Ondertussen gonst het in Kinshasa van de geruchten over de ware toedracht van de moord. Vrienden van La Voix de sans-Voix, de organisatie waarvan Chebeya directeur was, willen zijn begrafenis laten samenvallen met de feesten naar aanleiding van 50 jaar onafhankelijkheid op 30 juni.

“Nederland kan benodigde expertise leveren”

Nederland stelt een forensisch patholoog-anatoom, dr. Franklin Ragnar Willem van de Groot (Vrije Universiteit Amsterdam), en drie assistenten ter beschikking om vrijdag in het mortuarium van het algemeen ziekenhuis (ex-Hôpital Mama Yemo) in Kinshasa te helpen bij het onderzoek naar de doodsoorzaak van de Congolese mensenrechtenverdediger Floribert Chebeya Bahizire.

“Het is belangrijk dat onomstotelijk wordt vastgesteld hoe Chebeya om het leven is gekomen. Nederland kan op  korte termijn de benodigde expertise leveren”, verklaarde de ontslagnemende minister van Buitenlandse Zaken, Maxime Verhagen (CDA).

“Met hulp bij de autopsie levert Nederland een belangrijke bijdrage  aan het onpartijdige en transparante onderzoek naar zijn dood waarop de Europese Unie en de VN hebben aangedrongen. Wij verwachten dat de Congolese autoriteiten de daders opsporen en voor het gerecht brengen”, aldus Verhagen in een officiële mededeling in Den Haag. De Nederlandse ambassade zal alle kosten van het forensisch onderzoek dragen.

Maandag had de Nederlandse ambassadrice in Kinshasa, Ellen Berends-Vergunst, de hulp van haar land aangeboden aan de Congolese regering. De minister van Binnenlandse Zaken van Congo, Adolphe Lumanu, had eerst toestemming gegeven voor de autopsie, maar kort daarna weerlegde procureur-generaal Flori Kabange Numbi dat weer.

Buitenlandse druk

De druk van de buitenlandse donorgemeenschap is echter zo groot dat Congo het zich momenteel niet kan permitteren om geen onafhankelijk onderzoek naar de moord toe te laten. Eerder had ook de VS hulp aangeboden, maar daar ging Kinshasa niet op in.

De 46-jarige mensenrechtenactivist Chebeya, die onder meer directeur was van de organisatie La Voix des Sans-Voix, werd op 2 juni dood aangetroffen in zijn auto. Zijn lichaam vertoonde sporen van geweld. De dag ervoor was hij ontboden bij politiechef John Numbi. Die is sinds zondag preventief geschorst en onder huisarrest geplaatst om “het onderzoek niet te hinderen”.

Enkele hooggeplaatse agenten van de Congolese Nationale Politie zijn in verband met deze zaak aangehouden. Een zou tot bekentenissen zijn overgegaan waarbij hij Numbi als schuldige heeft vermeld.

Rookgordijn en machtsstrijd

Velen binnen en buiten Congo stellen zich ondertussen vragen bij de ‘vlotheid’ waarmee de regering-Kabila dit moordonderzoek wil afhandelen. Alle sporen lijken zo overduidelijk in de richting van politiechef John Numbi te leiden, dat het wel eens zou kunnen dat de zaak veel complexer in elkaar zit en er een rookgordijn wordt opgetrokken waarachter de echte schuldigen zich verbergen. Numbi zou dan als zondebok worden opgeofferd.

Doorgaans welingelichte bronnen in Kinshasa spreken zelfs over een mogelijke machtsstrijd binnen de kring van hoogste vertrouwensfiguren rond Joseph Kabila. Zowel Kabila als Numbi zijn beiden afkomstig uit Katanga en zijn al jaren nauwe bondgenoten.

Volgens Radio France Internationale (RFI) zou Kabila eind mei drie ministers van zijn regering met de dood hebben bedreigd tijdens een vergadering in zijn boerderij in Kingakati omdat “ze een staatsgreep zouden hebben willen voorbereiden naar het voorbeeld van Madagaskar”.

De drie ministers (Mbusa Nyamwisi, Olivier Kamitatu en Jose Endundo) hadden eerder een nieuwe ‘politieke stroming’ opgericht, het Centre Libéral et Patriotique (CLP), omdat ze het niet eens waren met de manier waarop de regering werd geleid. Tegelijkertijd bevestigden ze hun trouw aan Kabila.

Toch wordt hun initiatief gezien als een bedreiging voor de Alliance pour la Majorité Présidentielle (AMP), de losse coalitie van Kabila. Dit alles past in de toenemende politieke spanningen in de aanloop naar de verkiezingen van 2011.

Feest en rouw op 30 juni

De talrijke vrienden van Floribert Chebeya bereiden zich ondertussen voor op zijn begrafenis in samenspraak met de familie van de vermoorde mensenrechtenactivist. Als datum wordt daarbij steeds meer 30 juni naar voren geschoven, de dag dat Congo 50 jaar onafhankelijkheid viert en talrijke buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders, onder wie ook de Belgische koning Albert II, in Kinshasa aanwezig zullen zijn.

Dat stelt de autoriteiten voor een dilemma: een feestelijke viering en een rouwplechtigheid voor de bekendste mensenrechtenactivist op één dag, dat kan moeilijk worden. Ook voor de Belgische diplomatie. In tegenstelling tot Nederland – dat al snel hulp aanbood bij het forensisch onderzoek – houdt de Belgische ambassade in Kinshasa zich opvallend op de vlakte in de zaak-Chebeya. Een te stille diplomatie volgens sommigen.

Maar met de verstoorde relaties ten tijde van Karel De Gucht (Open VLD) op Buitenlandse Zaken in het achterhoofd, wil Brussel nu blijkbaar geen risico’s nemen op nauwelijks drie weken voor de historische herdenking van ‘30 juin‘.