NAVO-topman Rasmussen, hier op het World Economic Forum - Copyright World Economic Forum (www.weforum.org) swiss-image.ch/Photo by

 

Wereld, Politiek, NAVO, Defensie, Nucleaire wapens -

NAVO werkt aan nieuw strategisch concept: mondiaal en nucleair

Leidende figuren van de militaire, academische en politieke kaste zijn volop in de weer met de voorbereidingen van de NAVO-top in Lissabon in november van dit jaar. Op de top staat de goedkeuring van een nieuw Strategisch Concept centraal, dat de vorige pre-9/11-versie moet vervangen.

vrijdag 2 april 2010 15:57
Spread the love

Na de NAVO-top in Straatsburg in april 2009 stelde toenmalig Secretaris-Generaal van de NAVO Jaap de Hoop Scheffer een twaalfkoppig expertencomité samen onder leiding van Jeroen van der Veer, voormalig topman bij Royal Dutch Shell.

Het comité presenteert over enkele weken of zelfs dagen zijn bevindingen over het Strategisch Concept aan Scheffers opvolger, Anders Fogh Rasmussen. Van hem wordt verwacht dat hij een ontwerp Strategisch Concept voorbereidt dat in Lissabon, als alles goed verloopt, formeel zal worden aanvaard.

Het comité hield vier seminaries over het Strategisch Concept. Het belangrijkste hiervan vond plaats in Washington. Onder leiding van voormalig minister van Buitenlandse Zaken Madeleine Albright, minister van Defensie Robert Gates, minister van Buitenlandse Zaken Hillary Clinton, Nationaal Veiligheidsadviseur en voormalig Top NAVO-militair James Jones, de permanente vertegenwoordiger bij de NAVO Ivo Daalder en Rasmussen zelf maakten ze daar hun ideeën publiek over hoe de NAVO er in de toekomst moet uitzien.

Artikel 5

Een van de grote discussies draait rond artikel 5, waarin de oorspronkelijke centrale opdracht van het militair bondgenootschap werd geformuleerd: “een gewapende aanval op een van de NAVO-leden is als een aanval op alle leden waarbij de bondgenoten de aangevallen partij bijstaan met indien nodig ook gewapend geweld.”

Tijdens de Koude Oorlog werd dit artikel territoriaal ingevuld als de verdediging van het grondgebied. Op de top van Washington in april 1999 vierde de NAVO haar 50ste verjaardag echter met een niet mis te verstane uitbreiding van die centrale opdracht. Ze spraken er immers over niet-artikel 5 opdrachten, met andere woorden optredens buiten het NAVO-grondgebied (out-of-area).

Op dat ogenblik werd er eigenlijk een bestaande praktijk formeel vastgelegd in een tweede nieuw Strategisch Concept. De NAVO was immers al out-of-area opgetreden met bombardementen in Bosnië in 1995 en Kosovo in 1999, zonder dat dit gedekt was door een mandaat van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (VN).

Al gauw bleek dat de grens tussen de verdediging van het grondgebied en militaire opdrachten buiten de zone aan het vervagen was. Op de terroristische aanvallen van 11 september 2001 in de VS antwoordde de NAVO met de creatieve toepassing van artikel 5. Zo konden de VS en hun bondgenoten een maand later een externe oorlog starten zonder toestemming te vragen aan de VN-Veiligheidsraad, want het VN-Handvest laat geweld toe als het gaat om een verdediging tegen een aanval.

De aanslagen waren evenwel het werk van een organisatie (Al Qaida) en niet van het Afghaanse Taliban-regime. Bovendien kreeg deze ‘verdediging tegen een aanval’ duidelijk het karakter van een langdurige bezettingsoorlog nadat het regime werd ontmanteld en vervangen door een pro-westerse regering.

