachten.
Ten tweede: laat die Belgische schroom achterwege! Motiveer zoals de Nederlandse rechters uitspraken klaar en duidelijk op basis van het Europees Sociaal Handvest: het vermijdt niet alleen Europese veroordelingen, het creëert tevens stevig onderbouwde rechtspraak waar alle rechtsonderhorigen baat bij hebben. Onder die wankele tafel past wel een druïdenboek.
Piet Van den Bergh
ACV-studiedienst
