Op het NAVO-hoofdkwartier hebben Didier Reynders en Pieter De Crem het op 18 en 19 april met hun collega-ministers van de NAVO over de toekomst van de tactische kernwapens in Europa. De deur staat open voor verandering: de kernwapens kunnen uit Kleine Brogel weg. Onze regering bewijst lippendienst aan nucleaire ontwapening maar legt zich in feite neer bij de inertie in de NAVO. In ons parlement blijft het oorverdovend stil.

Een grote meerderheid van de Belgen vindt dat ons land geen kernwapens op haar grondgebied mag hebben. Duizenden mensen spraken zich tegen de Amerikaanse kernwapens in Kleine Brogel uit: ze schreven e-mails aan ministers en partijen, ondertekenden petities of stapten zelf over de omheining van de luchtmachtbasis in Kleine Brogel om de NAVO-kernwapenpolitiek aan te kaarten. Bijna vierhonderd Belgische steden en gemeenten zijn aangesloten bij Mayors for Peace, een netwerk van burgemeesters voor nucleaire ontwapening.

Toch liggen er nog steeds twintig B-61 tactische kernwapens in België: massavernietigingswapens met veertien keer de potentiële vernietigingskracht van de kernbom op Hiroshima. Belgische piloten trainen om ze in te zetten. Experts, militairen en diplomaten zijn het er over eens dat ze verouderd zijn en geen enkele militaire functie meer hebben. Op SHAPE, het militaire hoofdkwartier van de NAVO, worden dan ook geen plannen meer gemaakt waarin de tactische kernwapens een rol spelen.

De tactische kernwapens dragen niet bij tot onze veiligheid, integendeel: ze vormen zelf een veiligheidsrisico. Zoals president Obama onlangs nog in een toespraak in Zuid-Korea zei: “het massale nucleaire arsenaal dat we uit na de Koude Oorlog geërfd hebben, is weinig aangepast aan de dreigingen van vandaag, inclusief nucleair terrorisme.” Hoog tijd dus dat de NAVO haar kernwapenstrategie herziet.

Waarom liggen die kernwapens er dan nog? Onze regering verschuilt zich steevast achter het argument van de NAVO-consensus: de verwijdering van de tactische kernwapens in Europa kan alleen als daarover overeenstemming is binnen de NAVO.

Maar het punt is net dat over de blijvende stationering van de kernwapens geen consensus is. Duitsland, Nederland en Noorwegen gaven herhaaldelijk aan dat ze de kernwapens liever weg willen. De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Westerwelle noemde de kernwapens “nutteloze relicten uit de Koude Oorlog”. De Belgische Kamer en Senaat keurden in 2005 al, als eerste parlementaire organen binnen de NAVO-landen, resoluties goed die de terugtrekking vragen van de Amerikaanse kernwapens.

Wat de VS betreft, kunnen de tactische kernwapens uit Europa weg. President Obama wil met Rusland onderhandelen over verdere stappen naar nucleaire ontwapening. Na het nieuwe START-verdrag, dat in 2011 van kracht werd maar alleen over strategische kernwapens gaat, moeten die gesprekken ook leiden tot reducties van het aantal kernwapens in reserve-status en tactische kernwapens. Wat die laatste betreft, verwachten de VS een duidelijk signaal van de Europese bondgenoten.

Frankrijk staat op de rem. De Franse regering acht haar kernwapenarsenaal essentieel voor haar status als grootmacht. Ze vreest dat, als het aantal kernwapens in Europa teruggebracht wordt, ook zij in multilaterale ontwapeningsgesprekken mee moet stappen. Ook enkele Oost-Europese en Baltische landen twijfelen. Zij willen dat, als de Amerikaanse kernwapens worden verwijderd, de collectieve verdedigingsfunctie van de NAVO, en het engagement van de VS daarin, op een meer zichtbare en concrete manier wordt vormgegeven.

De alliantie is dus diep verdeeld over de toekomst van de Amerikaanse kernwapens in Europa. Op de laatste grote NAVO-top, in Lissabon in 2010, werd, bij gebrek aan beter, beslist de discussie verder te zetten onder de ronkende titel NATO Deterrence and Defense Posture Review. De NAVO gaat op zoek naar ‘de juiste mix van conventionele en nucleaire wapens en raketverdediging’.

Op een vergadering op 18 en 19 april in Evere bereiden de ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie een tekst voor die op de top in Chicago, op 20 en 21 mei, door de regeringsleiders van de NAVO moet worden goedgekeurd. Ondanks eerder gemaakte beloftes over transparantie en publiek debat speelde de hele discussie zich in de diplomatieke achterkamertjes af, maar experts concluderen op basis van informele contacten dat de NAVO-administratie er op aanstuurt dat alles bij het oude blijft. Bij gebrek aan consensus kiest de NAVO voor de status quo.

Als de NAVO er niet in slaagt afstand te doen van haar Koude Oorlog-denken en haar kernwapenstrategie weigert te herzien, zal dat wereldwijde initiatieven naar nucleaire ontwapening blijven blokkeren. De stationering van verouderde en nutteloze Amerikaanse kernwapens in Europa geeft Rusland het perfecte excuus om onderhandelingen over reducties in haar kernwapenarsenaal uit de weg te gaan.

In het huidige regeerakkoord belooft onze regering te pleiten “voor het revitaliseren en het eerbiedigen van het non- proliferatieverdrag” en te ijveren “voor internationale initiatieven met het oog op een verdere ontwapening – inbegrepen nucleaire – en voor een verbod op wapensystemen met een willekeurig bereik en/of die disproportioneel veel burgerslachtoffers maken.”

Nu de tactische kernwapens in de NAVO ter discussie staan, heeft de regering de kans die beloftes ook concreet te maken en de kernwapens uit Kleine Brogel weg te krijgen. Voorlopig zien we echter weinig initiatief.

Op het kabinet van minister Reynders kreeg Vredesactie te horen dat hoewel de tactische kernwapens “slechts een zwakke toegevoegde militaire waarde hebben,” ze alleen verwijderd kunnen worden “als daarmee hetzelfde niveau van veiligheid behouden blijft.”

Onze regering bewijst lippendienst aan nucleaire ontwapening, ondersteunt hoogstens schoorvoetend minimale initiatieven van Duitsland, maar legt zich in feite neer bij de inertie in de NAVO. Ze laat Frankrijk de discussie blokkeren en wacht de onderhandelingsagenda van de VS en Rusland af. Daarmee schuift ze de verwijdering van de kernwapens uit Kleine Brogel op de lange baan. Expliciete steun aan het standpunt van de Duitse regering, die zich duidelijk voor de verwijdering van de kernwapens uitspreekt, blijft uit.

Terwijl de NAVO-bureaucratie achter gesloten deuren de toekomst van de kernwapens in Europa bespreekt, blijft het in het parlement oorverdovend stil. Een maand vóór de NAVO-top in Chicago is er nog steeds geen debat geweest over de standpunten die onze ministers binnen de NAVO verdedigen.

Als onze parlementairen de kernwapens uit Kleine Brogel weg willen, moeten ze nu van zich laten horen en de regering aanzetten tot een krachtdadiger beleid.