Mondiale NAVO

Toen de NAVO vanaf eind 2003 het commando over de ISAF-troepenmacht op zich nam, was er voor het eerst sprake van een echte out-of-area operatie ver van de Euro-Atlantische zone, een duidelijke stap in de richting van een mondiale NAVO. Het is dat wat de meeste tenoren in het debat over dit derde nieuw Strategisch Concept duidelijk willen bevestigd zien.

Op het seminarie in Washington zei Rasmussen dat het niet langer voldoende is om “soldaten, tanks en militair materieel op te stellen langs de grenzen”. In de plaats daarvan moeten de NAVO-bondgenoten de “dreigingen aanpakken aan de wortel”.(1)

Die wortels kwamen aan bod op een bijeenkomst die op 1 oktober 2009 voor een select publiek uit de ‘veiligheids- en handelsgemeenschap’ werd georganiseerd door de NAVO en Lloyd’s of London (een markt voor vragers en aanbieders van verzekeringen, nvdr.).(2)

Organisator Lord Levene van Lloyd’s leidde de meeting als volgt in: “Onze geavanceerde, geïndustrialiseerde en complexe wereld wordt aangevallen door een groot aantal dodelijke bedreigingen”. Vervolgens somde Rasmussen een hele reeks van die dreigingen op – van klimaatveranderingen over droogte en voedseltekort, ‘cybersecurity’ tot het energievraagstuk – die als gemeenschappelijk kenmerk hebben dat ze allemaal niet-militair van aard zijn.

Het past binnen de trend om maatschappelijke en milieuproblemen in de militaire sfeer te problematiseren. Dat verloopt complementair aan de mondialisering van de NAVO die de Verdragsorganisatie steeds nadrukkelijker op het terrein van de Verenigde Naties brengt.

NAVO als Veiligheidsforum

Op een ander seminarie in Warschau zei Rasmussen dat “de betekenis van territoriale defensie aan het veranderen is” en: “als we het terrorisme willen bekampen dan moeten we dat doen waar het vandaan komt. Dat is wat we doen in Afghanistan.”(3) 

Rasmussen herhaalde zijn standpunt zoals verdedigd op de jaarlijkse Veiligheidsconferentie te München (op 7 februari) dat de NAVO moet functioneren als een mondiaal Veiligheidsforum.

Ivo Daalder, de VS-ambassadeur bij de NAVO en ook wel de belangrijkste ideoloog ter zake in het Witte Huis, is een van de grootste pleitbezorgers van een grenzeloos militair blok. “De NAVO is een actor in een mondiale wereld. En ze zal betrokken geraken in die gemondialiseerde wereld, ver van de oevers, zoals dat vandaag het geval is nadat ze de grootste militaire operatie uit haar geschiedenis heeft gelanceerd, 5.000 kilometer verwijderd van het hoofdkwartier in Brussel.”(4)

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken zei: “In een onderling verbonden wereld kunnen we onze bevolking niet verdedigen door gehurkt te blijven zitten achter de geografische grenzen van de Alliantie”.

En VS-minister van Defensie Gates is zo mogelijk nog explicieter: “Op strategisch niveau is de belangrijkste evolutie van de NAVO de afgelopen twee decennia de overgang van een statische, defensieve macht naar een expeditieleger – van een defensieve alliantie naar een veiligheidsalliantie.”

En verder: “Het is duidelijk dat onze veiligheidsbelangen niet langer alleen gebonden zijn aan de territoriale integriteit van de lidstaten, sinds instabiliteit elders een reële bedreiging kan vormen.”

De consequentie is dat de NAVO de beschikking moet hebben over uiterst mobiele, goed uitgeruste legers en dat kost geld. Defensieminister Gates haalde daarom al fors uit naar de onwil van de Europese bondgenoten om het Amerikaanse voorbeeld te volgen en meer middelen te investeren in hun militaire apparaten.

