In Latijns-Amerika zijn er meer dan tweehonderd conflicten rond inheemse gebieden. Bijna allemaal hebben ze te maken met mijnbouwactiviteiten en oliewinning.

In geen enkele van de zeventien Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s), die regeringsleiders en staatshoofden in september overeenkwamen in de Verenigde Staten, is expliciet sprake van inheemse volken.

Ander economisch model

De doelstellingen dagen het heersende model niet uit, zegt VN-rapporteur voor inheemse volken Victoria Tauli Corpuz. Ze vreest dat de inheemse volken andermaal achtergesteld worden.

“Het moet een transformerende agenda zijn, en daarom zou het economische model moeten veranderen en meer inclusief moeten zijn op milieu- en sociaal vlak. Het zou de hele economie duurzamer moeten maken, het zou sociale bescherming moeten garanderen en echte economische zekerheid moeten bieden aan de meest gemarginaliseerden. Als dat niet het geval, dan zal er niets veranderen.”

Het uitgangspunt van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen is transformerend, geeft ze toe, maar het bevat te weinig instrumenten die ervoor zorgen dat niemand achterblijft. Ze pleit voor specifieke indicatoren waarmee je kunt meten of SDG’s ook een impact hebben op het leven van inheemse volken. “Anders worden de inheemse volken niet zichtbaar.”

Volledig afwezig

Zowel in de Millenniumdoelen voor 2015, die de VN in 2000 aannamen, als in de Duurzame Ontwikkelingsdoelen voor 2030, zijn de inheemse volken “volledig afwezig”, zegt ook Fabiana del Popolo, bevolkingsexpert van de Commissie voor Latijns-Amerika (Cepal), een VN-instelling.

Het wordt voor Latijns-Amerika niet evident om via de SDG’s de structurele discriminatie van inheemse volken aan te pakken. “Inheemse volken zijn historisch gezien altijd gediscrimineerd, het resultaat van lange historische processen die zijn begonnen met de komst van de (Spaanse) kolonisatoren.”

Sommige SDG’s zijn wel van toepassing op inheemse volken, bijvoorbeeld de uitroeiing van de armoede, de strijd tegen de honger en de bescherming van ecosystemen, maar “er is geen enkele specifieke doelstelling voor inheemse inwoners. Ze worden alleen vermeld bij enkele doelstellingen, en dat is zeer mager.”

SDG’s volstaan niet

“De grote vooruitgang die in de regio geboekt is op het vlak van rechten voor inheemse volken was het gevolg van het verzet van de inheemse volken zelf: ze zijn actieve politieke spelers geworden. Maar op verschillende punten wordt de kloof nog altijd groter.”

Een rapport dat de Cepal vorig jaar publiceerde over de inheemse volken in Latijns-Amerika, stelde onomwonden dat de ontwikkelingsmodellen hen altijd zijn opgelegd, dat er geen rekening wordt gehouden met hun cultuur en dat ze als groep zodanig gestigmatiseerd worden dat hun ontwikkeling onmogelijk is.

De SDG’s volstaan niet om die fouten weg te werken, zeggen de experten.

Vandaag is de implementatie van de rechten van inheemse volken zeer ongelijk in Latijns-Amerika, zegt Del Popolo. “Er zijn verschillen tussen de wettelijke kaders en het beleid van de landen, zowel wat de inhoud als de financiële middelen betreft.”

Latijns-Amerika telt ongeveer 45 miljoen inheemse inwoners, verdeeld over 826 etnische groepen. Ze zijn samen goed voor 8 procent van de Latijns-Amerikaanse bevolking.