De VS voorzien voor volgend jaar een recordbedrag van 708 miljard aan militaire bestedingen. Bill Gates: “De demilitarisering van Europa is van een zegen in de 20e eeuw een belemmering geworden voor het bereiken van echte veiligheid en duurzame vrede in de 21e eeuw.”(5)

Nucleaire NAVO
Ook rond de rol van atoomwapens in het bondgenootschap lijkt zich een consensus af te tekenen. Toen president Obama op 5 april vorig jaar in een opgemerkte toespraak in Praag pleitte voor een wereld zonder nucleaire wapens, waarschuwde hij meteen ook dat dit wel eens een werk van lange adem zou kunnen zijn.

Uit de discussies over het nieuw Strategisch Concept blijkt inderdaad dat wat de NAVO betreft de volledige nucleaire ontwapening niet voor morgen is. Meer zelfs, het woordje ‘ontwapening’ ligt niet op de lippen.

Op het seminarie georganiseerd door het Centrum voor Internationale Relaties in Warschau en het Poolse ministerie van Defensie, zei Rasmussen: “Opdat onze afschrikking geloofwaardig zou blijven, ben ik er vast van overtuigd dat ze moet gebaseerd blijven op een mix van conventionele en nucleaire capaciteiten. Ons nieuw Strategisch Concept moet dat bevestigen.”(6)

In de pers zei hij: “Nucleaire wapens zullen een belangrijk element van geloofwaardige afschrikking blijven in de toekomst. Een wereld zonder kernwapens zou prachtig zijn, maar zolang er staten en niet-gouvernementele structuren bestaan die atoomwapens willen verwerven, moeten wij ook onze nucleaire capaciteiten behouden.”(7)

Rasmussen doet niet anders dan het Amerikaanse standpunt verdedigen, want eerder had NAVO-ambassadeur Ivo Daalder het in Washington over een afschrikking gebaseerd op deze “mix van conventionele en nucleaire macht”, spijts alle Obama-retoriek.

Daalder is daarenboven een groot pleitbezorger van een antiraketsysteem in de schoot van de NAVO: “We moeten in de nieuwe omgeving van territoriale raketafweer een missie van deze alliantie maken, een missie om ons te verdedigen tegen een nieuw soort gewapende aanval van ballistische raketten. Of deze nu afkomstig zijn uit Iran tegen Europa of uit Noord-Korea gericht tegen Noord-Amerika, in beide gevallen zouden zij vallen onder de verantwoordelijkheid van artikel 5.”(8)

Antiraketsysteem

Voor Washington is het een uitgemaakte zaak dat het antiraketsysteem een duidelijke plaats krijgt in het nieuw Strategisch Concept. Het past immers volledig in de logica van de collectieve veiligheid en bijstand zoals verwoord in het NAVO-verdrag.

Daalder: “Wij geloven dat de raketafweer een zaak is voor de NAVO. De Verenigde Staten hebben hun nieuwe aanpak rond raketafweer als een door de VS gefinancierde bijdrage aan het NAVO-systeem aangeboden. We hopen dat de gehele alliantie dit tegen de NAVO-top in Lissabon zal omarmen als een missie en dat we ons zo verder samen verdedigen tegen de bedreigingen van de 21ste eeuw.”

In een Poolse krant verscheen het bericht dat het Amerikaanse rakettenplan veel ambitieuzer is dan de loutere opstelling van Patriot en Standard Missile-3 batterijen. “De VS zijn ook geïnteresseerd in de bouw van lange afstandssilo’s in de buurt van de grens met Kaliningrad. Deze zouden in staat moeten zijn om raketten neer te halen vanop een afstand tot 5.500 kilometer.”(9)

Rusland

Een ander thema dat vooraan staat in de discussie over het nieuw Strategisch Concept is de verdieping van de relaties tussen de EU en de NAVO. “De NAVO en EU zouden hun samenwerking en coördinatie moeten verbeteren”, vindt Rasmussen.

Hij geeft als voorbeeld de zware vrachthelikopters en maritieme bewaking waardoor “we op het geld van de belastingbetalers kunnen besparen”. Ook de samenwerking met internationale instellingen zoals de Verenigde Naties en de Wereldbank staan op de agenda.

Een heikel punt blijft Rusland met wie de NAVO een ‘nieuwe relatie’ moet hebben. Nadat Rasmussen lippendienst bewijst aan ‘verbeterde relaties’ met Rusland, waarin hij “veel energie heeft gestoken sinds ik op post ben”, benadrukt hij dat de alliantie blijft vasthouden aan de ‘open-deur-politiek’.

Rusland is daar niet over te spreken. Op 5 februari openbaarde het land zijn nieuwe doctrine dat verdere NAVO-uitbreiding richting oosten en het antiraketsysteem als de “belangrijkste externe oorlogsdreiging” beschouwt.(10)

De NAVO heeft sinds de val van de muur de militaire integratie en samenwerkingsverbanden met bijna heel Europa, het Midden-Oosten, Afrika, de Kaukasus, Centraal-en Zuid-en Oost-Azië en de Stille Zuidzee uitgebreid of verdiept.

Hoewel Rasmussen mag beweren dat Rusland “een zeer verouderde opvatting heeft over de aard en de rol van de NAVO”, moet je geen strategisch expert zijn om te zien dat die ‘verouderde opvatting’ wel degelijk gegrond is op de feitelijke vaststelling dat de NAVO hard werkt aan de volledig omcirkeling en insluiting van Rusland.

Ludo De Brabander is co-auteur van ‘Als de NAVO de Passie preekt’ (EPO, 2009)

Noten
(1)Persbericht AFP, 4 maart 2010
(2)Rick Rozoff. Thousand Deadly Threats: Third Millennium NATO, Western Businesses Collude On New Global Doctrine, 2 oktober 2009 (http://rickrozoff.wordpress.com/2009/10/02/thousand-deadly-threats-third-millennium-nato-western-businesses-collude-on-new-global-doctrine/ )
(3)Speech by NATO Secretary General Anders Fogh Rasmussen at NATO’s New Strategic Concept – Global, Transatlantic and Regional Challenges and Tasks Ahead – Warschau, Polen, 12 maart 2010 (http://www.nato.int/cps/en/natolive/opinions_62143.htm)
(4)Ivo Daalder. On New Global Doctrine. Special Briefing on the Future of NATO. Toespraak in Washington, 23 febrauri 2010 (http://www.state.gov/p/eur/rls/rm/2010/137121.htm)
(5)Robert M. Gates. NATO Strategic Concept Seminar. Remarks as Delivered by Secretary of Defense Robert M. Gates, National Defense University, Washington, D.C., 23 februari 2010 (http://www.defense.gov/speeches/speech.aspx?speechid=1423)
(6)Speech by NATO Secretary General Anders Fogh Rasmussen at NATO’s New Strategic Concept – Global, Transatlantic and Regional Challenges and Tasks Ahead – Warsaw, Poland, 12 maart 2010 (http://www.nato.int/cps/en/natolive/opinions_62143.htm)
(7)Deutsche Presse-Argentur, 12 maart 2010, geciteerd in Rick Rozoff. US-NATO “Strategic Concept”: Global Warfare Missile Shield And Nuclear Weapons, 15 maart 2010 (http://www.globalresearch.ca/index.php?context=va&aid=18121)
(8)Ivo Daalder. On New Global Doctrine. Special Briefing on the Future of NATO. Toespraak in Washington, 23 febrauri 2010 (http://www.state.gov/p/eur/rls/rm/2010/137121.htm)
(9)Warsaw Business Journal, 2 maart 2010 (http://www.wbj.pl/article-48704-poland-us-missile-defense-deal-ever-closer.html)
(10)Reuters, 5 februari 2010 (http://www.reuters.com/article/idUSTRE6144LA20100205)

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!